امام جعفر صادق؛ تکمیل‌کننده قیام فرهنگی پدر
حجت‌الاسلام و المسلمین سیدمهدی واعظ موسوی در گفت‌وگو با خبرگزاری تاریخ ما در خصوص شرایط زندگی و حاکمیت دوران زندگی امام جعفر صادق(ع)، اظهار کرد: دوره امامت امام صادق(ع)، دوره سقوط حکومت بنی‌امیه و صعود حکومت بنی‌عباس بوده است. به گونه‌ای که پس از شهادت امام باقر(ع) و به امامت رسیدن امام صادق(ع)، نهضت عباسی حدوداً به نیمه راه رسیده است. در این زمان بنی‌امیه نیز تلاش می‌کردند تا حکومت خود را حفظ کنند، لذا فرصت و شرایط مناسبی برای امام صادق(ع) مهیا شد تا با غنیمت شمردن فرصت و مجالی که از درگیری بنی‌امیه و بنی‌عباس ایجاد شده است، به تبیین و تدوین مبانی شیعه و اسلام ناب در قرائت شیعه بپردازند.
وی ادامه داد: در این دوران افکار فرهنگی مختلفی از مناطق گوناگون به سرزمین‌های اسلامی ورود پیدا کرد و هم‌چنین تفسیرهای مختلفی از سنت پیامبر بیان شد، بنابراین با توجه به این‌که خلفا برای فعالیت‌ها و برنامه‌های فرهنگی اهمیت ویژه‌ای قائل نبودند، امام صادق(ع) قیام فرهنگی و جهاد با اندیشه را آغاز کردند.
این کارشناس مذهبی با بیان این‌که «امام باقر(ع) زمینه‌ساز جهاد فرهنگی بوده‌اند و تکمیل و دوره اوج این جهاد در دوران زندگی امام جعفر صادق(ع) بوده است»، خاطرنشان کرد: به عنوان مثال موضوع جبر و اختیار یکی از مباحث اختلاف برانگیز است که امام صادق(ع) این موضوع را به شکلی معقول و زیبا تبیین کردند. هم‌چنین معارف بسیاری که در قالب «قال الصادق(ع)» از ایشان به یادگار مانده سرمایه‌ها، مبانی و معارف عظیمی است که برای تشیع، اسلام و بشریت راهنما بوده و راهگشای زندگی در زمینه‌های مختلف ارتباط فردی، ارتباط اجتماعی است.
واعظ‌موسوی بیان کرد: گرایش شیعه و تشیع در زمان پیامبر اکرم(ص) وجود داشته است و ایشان به امیرالمؤمنین(ع) فرمودند «أنت و شیعتک هم‌الفائزون». امام علی(ع) در زمان پیامبر در کنار دوستان و هوادارن خود، دشمنانی نیز داشتند. در این زمان مخالفین حضرت علی(ع) نزد پیامبر می‌آمدند و از حضرت شکایت می‌کردند. پیامبر نیز به آن‌ها می‌فرمودند «از علی شکایت نکنید که او در راه خدا ثابت‌قدم است».
وی اضافه کرد: معارف شیعه در دوران زندگی امام علی(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع) و امام سجاد(ع) بیان می‌شده است، اما در دوران زندگی امام محمدباقر(ع) فرصت ویژه‌ای ایجاد شد تا ایشان بتوانند در شرایط بهتر و فرصت بیش‌تری به تبیین مبانی و معارف شیعه بپردازند که این فرصت در زمان سایر امامان پیشین فراهم نبوده است.
این کارشناس مذهبی عنوان کرد: در زمان امام صادق(ع) نیز این فرصت و مجال افزایش پیدا کرد و در واقع شرایط تکمیل و توسعه حرکت فرهنگی که پدر ایشان، امام محمدباقر(ع)، آغاز کرده بودند، فراهم شد. لذا شیعه با عنوان شیعه جعفری و منتسب به امام جعفر صادق(ع) شهرت یافته است، به این دلیل که ایشان ابهامات را از بین بردند و معارف اسلام را در ابعاد مختلف فقهی، اخلاقی و اعتقادی تدوین و تبیین کردند.
واعظ‌موسوی افزود: به طور کلی شیعیان مفتخرند به این‌که پبشوایان آن‌ها -امامان معصوم- همواره بهترین گزینه‌ها را در شرایط و زمان‌های مختلف برگزیده‌اند. به تعبیری دیگر با توجه به این‌که چندین گزینه در اختیار داشته‌اند، همیشه بهترین گزینه را انتخاب کرده‌اند. در واقع وجه تمایز امامان شیعه با سایر سردمداران و مدعیان در این است که این بزرگواران تحت تأثیر احساسات و هیجانات قرار نمی‌گیرند و همواره اندیشه‌مداری را در پیش می‌گرفته‌اند.
وی تصریح کرد: در حالی که احساسات و هیجانات بر تعدادی از سادات بزرگوار نیز غلبه کرده و نهضت بنی‌عباس، که خود را زیر پرچم و لقای اهل بیت قرار داده بودند، باور کردند. با وجود تأکید و گوشزد امام صادق(ع) مبنی بر این که این نهضت دسیسه و تزویر است، اما سادات حسنی، عبدالله محض و فرزند او محمد نفس زکیه، تحت تأثیر هیجانات خود قرار گرفته و گمان می‌کرد که امام صادق(ع) بدبینانه به این موضوع نگاه می‌کنند. بنابراین او قیام کرد و عباسی‌ها که در این زمان به قدرت رسیده بودند، با توجه به اختلافی که میان آن‌ها ایجاد شده بود، او را شکست داده و به شهادت رساندند.
این کارشناس مذهبی گفت: به این ترتیب قیام کردن و در اختیار گرفتن حکومت به سادگی میسر نمی‌شد و شرایط اجتماعی برای چنین اقدامی آماده نبوده است؛ به گونه‌ای که حضرت در این دوران به اندازه‌ای غریب بوده‌اند که پسرعموی ایشان، اولاد امام حسن(ع)، راز و حرف دل امام را نپذیرفته است. به همین دلیل حضرت صادق(ع) به شاگردان خود فرموده‌اند، برای قیام، یاران و هواداران اندکی با ایشان همراه خواهند شد.
واعظ‌موسوی افزود: انقلاب اسلامی ایران نیز در پانزدهم خرداد سال ۱۳۴۲ در ظاهر سرکوب می‌شود و در واقع قیام همگانی شکل نمی‌گیرد، اما در سال ۱۳۵۷ این آمادگی و استعداد در مردم کشور ایجاد می‌شود و به همین دلیل قیام همگانی مردم کشور پیروز می‌شود. در حالی که چنین شرایط و فرصت‌هایی برای امام صادق(ع) فراهم نشده است. امام علی(ع) نیز در این خصوص می‌فرمایند «حضور حاضر و قیام ناصر باید وجود داشته باشد»، لذا امیرالمؤمنین(ع) ۲۵ سال با توجه به شرایط موجود از منصب حکومت دور ماندند و دست به شمشیر نبردند و پس از آن در زمانی که شرایط قیام مهیا بود و مردم آمادگی قیام را پیدا کردند، حاضر و قیام ناصر اتفاق افتاد.
وی با اشاره به این‌که «تعریف اسلام در قرائت شیعه و اسلام ناب در واقع مردم‌سالاری دینی بیان شده است»، خاطرنشان کرد: به عبارتی حکومت اسلامی سکه‌ای دو رو است که یک سمت آن مردم سالاری و سمت دیگر آن دین قرار دارد. امام خمینی(ره) نیز در سخنان خود بیان می‌کردند که به پشتوانه مقبولیت مردم این انقلاب و قیام شکل گرفته است. در حالی که در زمان امام صادق(ع) شرایط و امکان قیام وجود نداشته است.
پایان خبر / تاریخ ما