از آخرین وضعیت بافت فرسوده و تاریخی تا گذر آقا نجفی
شهردار اصفهان در مراسم معارفۀ معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان اعلام کرد که مسیر تحول شهرداری، از این معاونت می‌گذرد و این جمله، به خوبی بیانگر اهمیت بخشی است که اکنون، وحید مهدویان سکان‌دار آن شده. او، در برنامۀ خود برای معاونت شهرسازی و معماری هشت محور اصلی را تعریف کرده که به ترتیب، شامل این موارد است: «تحقق شهرسازی الکترونیک و هوشمند»، «ارتقای شاخص‌ها و معیارهای شهر اسلامی ایرانی به سوی شهرسازی انسان‌گرا»، «معرفی و راهبری پروژه‌های شاخص شهری و مسکن با رویکرد رونق اقتصادی شهر»، «طرح‌ریزی و پایش پروژه‌های شهری و مسکن با تمرکز بر بافت‌های فرسوده»، «مانع زدایی، ارائه خدمات شفافیت عملکرد و کاهش فساد اداری با رویکرد جلب رضایت و اعتماد اجتماعی»، «بازتعریف و معنادار شدن فعالیت واحدهای ستادی مناطق و سازمان‌های ذی‌ربط با رویکرد چابک سازی، توسعه خصوصی‌سازی و اشتعال‌زایی»، «احیای بافت‌های تاریخی و ارزشمند شهر با رویکرد توسعه گردشگری» و «توسعه فعالیت‌ها با رویکرد تحول‌خواهی و انقلابی گری».
نظر به استمداد خواهی رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر از استاندار اصفهان، برای رسیدگی به وضعیت بافت فرسودۀ شهری، به‌ویژه در مناطق یک و سه (دو منطقۀ دارای بافت تاریخی اصفهان)، همچنین نشر اظهارات نایب رئیس شورای شهر اصفهان در خبرگزاری رسمی شهرداری اصفهان که مساحت بافت فرسودۀ اصفهان را بیش از مساحت برخی کشورهای کوچک دانسته و ضرورت نوسازی را یادآور شده بود و به دلیل حساسیتی که همواره بر روی کلید واژۀ «بافت فرسوده» به دلیل خطر خلط آن با «بافت ارزشمند تاریخی» وجود دارد، خبرگزاری تاریخ ما از معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان خواست که پیش از هر چیز، تعریفی از این دو اصطلاح ارائه کند.
تعریف بافت فرسوده و تاریخی
مهدویان دراین‌باره توضیح داد: بافت فرسوده یا ناکارآمد شهری دسته‌بندی‌های مختلفی دارد و بر اساس تعریف شورای عالی معماری شهرسازی، هر بافتی که ۵۰ درصد به بالا دارای معیارهایی چون ریز دانگی، ناپایداری و نفوذناپذیری باشد، تحت عنوان بافت فرسوده شناخته می‌شود.
او خاطر نشان کرد: برخی بافت‌های فرسوده واجد ارزش تاریخی معماری و شهرسازی هستند که در طی زمان به آن‌ها رسیدگی نشده و دچار فرسودگی شده‌اند. این نوع بافت عمدتاً در مناطق یک و سه، پنج و ۱۱ اصفهان وجود دارد و به‌صورت جزیره‌ای است.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان ادامه داد: برخی بافت‌های فرسوده نیز واجد ارزش شهرسازی و تاریخی و معماری نیستند؛ در گسترش بافت تاریخی به وجود آمده‌اند، اما ساختشان نظام‌مند و سیستماتیک نبوده و به‌مرور زمان دچار فرسودگی شده‌اند.
مهدویان افزود: بافت فرسودۀ روستایی را هم به این دو دسته باید افزود و آن روستاهایی هستند که به‌مرور زمان به شهر ملحق شده‌اند.
او تأکید کرد: هر سه دستۀ این بافت‌ها ناکارآمد هستند، اما برخی از آن‌ها در دستۀ فرسودۀ دارای ارزش تاریخی و برخی در گروه فرسودۀ فاقد ارزش تاریخی قرار می‌گیرد. ملاک این تقسیم‌بندی نیز ثبت شدن در فهرست میراث ملی کشور نیست، به همین دلیل ما به مبحث بازآفرینی توجه و برای بافت فرسودۀ تاریخی و غیر تاریخی دو نوع فعالیت تعریف کردیم.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان، گفت: زبان ورود به بافت فرسودۀ تاریخی با بافت فرسودۀ غیر تاریخی متفاوت است و شیوۀ عمل و مداخله ما نیز در مدیریت شهری باید در این دو بافت تفاوت داشته باشد. به همین دلیل بود که طی روزهای گذشته با مسئولان میراث فرهنگی یزد دیدار داشتیم و در صددیم که نشستی را نیز برای هم‌اندیشی با مسئولان میراث فرهنگی شیراز برگزار کنیم تا مثلث طلایی گردشگری اصفهان، یزد، شیراز را با تمرکز بر بحث گردشگری بافت تاریخی پیش ببریم.
مهدویان خاطرنشان کرد: بافت تاریخی بیش از آنکه به مداخله مستقیم نیاز داشته باشد، به فکر خلاق و هدف‌گذاری مشخص نیاز دارد و ما باید بستری را برای عملیاتی شدن این ایده‌ها فراهم کنیم. مطالعات خوبی تاکنون دراین‌باره انجام‌شده اما در حد مطالعات باقی‌مانده و به همین دلیل رویکرد ما در معاونت جدید این است که اقدامات شایسته‌ای که در دستگاه‌های علمی شاخصی مثل جهاد دانشگاهی اصفهان انجام‌شده را به مرحلۀ اقدام برسانیم و به یک اتفاقِ حتی فرا شهری تبدیل کنیم، چون در مسئلۀ احیای مثلث طلایی گردشگری، اصفهان نقش پدری را دارد.
او یادآور شد: رویکرد ورود ما به بافت فرسودۀ تاریخی، بسترسازی و مانع زدایی و حمایت‌های مادی و قانونی است تا بتوانیم مطالعات علمی انجام‌شده را به انجام برسانیم.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان دراین‌باره توضیح داد: در جلسه‌ای که اخیراً با حضور اعضای شورای شهر، شهردار و مدیرکل راه و شهرسازی داشتیم با تکیه‌بر تجربۀ دوستانمان در یزد، این دغدغه را بیان کردیم که وقتی راه و شهرسازی ازنظر قانونی این امکان را دارد که اگر میراث فرهنگی از او بخواهد برای ایجاد نفس خور، دور یک بنای تاریخی که بافت مسکونی به آن چسبیده و موجب تخریب آن شده را آزادسازی کند تا بارگذاری درست در آن قسمت انجام شود، با موافقت در این زمینه یک گام به حفظ بافت نزدیک شده است.
مهدویان اظهار کرد: ما در این باره قانون داریم و می‌خواهیم از این قانون استفاده کنیم. به دنبال این نیستیم که خودمان طرح بگذاریم و خودمان هم مجری شویم چون خیلی وقت‌ها یک بنا را مرمت کرده‌ایم و بعد هم در آن را بسته‌ایم و این باعث شده که آن بنا دچار فرسودگی شود. درست این است که هر جا لازم است پول بدهیم، پول بدهیم و هر جا لازم است با قانون مانع زدایی کنیم این کار را انجام بدهیم تا درنهایت بستری را ایجاد کنیم که سرمایه‌گذاران در بافت کار کنند.
او گفت: بنا داریم پایتخت توریستی را از پایتخت تاریخی جدا کنیم و معاونت شهرسازی و معماری، در این مقوله تنها سیاست‌گذار و راهبر و بسترساز است. معتقدیم که برنامه‌ریز، باید یک گروه تخصصی حرفهای باشد و مجری نیز یک گروه تخصصی حرفهای از بخش خصوصی و البته همۀ ما باید هم‌افزایی خوبی با اداره کل میراث فرهنگی داشته باشیم.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان، تصریح کرد: طی چند سال گذشته خواسته یا ناخواسته رویکرد شهرداری و میراث فرهنگی، رویکردی تقابلی بوده اما با برگزاری جلساتی که با میراث فرهنگی تهران و یزد داشتیم، در واقع می‌خواستیم این پیام را به میراث فرهنگی اصفهان برسانیم که نگاه ما تغییر کرده و باید به هم کمک کنیم تا اتفاقی بیفتد، وگرنه در کشاکش این تقابل‌ها و تضادها، بناهای تاریخی از دست می‌رود.
مهدویان، تأکید کرد که بافت تاریخی، بیشتر از آنکه به سرمایۀ مادی نیاز داشته باشد، به فکر خلاقانه، متفاوت واگرا نیاز دارد.
او عملیاتی شدن ایده‌ها را برای ساماندهی بافت تاریخی، نیازمند کسب «اعتماد اجتماعی» دانست و با بیان اینکه اگر اعتماد اجتماعی در شهر به وجود بیاید، مردم خودشان به میدان می‌آیند، ادامه داد: از نظر کالبدی، حساسیت‌های بافت فرسوده کمتر از بافت تاریخی است و به همین دلیل در این بخش دست ما بازتر است. برای نمونه، دربارۀ حصه و جلوان حرفهای زیادی زده شده اما اقدامات، نظام‌مند نبوده و ما با در نظر گرفتن اینکه ۱۴ هزار هکتار زمین داخل محدوده شهری در این بخش وجود دارد، همچنین با توجه به انجمن‌ها و سایر بخش‌هایی که در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی این منطقه فعال‌اند، نخ تسبیحی را تعریف کردیم که تمام فعالیت‌ها را به هم مرتبط کند و می‌گوییم سر این نخ باید در دست شورای محله باشد. این شورا به شهرداری می‌گوید که در بخش خدماتی، فرهنگی، شهری و … برای حصه و جلوان چه باید کرد.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان، خاطر نشان کرد: وقتی یک گروه حرفهای اجرای سناریو را بر عهده بگیرد، مردم و سرمایه‌گذاران به آن بیشتر اعتماد می‌کنند و وظیفه ما نیز حمایت از این گروه است.
او با اشاره به اینکه ما، به کار ویژه، نگاه ویژه و ساختار ویژه برای اقداماتمان نیازمندیم، افزود: هوشمند سازی و بازآفرینی شهری دو طرح ویژه ما بود که اولی شروع‌شده و برای دومی نیز باید یک گروه ویژه داشته باشیم. چون بخشی از امورات این طرح شهری و برخی فرا شهری است، از راه و شهرسازی نیز خواسته‌ایم که برای طرح‌های ویژه تمایز قائل شوند و جدای از بقیۀ پرونده‌ها آن را در کمیسیون‌های مربوطه مطرح و بررسی کنند، چراکه اگر دیر شود، ممکن است گروه اجرایی آن طرح از هم بپاشد.
مهدویان گفت: فاز مانع زدایی و حذف فرایندهای غیرضروری در معاونت شهرسازی و معماری آغازشده و از نیروهای موجود در این بخش‌ها نیز با ارائه آموزش لازم در بخش‌های دیگری استفاده خواهیم کرد. چنان‌که گفته شد نقش آن‌ها سیاست‌گذاری و بسترسازی و راهبری است و گروه‌های فنی و تخصصی مثل جهاد دانشگاهی اصفهان، برنامه‌ریزی و هماهنگی با بخش خصوصی را بر عهده خواهند گرفت.
آخرین وضعیت گذر آقا نجفی
شورای عالی شهرسازی و معماری، مهرماه سال ۱۳۹۹ مهلتی یک ماهه برای تهیۀ طرح ساماندهی گذر آقانجفی و اقدام فوری برای بهبود وضعیت کالبدی موجود آن به شهرداری اصفهان داده بود. شهرداری اصفهان نیز در ماه‌های ابتدایی سال ۱۴۰۰ با برگزاری یک کمیته داوری برای بررسی طرح‌های پیشنهادی ارائه‌شده، درنهایت طرح سازمان نوسازی بهسازی خود را به‌عنوان رتبۀ نخست این کمیته معرفی و سپس آن را به اداره کل راه و شهرسازی استان اصفهان ارسال کرد.
از آنجا که پس از گذشت ماه‌ها، هنوز سرنوشت این طرح و تصمیمی که برای ساماندهی گذر آقانجفی باید گرفته شود مشخص نیست، خبرگزاری تاریخ ما از معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان خواست تا موضع خود را در خصوص پروندۀ گذر آقانجفی اعلام کند.
مهدویان، با تأکید بر اینکه ابتدا نگاه شخصی خود را بیان می‌کند، توضیح داد: برخی اقدامات در بافت‌های تاریخی الزامی است. شاخصۀ بافت فرسوده (تاریخی و غیر تاریخی)، نفوذناپذیری است که برای درست کردن این معضل، باید تعریض انجام بدهیم، گذر چهار متری را به شش و ۱۲ متری تبدیل کنیم تا نفوذپذیر شود و این اقدامات، لاجرم باید در بافت تاریخی انجام شود، اما آنچه گذر آقانجفی با آن درگیر شد، نداشتن تدبیر مناسب برای اجرا بود. نگاه از بالا به پایینی که وجود داشت و اقداماتی که انجام شد، اعتراضاتی را به وجود آورد که در نهایت به بی‌اعتمادی ختم شد و این بی‌اعتمادی، همان چیزی است که اشاره کردم ما باید از آن بپرهیزیم.
او خاطرنشان کرد: طبق آخرین گزارشی که گرفته‌ام، طرح ساماندهی اصلاح و دوباره ارسال‌شده اما هنوز به این پرونده کامل ورود نکرده‌ام و تنها به سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان تأکید کردم که تا زمانی که طرحی مصوب نشود نباید اقدامی صورت بگیرد.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان در ادامه گفت: پرونده‌هایی مثل گذر آقانجفی زیاد است و ما فقط باید حواسمان باشد زمانی که می‌خواهیم طرحی را تصویب کنیم و بعد لودر را به بافت ببریم، نگاه مردمی پشت آن باشد و به‌گونه‌ای باشد که خود مردم پشت لودر بنشینند نه شهرداری.
خبرگزاری تاریخ ما پرسید: اگر مردم اشتباه بگویند چه؟ طبیعی است که برخی از مردم به دلیل منافع شخصی توجهی به ارزش بافت تاریخی و ضرورت حفظ آن نداشته باشند. مهدویان پاسخ داد: این وظیفۀ گروه برنامه‌ریزی و تسهیلگر است که اینجا ورود پیدا کند و هم بحث‌های فنی و هم مردمی را در نظر بگیرد و در نهایت به یک خروجی درست برسد.
او تأکید کرد که کار در بافت تاریخی کار سختی است و نیاز به تدبیر و حرکت آهسته دارد.
خبرگزاری تاریخ ما نیز یادآور شد که پس از گذشت بیش از ۱۰ سال، صبر مردم ساکن محلۀ پشت میدان نقش‌جهان از آشفتگی‌های ایجاد شده سرآمده و اگرچه توقف اقدامات تا تصویب طرح ساماندهی فی‌نفسه حرکتی مثبت است، اما نیاز است مُسکّن‌هایی نیز برای رفع برخی معضلات آن در نظر گرفته شود.
پایان خبر / تاریخ ما