حال قلم خوب نیست

نویسندگان، همواره یکی از ارکان مؤثر در هر نوع حرکت و تحولی به شمار می‌روند. آنان به لطف قلم خود مفاهیم و مضامین گوناگونی را به جامعه ارائه داده و با چیره‌دستی شور و تحرک را به به مردم تزریق می‌کنند. با وجود لزوم حضور فعال و پویای این قشر در جامعه، این روزها توجه و حمایت‌ی از آنان نمی‌شود اقدامی در جهت بهبود شرایط اقتصادی و شغلی نویسندگان انجام نمی‌شود.

امرار معاش از طریق نویسندگی همواره دشوار بوده؛ لذا نویسندگان تنها به سبب علاقه و دغدغه‌مندی خود در این مسیر گام بر می‌دارند. حال آن‌که مشکلات و چالش‌های این قشر با توجه به شرایط اقتصادی نامناسب کشور، شیوع ویروس کرونا، وجود تحریم‌ها و به تبع آن گران‌شدن کتاب و مواد خام مانند کاغذ افزایش یافته و شرایط و معیشت آن‌ها را دچار ضعف کرده است.

چهاردهم تیر ماه در راستای بزرگداشت جایگاه و اهمیت نویسندگان به عنوان روز قلم نامگذاری شده است. به مناسبت این روز با تعدادی از اهالی و فعالان حوزه نویسندگی به گفت‌وگو نشسته‌ و مشکلات و معضلات آنان را جویا شدیم.

هیچ حمایتی از نویسندگان نمی‌شود

سعید موسوی در گفت‌وگو با خبرگزاری تاریخ ما در خصوص اثرات شیوع ویروس کرونا بر معیشت نویسندگان، می‌گوید: شیوع ویروس کرونا تأثیر منفی بسیار زیادی بر نویسندگان و فروش کتاب و به طور کلی فرهنگ ایجاد کرده است. به بیانی دیگر در این دوران فرهنگ به طور کلی تعطیل شده است. در گذشته بسیاری از نویسندگان از طریق نویسندگی امرار معاش می‌کردند اما متاسفانه در ایام شیوع ویروس کرونا کسب‌وکار و درآمد آن‌ها دچار مشکل شده و مورد حمایت هیچ سازمانی نیز قرار نگرفته‌اند. به گونه‌ای که این قشر شرایط موجود را تحمل کرده و خود را با آن سازگار ساخته‌اند.

این نویسنده کتاب‌های داستانی ادامه می‌دهد: در زمینه تولید کتاب نیز با توجه به گرانی کاغذ و مواد اولیه تیراژ کتاب بسیار کاهش یافته و وضعیت ناخوشایندی را ایجاد کرده است. به تعبیری دیگر با توجه به این‌که نویسندگان پیش از شیوع ویروس کرونا نیز چشم‌انداز روشنی برای خود تصور نمی‌کرده‌اند، شیوع ویروس کرونا، شرایط و احوال نویسندگان را بسیار سخت‌تر کرده است.

تحمل تنها کاری است که می‌توان انجام داد

وی در خصوص راهکاری برای رهایی و تحمل شرایط ایجاد شده، اضافه می‌کند: معتقدم نویسندگان و فعالان حوزه نویسندگی باید در این شرایط دوام آوردند و به آینده امیدوار باشند. در واقع سازگاری و تحمل شرایط موجود تنها کاری است که نویسندگان می‌توانند انجام دهند. به عنوان مثال برای حفظ امید و تسهیل تحمل شرایط موجود، کلاس‌های آموزشی را تعطیل نکرده‌ و کلاس‌ها را با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و در فضای مجازی برگزار کردیم.

موسوی خاطرنشان می‌کند: به گونه‌ای که در دوران شیوع ویروس کرونا پنج کتاب توسط افرادی که در کلاس‌های نویسندگی آموزش دیده‌اند، چاپ شده است. به تعبیری دیگر با این کار علاوه بر حفظ روحیه و امید نویسندگان و هنرآموزان، رسالت خود که چاپ و نگارش کتاب است را انجام دهیم.

وی تصریح می‌کند: هر دوره‌ زمانی دارای شرایط و مسائل مربوط به خود بوده و نمی‌توان این موضوع را نادیده گرفت؛ لذا با توجه به رواج و اهمیت فضاهای دیجیتال و الکترونیکی، توجه به کتاب‌های الکترونیکی و تولید این سبک از کتاب‌ها اهمیت پیدا کرده است. با این حال به اعتقاد من فضای فیزیکی و خواندن کتاب‌های چاپی، لذت بیشتری را به همراه دارد و حتی گاهی برای نویسندگان انگیزه بیشتری ایجاد می‌کند.

ممیزی‌ها معضل تلقی نمی‌شود

این نویسنده با اشاره به ممیزی‌های موجود برای نویسندگان عنوان کرد: معتقدم درصد تأثیر ممیزی‌ها بر انگیزه نویسندگان برای نوشتن کم است و این ممیزی‌ها چندان سرنوشت‌ساز نبوده و به عنوان معضل تلقی نمی‌شود. بنابراین در همین شرایط نیز امکان نگارش و چاپ کتاب خوب و مناسب وجود دارد.

وی می‌افزاید: ما در بخش‌ تیراژ کتاب، کیفیت محتوای کتب، صفحه‌آرایی و… ضعیف عمل کرده‌‍ایم و به همین دلیل رغبت و استقبال از کتاب‌های ایرانی کم است. همچنین با توجه به ارتباطات جهانی، آگاهی از چاپ و تولید کتاب خوب در جهان میسر شده است، لذا علاقه‌مندان به کتاب، کتاب‌های چاپ‌شده جهانی را مطالعه می‌کنند و از آن‌ها اطلاع دارند. به این ترتیب توجه به کتاب‌های جهانی مشکلی ایجاد نمی‌کند که با تقابل و مقایسه مطالعه کتاب‌های ایرانی و خارجی صورت گیرد. به نظر من شناخته شدن کتاب‌های ایران و جهان، جریانی زنده و پویا است.

موسوی با بیان اینکه باید یک رویه فرهنگی واحد ایجاد شود تا با مطالعه گذشته و توجه به شرایط حال حاضر چراغی برای آینده ایجاد کنیم، می‌گوید: بنابراین رها کردن آینده و نامشخص بودن متولیان این امور، اتفاق ناگواری است. به این ترتیب توجه ویژه به فرهنگ بسیار لازم است و نباید توجه و اهمیت موضوع اقتصاد، اهمیت فرهنگ را به حاشیه ببرد تا فرهنگ زنده بماند و برای آیندگان مفید باشد.

مشهد نشر خوب کم دارد

مسعود یوسف‌پور در گفت‌وگو با خبرگزاری تاریخ ما اظهار می‌کند: انتشارات کتاب با چالش‌های فراوانی مواجه است که شیوع ویروس کرونا را می‌توان نمونه‌ای از این مشکلات دانست. از طرفی دیگر ما در مشهد به طور کلی با موضوع کمبود نشر خوب روبه‌رو هستیم. در حال حاضر تعدادی از انتشاراتی که در فضای مشهد فعالیت دارند، کار خود را به تعداد معدودی از مؤلفان مطرح و شناخته‌شده اختصاص داده‌اند. چنین اقداماتی سبب فروش کتاب و دیده شدن در فضای مجازی می‌شود و به همین دلیل می‌توان به ناشران حق داد که در شرایط کنونی چنین رویکردی داشته باشند، اما این اقدام سبب می‌شود مؤلفان جوان کمتر دیده شوند و انگیزه کافی برای فعالیت نداشته باشند.

مدیر انجمن ادبی و انتشارات مطلع ادامه می‌دهد: به نظر من چنانچه ایده‌های جدیدی در زمینه نشر ارائه و اجرا شود، شرایط بهبود پیدا خواهد کرد. برای نمونه از جمله ایده‌های ما در این خصوص ایجاد نرم‌افزارهایی در ارتباط با فعالیت‌های گرافیکی و بر مبنای صوت و تصویر است تا به وسیله آن با افراد حاضر در فضای مجازی نیز تعامل ایجاد شود. زیرا به هر ترتیب ما باید خود را با شرایط الکترونیک و رواج فضای مجازی سازگار سازیم.

آثار به دست جامعه هدف نمی‌رسد

وی با بیان این‌که قیمت‌ها نامتعارف و گران شده و به تبع آثار به دست جامعه هدف خود نمی‌رسد، بیان می‌کند: علاوه بر این در حال حاضر ناشران نمی‌توانند هر کتابی را چاپ کنند؛ بنابراین گران شدن مواد اولیه و کاغذ و سایر عوامل سبب شده بازار نشر دچار مشکل شود و تیراژ کتاب‌ها بسیار کاهش پیدا کند. ضمن این‌که برخی انتشارات در سطح پایین قرار دارند و در زمینه‌های مختلف ویراستاری، طرح جلد و… در جایگاه مناسبی قرار نگرفته‌اند؛ لذا نمی‌توانیم بستر را متناسب با جامعه هدف شکل دهیم.

مدیر انجمن ادبی و انتشارات مطلع می‌افزاید: هیچ‌گاه نمی‌توان لزوم وجود کتاب مکتوب و چاپ‌شده را نادیده گرفت، زیرا عنوان آن نیز مکتوب بودن محتوا و موضوع را بیان می‌کند. با توجه به رواج کتاب‌ها و آلبوم‌های صوتی لازم است میان جامعه گرافیست و به طور کلی فعالان المان‌های بصری و انتشارات تعاملی ایجاد شود تا از این طریق کتاب‌هایی بر مبنای صوت و موشن و با عنوان «کتاب‌ موشن» ایجاد شود. به تعبیری دیگر کتاب‌هایی ارائه شود که فصل به فصل آن دارای حرکت باشد تا مخاطبان کتاب‌های صوتی و مخاطبان کتاب‌های مکتوب را جذب کند. به این ترتیب توجه به کتاب‌های الکترونیکی متناسب با شرایط جامعه بوده و ضروری است.

بسترهای مجازی با مولفان همکاری نمی‌کنند

یوسف‌پور عنوان می‌کند: مشکل دیگری که برای مؤلفان جوان وجود دارد این است که بسترهای مجازی و نرم‌افزارهای مرتبط با فضای نشر نیز حاضر به همکاری با آنان نیستند. از این رو مؤلف چاره‌ای ندارد و دچار سردرگمی می‌شود. ضمن این‌که در حال حاضر حق مؤلف نیز بسیار کم است و عمده سود فروش کتاب‌ها به ناشران و فروشندگان فروشگاه‌ها اختصاص می‌یابد. بنابراین در مواقعی مؤلف نیز نسبت به تألیف و تولید اثر رغبت ندارد.

وی خاطرنشان میکند: با این حال فکر می‌کنم در فضای نشر مجازی چنین مشکلاتی وجود ندارد؛ بنابراین ایجاد بسترهای مناسب مجازی سبب می‌شود مؤلف نیز سود بیشتری دریافت کند و هزینه‌های چاپ نیز کاهش پیدا کند.

مدیر انجمن ادبی و انتشارات مطلع اضافه می‌کند: شیوع ویروس کرونا، سبک زندگی جدید و متفاوتی را ایجاد کرده است، به طوری که بازگشت به شرایط گذشته در دوران پساکرونا نیز ممکن است چندین سال زمان ببرد. علاوه بر این‌ها مسائل و مشکلات ناشی از تحریم‌ها نیز بر شرایط کار ناشران تأثیرگذار خواهد بود، همانطور که پیش از کرونا نیز فعالیت تعدادی از ناشران متوقف و تعطیل شده است.

کتاب هیچ‌گاه جزو اولویت‌های اولیه مردم قرار نگرفته است

پیمان خاکسار در گفت‌وگو با خبرگزاری تاریخ ما درخصوص اثرات ناشی از شیوع ویروس کرونا، اظهار می‌کند: شیوع ویروس کرونا بر تمام مشاغل تأثیرگذار بوده است و مترجمان نیز از این قاعده مستثنی نیستند، اما شاید بتوان وجه تمایز ترجمه با سایر مشاغل را عدم لزوم حضور در فضایی مشخص دانست، به گونه‌ای که مترجمان می‌توانند در منزل و حتی در قرنطینه خانگی فعالیت‌های خود را ادامه دهند. با این حال شرایط نابسامان اقتصادی و گرانی موجود نیز باعث شده است کاغذ و کتاب نیز افزایش قیمت داشته باشند. به گونه‌ای که کتاب نیز هم‌ارز سایر کالاها و محصولات گران شده است و  این گرانی سبب شده خوانندگان کتاب به صورت گزینشی کتاب خریداری کنند.

این مترجم بیان می‌کند: هیچ‌گاه مطالعه و خرید کتاب جزء اولویت‌های اولیه مردم قرار نگرفته است و معمولاً قشر خاصی از جامعه به خواندن کتاب می‌پردازند، به تعبیری ضریب نفوذ کتاب در جامعه ایرانی چندان زیاد نیست. با این وجود بر اساس آنچه من به یاد دارم این رغبت و استقبال مردم نسبت به مطالعه کتاب در گذر زمان تغییر خاصی پیدا نکرده است.

وی در خصوص کتاب‌های الکترونیکی قانونی خاطرنشان می‌کند: کتاب‌های الکترونیکی قانونی موجود در بسترها و نرم‌افزارهای مجازی بسیار خوب و مفید است. در واقع خواندن و مطالعه کتاب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و نسخه الکترونیک و کاغذی آن تفاوتی ندارد. بنابراین هر فرد با توجه به سلیقه و راحتی خود می‌تواند هر یک از انواع نسخه‌ها را مطالعه کند. متأسفانه کتاب‌های غیرقانونی بسیار زیاد شده و این اتفاق به دلیل کسب سود روی می‌دهد اما من راهکاری برای بهبود شرایط و کاهش این قبیل نسخه‌ها ندارم.

خاکسار در خصوص استقبال مردم از کتاب‌های ایرانی و خارجی، اضافه می‌کند: نویسندگان ایرانی و غیرایرانی به نگارش کتاب می‌پردازند و این آثار به صورت ترجمه و یا زبان اصلی در بازار ایران قرار می‌گیرند، سپس خوانندگان با توجه به سلیقه خود کتاب مورد نظر خود را خریداری می‌کنند. از این رو بسیاری از کتاب‌های ایرانی نیز مورد استقبال خوانندگان قرار گرفته‌اند، لذا نمی‌توان خوانندگان را به سمت مطالعه کتاب‌هایی خاص سوق داد زیرا چنین اقدامی زورگویانه خواهد بود.

به نظر می‌رسد شرایط ناپایدار و نامناسب هزینه‌ها و شرایط سخت چاپ و تیراژ کتاب دغدغه‌های اصلی اهالی قلم بوده و بهبود شرایط مستلزم برنامه‌ریزی و اقدامات جدی است. هم‌چنین توجه به کتاب‌های الکترونیکی و همگام‌ شدن با تکنولوژی از جمله مقتضیات حال حاضر است، به علاوه مطالعه کتاب باید به عنوان اولویت اول قرار گیرد، به گونه‌ای که نسخه چاپی و الکترونیکی و یا ایرانی و خارجی بودن کتاب اهمیت چندانی ندارد.

پایان خبر / تاریخ ما