بی‌مهری در حق مادر رنجور پل‌های تاریخی/ به فریاد «کشکان» برسید
سایت «تاریخ ما»– گروه استان‌ها: پل کشکان دارای پایه‌هایی به مساحت بیش از ۲۰۰ متر و ارتفاع بلندی به‌اندازه یک ساختمان ۱۲ طبقه است که مساحت پایه‌ها و ارتفاع پل کشکان در هیچ پلی در دنیا وجود ندارد و بااین‌حال همچنان در صف ثبت جهانی به انتظار نشسته تا با وضعیت اعتبارات ملی که به پل‌های استان لرستان اختصاص می‌یابد روزبه‌روز فرسوده‌تر شود.
سرگذشت مادر پل‌های تاریخی ایران
پل تاریخی کشکان در بخش چگنی بر روی رودخانه‌ای به همین نام و در مسیر راه باستانی شاپور خواست به طرهان احداث‌شده و در متون تاریخی از آن به‌عنوان «کژکی» یادشده است.
پل کشکان به دستور «ابونجم بدر ابن حسنویه» ساخته‌شده و کار ساخت آن از سال ۳۸۹ تا ۳۹۹ به مدت ۱۰ سال به طول انجامیده و هزار سال قدمت دارد. ابونجم بدر ابن حسنویه در قرن چهارم هجری حاکم لرستان بوده که وی شیعه، دارای قدرت و ثروت فراوانی بوده است؛ این فرد هم‌زمان با آل‌بویه حاکم لرستان و منشأ بسیاری از آبادانی های لرستان بوده است. پل کشکان نیز برای رفاه حال کاروانیان مسیر عتبات عالیات ساخته‌شده است.
باستان شناسان به پل کشکان لقب مادر پل‌های تاریخی ایران را داده‌اند؛ این پل طولانی‌ترین و عظیم‌ترین پل در ایران محسوب می‌شود و طول آن ۳۲۵ متر و ارتفاع آن نیز ۱۵ متر بوده و از سنگ‌های بسیار حجیم و تراش‌خورده برای ساخت آن استفاده‌شده است.
کتیبه پل تاریخی کشکان حدود یک قرن پیش از بدنه این پل سقوط کرده و هم‌اکنون در قلعه فلک الافلاک خرم‌آباد در حال نگهداری است؛ اما اداره کل میراث فرهنگی لرستان با توجه به نسخه اصلی کتیبه پل کشکان، کتیبه‌ای که از جنس خود سنگ‌های این پل تاریخی بوده را به‌صورت کپی ساخته و بر روی پل نصب‌کرده است.
مواد و مصالح این بنای سترگ از سنگ، گچ و آجر تشکیل‌شده است و در کنار این پل بقایای سه پل دیگر از دوره‌های گذشته وجود دارد که با مشخصات پل‌های ساسانی قابل‌مقایسه هستند. پل تاریخی کشکان با شماره ۳۵۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید است.
اما دیار پل‌های تاریخی ایران با ۱۰۰ پل تاریخی قرار است معرف داشته‌های ایران در یونسکو باشد؛ سال‌هاست حکایت ثبت جهانی پل‌های تاریخی لرستان دهان‌به‌دهان نقل می‌شود و هنوز دست یاری اعتباری به مدد این بناهای شگرف نیامده تا پایشان را از فهرست موقت به فهرست دائمی آثار جهانی باز کند.
اردیبهشت ۹۵ بود که یکی از طاق‌های پل تاریخی کشکان فروریخت و مادر پل‌های تاریخی ایران را سیاه‌پوش کرد؛ حالا باگذشت ۲ سال بار دیگر خبرها از حال ناخوش «کشکان» حکایت دارد. پایه‌های لرزان و طاق‌های ترک‌خورده پل تاریخی کشکان امسال نیز متحمل باران و رعدوبرق‌های شدیدی شد و هرروز نگرانی‌ها پیرامون ریزش مجدد طاق‌های آن رو به افزایش است.
خواب‌سنگین غفلت مسئولان
موضوع فروریختن یکی از طاق‌های پل تاریخی کشکان براثر باران‌های شدید در سال ۹۵، داغ دل ۱۰۰ پل تاریخی لرستان که زیر باران کمبود اعتبارات روزگار می‌گذرانند را تازه کرد و پس‌ازآن فعالان اجتماعی و سازمان‌های مردم‌نهاد تلاش بسیاری برای دیده شدن پل‌های تاریخی لرستان کردند؛ اما خواب غفلت مسئولان سنگین‌تر از این حرف‌ها است.
زخم کهنه ریزش طاق «کشکان» بار دیگر سر بازکرده و مادر پل‌های تاریخی ایران این بار با قلبی شکسته، چشم‌انتظار برداشتن قدم‌هایی برای مرمت و باز زنده سازی تن رنجور «کشکان» است.
در پی فروریختن یکی از طاق‌های پل تاریخی کشکان بلافاصله دستور بررسی و مطالعه‌ی طاق الحاقی که مربوط به دوره قاجار است به معاونت میراث فرهنگی داده شد و عملیات باز زنده سازی طاق مذکور به‌صورت اضطراری، در دستور کار قرار گرفت؛ اما به نظر می‌رسد هنوز اقدام چشمگیر و مؤثری برای باز زنده سازی این اثر تاریخی صورت نگرفته است.
درمجموع ۱۰۰ پل تاریخی شناخته‌شده در لرستان وجود دارد که میزان اعتبارات اختصاص‌یافته برای مرمت و بازسازی آن‌ها نسبت به تعدد، پراکندگی و گستردگی پل‌های تاریخی این استان فراوان نیست؛ موضوعی که شاید عامل اصلی عدم مرمت و باز زنده سازی پل‌های تاریخی لرستان به‌ویژه پل کشکان باشد.
حتی یک قدم برای اصلاح وضعیت «کشکان» برداشته نشد
قدرت الله ترابی نژاد فرماندار دوره چگنی در این رابطه بابیان اینکه شهرستان دوره چگنی چند جاذبه گردشگری دارد که یکی از آن‌ها پل تاریخی «کشکان» است، اظهار داشت: مسئولان فرمانداری دوره چگنی و اداره میراث فرهنگی این شهرستان تلاش زیادی کردند که پل تاریخی «کشکان» به‌عنوان مادر پل‌های ایران دچار مشکل نشود.
وی بابیان اینکه متأسفانه هیچ توجهی به این پل تاریخی نمی‌شود، عنوان کرد: علیرغم اینکه طی دو سال گذشته برای این پل تاریخی اعتبار در نظر گرفته شد اما حتی یک‌قدم برای اصلاح وضعیت این پل برداشته نشد.
طاق‌های مادر پل‌های تاریخی ایران در حال ریزش است
فرماندار دوره چگنی با اشاره به اینکه طاق‌های این پل تاریخی در حال ریزش است، تصریح کرد: پایه‌های پل را آب شسته است و در حال تخریب هستند.
ترابی نژاد بابیان اینکه امسال از سرجمع اعتبارات پروژه‌های شهرستان حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان به اعتبار این پل اضافه کردیم، گفت: برای بستر رودخانه کشکان نیز سند اخذشده، البته کاملاً مشخص است سندی که برای آن گرفته‌شده اشتباه است اما متأسفانه در این رابطه پیگیری صورت نمی‌گیرد.
«کشکان» را جدی بگیرید
وی بابیان اینکه انتظار این بوده که قضیه پل تاریخی «کشکان» جدی گرفته شود، افزود: اگر یکی از طاق‌های این پل فروبریزد دوباره مصیبت و «چمرونه» برای آن می‌گیرند.
فرماندار دوره چگنی تأکید کرد: علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد.
این در حالی است که پس از ریزش یکی از طاق‌های پل تاریخی کشکان، قرار بود عملیات اضطراری باز زنده سازی «کشکان» آغاز شود اما به نظر می‌رسد این تصمیم نیز همچون تصمیم‌های دیگری که تاکنون گرفته‌شده بود، بر روی کاغذ باقی ماند و تن خسته «کشکان» را خسته‌تر از گذشته در انتظار مرمت و بازسازی قرارداد.
اما با اعتبارات اندک استانی و بی‌توجهی‌های مسئولان ملی نمی‌توان انتظار بهبود شرایط پل‌های تاریخی لرستان به‌ویژه پل «کشکان» را داشت.
نمایندگان لرستان در مجلس شورای اسلامی، استاندار لرستان و مسئولان میراث فرهنگی استان باید رایزنی‌های گسترده‌ای برای جذب اعتبارات ویژه احیای پل‌های تاریخی لرستان کنند تا شاهد تغییر و تحولی در وضعیت این پل‌ها بود؛ موضوعی که کمتر موردتوجه مسئولان و نمایندگان بوده و در این میان پل‌های تاریخی لرستان هرروز بیش از گذشته در معرض انواع آسیب‌های محیطی و … قرار می‌گیرند.
وعده ای جدید به طومار وعده‌های «کشکان» اضافه شد
حالا سید امین قاسمی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری لرستان از وعده جدیدی برای اصلاح وضعیت مادر پل‌های تاریخی ایران رونمایی کرده و اعلام کرده است که «به‌زودی شاهد شروع عملیات مرمت پل کشکان خواهیم بود»؛ باید منتظر ماند و دید که آیا این وعده محقق می‌شود یا همچون دیگر وعده‌ها تنها طومار قول‌های عمل نشده پل تاریخی کشکان را سنگین‌تر می‌کند.
بنابراین گزارش، لرستان با موقعیت استراتژیک خود همواره در طول تاریخ به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های شمال به جنوب کشور مطرح بوده به‌طوری‌که این استان در دوره مادها، هخامنشی، ساسانی و اسلامی در مسیر هگمتانه – شوش در موقعیت ویژه‌ای قرار داشته و ۱۰۰ پل تاریخی از این دوره‌ها برای کشور به میراث مانده و نیازمند حفاظت و حراست هستند.
سال‌هاست که موضوع مرمت و بازسازی این پل‌های تاریخی و ثبت جهانی آن‌ها مطرح است اما همچنان اتفاق قابل‌تأملی در این رابطه رخ نداده و پل‌های تاریخی لرستان درگذر سال‌ها فرسوده می‌شوند تا هرروز یکی از این ثروت‌های تاریخی و فرهنگی با ریزش و آسیب مواجه شود.
به‌هرروی با توجه به نظر کارشناسان موضوع مرمت و بازسازی پل کشکان و دیگر پل‌های تاریخی لرستان امری ضروری است و باید اعتبارات لازم برای حفظ این میراث فرهنگی عظیم تأمین شود تا بار دیگر شاهد بروز اتفاقات تلخ برای هویت تاریخی کشور نباشیم.