قدیمی ترین نقشه های جهان چه ظاهری داشتند؟

بشر برای هزاران سال دست به طراحی نقشه‌های مختلفی زده است. قدمت تاریخی نقشه‌کشی (ساخت نقشه) هم به همان ظهور نقاشی‌های غاری باستان برمی‌گردد. در اولین نقشه‌های باستان، ستاره‌ها و شکل و شمایل صورت فلکی را در آن زمان به تصویر می‌کشیدند. اما همین که انسان‌ها دانش و اطلاعات بیشتری از جهان به دست آوردند، اولین نقشه‌های جهان شناخته‌شده هم ظهور و بروز کردند. یونانیان باستان هم از اولین تمدن‌های باستانی بودند که جغرافیا را به طور گسترده شرح می‌دادند و درباره دنیا و مردم آن زمان می‌گفتند. با اینکه نسخه‌های بیشتر این نقشه‌ها از بین رفتند و دیگر وجود ندارند، اما به خاطر نکته‌های جزئی که یونانیان نگهداری می‌کردند، بازسازیی شده‌اند.

۹- نقشه استرابو

سال طراحی: نامشخص – اعتقاد بر این است که زودتر از ۲۰ سال قبل از میلاد مسیح نبوده است

کشور مبدا: آناتولی در دوره تغییر جمهوری روم به امپراتوری روم (ترکیه امروزی)

خالق: استرابو جغرافیدان، مورخ و فیلسوف یونانی

مواد استفاده شده: جوهر و پوست کاغذی

منطقه طراحی شده: دنیای شناخته‌شده آن زمان برای یونانیان و رومیان باستان

جغرافیدان، مورخ و فیلسوف یونانی به نام استرابو اغلب به خاطر دایرالمعارف جغرافیایی‌اش به نام Geographica شناخته می‌شود که بهتر است آن را به طراحی اراتوستنس اشتباه نگیرید. تقریبا تمام هر ۱۷ جلد استرابو برعکس طراحی‌های جغرافیایی آن زمان سالم مانده و مورخان می‌تواند چشم اندازه تاریخی خوبی به آن برهه از تاربخ داشته باشند.

این جغرافیدان یونانی تصمیم گرفته بود به جای اینکه روی اعداد و موقعیت دقیق مکانی متمرکز کند، به جغرافیای کاربردی‌تری برود. از همین‌جاست که اگر نقشه Geographica او را ببینید، مشاهده می‌کنید که تاریخچه مردم و مکان‌هایی که در زمان استرابو شناخته می‌شدند را به خوبی شرح می‌دهد. او سفرهای زیاد و گسترده‌ای می‌رفت و نکته‌برداری و حتی از اطلاعات آثار قبلی برای تالیف کتاب خودش استفاده می‌کرد. هرچند، در زمان حیات او کتابش استفاده نمی‌شد و ارزشی برای آن قائل نبودند، منتها تا به امروز باقی مانده و به دست ما رسیده است. چون چند نسخه از آن در زمان امپراتوری بیزانس نوشته و خلق شدند و در بخش‌های دیگر اروپا به کتاب استانداردی تبدیل شده است.

۸- نقشه اراتوستن

سال طراحی: حدود ۲۷۶ – حدود ۱۹۵ / ۱۹۴ سال قبل از میلاد مسیح

کشور مبدا: یونان باستان

خالق: ریاضیدان، فیلسوف، شاعر، منجم و نظریه‌پرداز موسیقی یونانی به نام اراتوستن

مواد استفاده شده: جوهر و پوست کاغذی

منطقه طراحی شده: نقشه پیشرفته از دنیای شناخته‌شده آن زمان برای یونانیان باستان

با اینکه یونانیان نقشه‌های جهان را در زمان‌های قبل اراتوستن طراحی و روی زمین‌ها مطالعاتی می‌کردند، منتها اراتوستن به «پدر جغرافیا» و به ترتیب دادن و خلق کلماتی شهرت دارد که امروزه هم استفاده می‌شوند. او فقط جغرافیدان نبود، بلکه در ریاضی و نجوم هم دستی بر آتش داشت که به او برای طراحی نقشه دقیق و جزئی‌تر جهان مفید بودند.

اراتوستن در زمانی که رئیس کتابدار کتابخانه آسکندر بود، سه جلد کتاب به عنوان Geography (Geographika به زبان یونانی) را نوشت و کل دنیای شناخته‌شده را در آن شرح، نقشه‌برداری و زمین را به ۵ منطقه آب‌وهوایی تقسیم کرده بود و نقشه او بیش از ۴۰۰ شهر و مکان‌های دقیق را نشان می‌دهد که قبل از آن در هیچ نقشه‌ای نبوده است. او همچنین اولین کسی بود که مکان‌ها را با شبکه‌هایی روی نقشه خود مشخص و برای ترسیم و پیوند تمام مکان‌های جهان به یکدیگر از خطوط موازی و نصف‌النهارها استفاده می‌کرد.

۷- نقشه هکاتائوس

سال طراحی: حدود ۵۵۰ – ۴۷۶ سال قبل از میلاد مسیح

کشور مبدا: شهر میلتوس از یونان باستان (منطقه‌ای در ترکیه امروزی)

خالق: مورخ و جغرافیدان یونانی به نام هکاتائوس

مواد استفاده شده: نامشخص

منطقه طراحی شده: دنیای شناخته‌شده آن زمان برای یونانیان باستان

هکاتائوس از میلتوس اولین مورخ و جغرافیدان شناخته‌شده یونانی شهره است. او با اینکه شهر آناکسیماندر که به ساخت اولین نقشه جهان شهرت داشته، زندگی می‌کرده بود اما در یک برهه زمانی نبودند و هکاتائوس هم البته از آثار او الهام گرفته و از آن برای پیشرفت و تقویت نقشه جهانی خودش استفاده می‌کرده بود.

نسخه نقشه جهان هکاتائوس جزئیات بیشتری دارد و با کتابی به نام Periodos ges مطابقت دارد که از آثار معاصر جغرافیای شناخته‌شده اروپا و آسیا و آفریقای آن زمان محسبوب می‌شود. این مورخ جغرافیایی جدا از به کار بردن جزئیات مکان‌های شناخته‌شده زمین، اطلاعات مردم و مکان‌ها را در اثر خود به تصویر کشیده بود که اگر کسی از نقشه او استفاده کند و در جهت عقربه ساعت از جبل‌الطارق به دریای سیاه برود، با آن اطلاعات گفته شده در اثر او روبه‌رو می‌شود.

۶- نقشه آناکسیماندر

سال طراحی: حدود ۶۱۰ – ۵۴۶ سال قبل از میلاد مسیح

کشور مبدا: شهر میلتوس از یونان باستان (منطقه‌ای در ترکیه امروزی)

خالق: فیلسوف یونانی قبل از سقراط به نام آناکسیماندر

مواد استفاده شده: به طور قطع نامشخص است، اما احتمالا دایره چاپی روی سطح فلزی

منطقه طراحی شده: دنیای شناخته‌شده در زمان یونانیان باستان

با اینکه نقشه‌های کشیده‌شده قدیمی‌تری از دوران باستان وجود دارد، اما آناکسیماندر به عنوان فیلسوف یونانی که قبل از سقراط زندگی می‌کرده، به طراحی و انتشار اولین نقشه جهان شناخته می‌شود که برعکس نقاشی‌های قبلی، جاده‌ها و شهرها و ویژگی‌های دیگر جغرافیایی در آن تشریح شده است. اصلا آناکسیماندر برای طراحی نقشه خود تصمیم گرفته بود که تمام زمین‌های مسکونی شناخته‌شده جهان را به یونانیان باستان نشان دهد. از همین‌جاست که نقاشی او یکی از اولین و قدیمی‌ترین نقشه‌های جهان در نظر گرفته می‌شود.

هیچ نسخه‌ای از نقشه آناکسیماندر در دسترس نیست، منتها سوابق مکتوبی وجود دارند که جزئیات نقشه او را شرح می‌دهد که نقشه اروپا، آسیا، لیبی (نامی که به منطقه آفریقا در آن زمان می‌گفتند)، دریای مدیترانه، دریای سیاه، رود نیل، دریاچه مائوتیس، رودخانه فازیس (ریونی امروزی) را نشان می‌دهد.

۵- نقشه بابلی جهان

سال طراحی: حدود قرن ششم قبل از میلاد مسیح

کشور مبدا: بابل، عراق

خالق: ناشناس

مواد استفاده شده: لوح گلی حکاکی‌شده

منطقه طراحی شده: دنیای شناخته‌شده آن زمان برای بابلیان باستان

از آنجایی که نقشه بابلی جهان دنیای شناخته‌شده آن زمان را به تصور می‌کشد، به عنوان قدیمی‌ترین نقشه جهان در نظر گرفته می‌شود. مناطقی روی این لوح گلی کشیده شده و توضیح کوتاه و ناقصی به خط میخی در آن گنجانده شده است.

این نقشه به شکل دایره‌ای است که دو دایره تعریف‌شده خارجی را نشان می‌دهد. مرکز نقشه هم رودخانه فرات را نشان می‌دهد که از سمت شمال به جنوب شهر بابلی در راستانی رودخانه جریان دارد. به غیر از آن، شهرهای مختلفی مانند اوراتو، شهر شوش (پایتخت تمدن ایلام)، آشور و حبان در این نقشه به چشم می‌خورند و کوه‌ها و اقیانوس (با برچسب «رودخانه بیتر (تلخ)») و مناطق خارجی ناشناخته‌ در فرای اقیانوس‌ها دیده می‌شوند.

۴- نقشه پاپیروس تورین

سال طراحی: حدود ۱۱۶۰ سال قبل از میلاد مسیح

کشور مبدا: مصر

خالق: کاتب مصری به نام آمناخته

مواد استفاده شده: طراحی روی پاپیروس

منطقه طراحی شده: نقشه توپوگرافی وادی همامات

به طور گسترده تصور می‌شود که نقشه پاپیروس تورین یکی از قدیمی‌ترین نقشه‌های جهان و توپوگرافی دنیای باستان به حساب می‌آید که در ۱۱۶۰ سال قبل از میلاد مسیح طراحی شده بود. با توجه به تلاش مصری‌های باستان برای نگه داشتن سوابق، محققان می‌دانند که این نقشه را چه کسی و برای چی کشیده شده بود. این نقشه را کاتب مصری به نام آمناخته طراحی و آن را برای رامسس چهارم آماده کرده بود که می‌خواست با آن وادی همامات را در بیابان غربی استخراج کند. رامسس چهارم تمایل داشت از سنگ بخن (سنگ شنی متاگرایواکی) برای ساخت مجسمه‌های خودش به کار گرفته شود.

۱۵ کیلومتر از وادی حمامات در این نقشه کشیده شد که نشان می‌دهد وادی در کجا با وادی آتالا و السید ادغام می‌شود. تپه‌های دورتادور این منطقه، معدن سنگ بخن و معدن طلا و سکونتگاه بیر یوم فواخیر هم در این نقشه به تصور کشیده شده است. نقشه پاپیروس تورین جدا از اینکه یک نقشه توپوگرافی قدیمی محسوب می‌شود، یکی از قدیمی‌ترین نقشه‌های جهان است. چون پراکندگی محلی انواع سنگ‌های متفاوت، ریگ‌های متمایز وادی و اطلاعات استخراج و معادن را نشان می‌دهد.

۳- نقشه سنگی راک آبونتز لامیزولو

سال طراحی: حدود ۱۴.۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح

کشور مبدا: ناوار، اسپانیا

خالق: ناشناس – احتمالا شکارچی-گردآورنده‌های ماگدالنی

مواد استفاده شده: سنگ حکاکی‌شده

منطقه طراحی شده: منطقه سراسر غار آبونتز لامیزولو و حیوانانی مانند آهوی قرمز و بز کوهی

نقشه حکاکی‌شده روی سنگ به اندازه دست در غار آبونتز لامیزولو و در منطقه ناوار اسپانیا کشف شده و باوری وجود دارد که می‌گوید، این نقشه یکی از قدیمی‌ترین نقشه‌های جهان در اروپای غربی است که تا به الان کشف شده است. با اینکه این نقشه برای اولین بار در سال ۱۹۹۴ میلادی ظهور کرده، اما محققان حدود ۱۵ سال (از ۱۹۹۴ میلادی تا ۲۰۰۵ میلادی) زمان گذاشتند تا بتوانند معانی خطوط روی آن را رمزگشایی کنند. به گفته تیم تحقیقاتی با رهبری پیلار اوتریلا از دانشگاه ساراگوزا در اسپانیا، «تمام این حکاکی‌ها می‌توانند یک طرح یا یک نقشه ساده از ناحیه اطراف غار باشند. این نقشه می‌تواند نقشه شکار آینده یا احتمالا قصه شکاری که قبلا اتفاق افتاده را نشان می‌دهد.»

این تیم تحقیقاتی باور دارد که این غار یک مکان استراتژیکی برای شکارچیان محسوب می‌شده که احتمالا همان‌ها نقشه شکار خود را کشیده بودند. شواهد بیشتری هم در دسترس است و این باور را تقویت می‌کند که این نقشه منطقه سراسر آبونتز لامیزولو و نقاشی کوه سن گرگوریو است که از غار دیده می‌شود.

۲- نقشه ستاره غاری لاسکائوس

سال طراحی: حدود ۱۷.۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح

کشور مبدا: نیو-آکیتن، فرانسه

خالق: ناشناس

منطقه طراحی شده: منطقه سراسر غار آبونتز لامیزولو و حیوانانی مانند آهوی قرمز و بز کوهی

نقاشی‌های ماقبل تاریخی که در غار لاسکائوس کشف شدند، یکی از زیباترین و شناخته‌شده‌ترین آثار هنری اجدادمان به حساب می‌آیند. در این نقاشی‌ها، هزاران تصویر از حیوانات و انسان‌ها و نشانه‌های انتزاعی دیده می‌شود که تفاسیر زیادی از مفهوم آن‌ها در طی سال‌ها گفته شده است. یکی از نظریه‌هایی هم که به تازگی مطرح شده می‌گوید که این نقاشی‌ها، نقشه‌های ستاره‌ای ماقبل تاریخ را نشان می‌دهند.

به گفته محقق آلمانی به نام دکتر مایکل راپنگلوک از دانشگاه مونیخ، بعضی از نقاط منطقه روی نقاشی به شفت مرد مرده شناخته می‌شود که با صورت فلکی مانند ثور، خوشه پروین و مثلث تابستانی مطابقت دارد. محقق دیگری به نام شانتال ژگ-ولکیویز هم باور دارد که این سالن بزرگ یک نقطه ستاره‌ای گسترده را با نقاط کلیدی مربوط است که چهره‌های عمده مطابق با ستاره‌ها صورت فلکی اصلی دوره پارینه‌سنگی را نشان می‌دهد.

۱-نقشه روی عاج ماموت

سال طراحی: حدود ۲۵.۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح

کشور مبدا: پاولوف، جمهوری چک

خالق: ناشناس

مواد استفاده شده: عاج ماموت حکاکی‌شده

منطقه طراحی شده: کوه‌ها، رودخانه‌ها، دره‌ها و مسیرهای در سراسر پاولوف باستان

به اعتقاد برخی نقشه روی عاج ماموت از دره پاولوف جمهوری چک، قدیمی‌ترین نقشه جهان محسوب می‌شود. با اینکه باستان‌شناسان کاملا مطمئن نیستند، اما احتمالا نشانه‌هایی روی این عاج ممکن است منظره پاولوف آن زمان را نشان بدهد. محققان که تصور می‌کنند این عاج ماموم به عنوان یک نقشه شکار استفاده می‌کردند.

این تصور وجود دارد که نشانه‌های منحنی این نقشه نشان‌دهنده رودخاه دجو (تایا) است. نمادهایی هم روی این عاج حکاکی شده که شیب‌های خاک رسی را نشان می‌دهد و در قرن بیستم بعد از استفاده آن در کوره آجری ناپدید شدند. این نقشه همچنین با دایره‌های دوتایی، کوهپایه‌هایی را به تصویر می‌کشد که در رودخانه با شیب‌های خاک رسی به یکدیگر می‌رسند. این نقشه در حال حاضر در موسسه باستان‌شناسی آکادمی علوم جمهوری چک در برنو نگهداری می‌شود.