باغ نارنجستان قوام شیراز
معرفی
یکی از جاذبه های دیدنی و در عین حال تاریخی، باغ نارنجستان قوام در شیراز است. این باغ زیبا همه ساله میزبان مسافران و گردشگران بسیاری از نقاط مختلف جهان است. اگر قصد مسافرت دارید و می‌خواهید از یک مکان تاریخی دیدن کنید، پیشنهاد ما به شما این است که به استان شیراز و به باغ نارنجستان قوام بروید و از این همه زیبایی لذت ببرید. پس با مجله گردشگری تاریخ ما در این مقاله همراه باشید تا به اتفاق شما سری به این باغ زیبا بزنیم.
قوام السلطنه در سال ۱۲۵۲ ه. ق به حکومت فارس منصوب گردید و در محله سکونت خویش (محله بالاکفت) اقدام به احداث ابنیه تاریخی و سکونتی نمود که به شکل‌گیری مجموعه قوام منجر گردید. این مجموعه که در بین عامه مردم به باغ قوام معروف است بواسطه نام بنای بیرونی خود امروز به نارنجستان قوام معروف است.
مجموعه قوام بین سال‌های ۱۲۵۷ و ۱۲۶۷ مقارن با حکومت ناصرالدین شاه قاجار ساخته و تکمیل گردیده است. این مجموعه از عناصر متعددی تشکیل یافته که عمده‌ترین این عناصر عبارتند از حمام گچینه، حسینیه قوام، مکتب خانه قوام (خانه عرقیها)، اندرونی قوام (منزل زینت الملک)، دیوان خانه قوام (نارنجستان)، حمام اختصاصی قوام و اصطبل و زنجیرخانه (در حال حاضر از بین رفته است). البته بازارچه‌ای هم در این مجموعه وجود داشته که در اثر احداث خیابان لطفعلی خان زند از بین رفته‌است.
بنای نارنجستان در سال ۱۳۴۵ خورشیدی به دانشگاه شیراز اهدا گردید و بین سال‌های ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۸ خورشیدی مورد استفاده موسسه آسیایی، تحت سرپرستی پروفسور آرتور اپهام پوپ، ایران‌شناس معروف بوده‌است.
در سال‌های اخیر زیرزمین ضلع شمالی تعمیرات اساسی گردیده و به عنوان موزه مورد استفاده قرار گرفته که در آن اشیای فرهنگی اهدایی پروفسور پوپ نگهداری می‌شود.
معماری باغ نارنجستان
در طراحی باغ نارنجستان قوام در شیراز از اصل تقارن استفاده شده است به این معنا که ایوان یا تالار آینه ی باغ در وسط و اتاق ها به صورت موزون و هماهنگ در راست و چپ آن قرار گرفته اند. روی دیوارهای ایوان، گچبری های بسیار زیبایی دیده می شود که یک نمونه ی واقعی از هنر دوران قاجار محسوب می شود. همچنین تمام کف سالن را کاشی های سفید و آبی مفروش کرده اند و به زیبایی آن افزوده اند. دیدن این همه جزییات با دقت، قطعا روزها زمان لام دارد بنابراین پیشنهاد می کنیم در صورتی که می توانید، چند روز برای آن زمان بگذارید.
کل این منزل حدوداً دارای ۲۰ اتاق در طبقه اول و دوم می‌باشد که غیر از قسمت شرقی تمام اتاق ها به هم راه دارند و به آخرین اتاق قسمت غربی می‌رسند. زیرزمین کل بنا از قسمت جنوبی تا قسمت شمالی ادامه دارد. قسمت جنوبی زیرزمین به خاطر والی بودن آنها اسلحه خانه بوده است زیرا خودشان نیز دارای یک سرس سرباز بوده‌اند. در قسمت شمالی حبوبات، عرقیات و برنج نگهداری می کرده‌اند.
تقسیم بندی اتاق‌ها به نحوی است که گروه هایی از مهمان ها به طور مجزا می‌توانسته اند در آنجا اقامت کنند و بطور کلی این مجموعه مشتمل بر دو دستگاه شامل پنج اتاق، چهار دستگاه با دو تا سه اتاق و دو دستگاه هر کدام با دو اتاق و شش اتاق انفرادی است.
سردر ورودی، مزین به آجرکاری چشم نواز است و بر پیشانیِ در ورودی، کتیبه‌ای از سنگ مرمر سرخ رنگی به چشم می خورد که آیاتی از قرآن مجید بر روی آن نقش بسته اند. در دو طرف این کتیبه، ابیاتی از آسوده، شاعر شیرازی خودنمایی می کند و مطالبی هم درباره بانی باغ و تاریخ احداث آن حجاری شده است. تاریخ بالای سردر “سال ۱۳۰۵ قمری” است که همزمانی ساخت بنا با پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار را نشان می دهد. دو طرف درگاه، دارای ازاره سنگی است که بر روی آن نقش دو سرباز دوره قاجاریه با تفنگی در دست، حجاری شده است.
به هنگام ورود، فروشگاه لوازم سنتی و تزیینی توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می کند و با گذر از کنار آن محوطه‌ای بسیار زیبا و متقارن از درختان نارنج و نخل پیش روی شان قرار می گیرد. با عبور از این محوطه، ساختمان اصلی و ایوان تماشایی آن در قاب چشمان مان جای می گیرد که برای ورود به آن و ایوانش چندین پلکان در دو طرف ایوان قرار دارد.
باغ قوام در سه ضلع شمالی، شرقی و جنوبی دارای ساختمان است. عمارت اصلی باغ که در سمت شمالی واقع شده دو طبقه و در زیر آن هم یک طبقه زیرزمینی است. طرح بنای اصلی و ایوان دو ستونی عمارت از شیوه معماری رایج در دوره زندیه اقتباس شده و همچنین سایر بناهای دوره زندیه و قاجاریه در عمارت دوره قاجاریه و حجاری و نقاشی و گچ بری و آئینه کاری عالی‌ترین نمونه هنر دوره قاجاریه محسوب می‌شود. با شکوه‌ترین قسمت این ساختمان ایوان بزرگ آن با دو ستون سنگی یکپارچه و سقف مسطح تزیین شده‌است.
در دو طرف ایوان بزرگ دو راه زینه برای ورود به آنجا و سایر قسمت‌ها ساخته شده که از کف محوطه نزدیک دو متر بلندی دارد. این پله‌ها به دو بهار خواب متصل است و در هر طرف یک سالن بزرگ و یک اتاق بزرگ واقع گردیده و در انتها نیز پله‌هایی برای رفتن به طبقه بالا ایجاد شده‌است. در روبروی ایوان شاه نشین، اتاق‌هایی که محل اقامت حاکم وقت و اقوام و مهمانان نزدیکش بوده، واقع است. طبقه بالا نیز دارای چهار اتاق است که دو تای آن در عقب واقع شده و دارای هشتی و پنجره‌هایی مشرف بر ایوان می‌باشد.
در وسط حیاط آب نمایی است که دو طرف آن باغچه گل کاری شده قرار داشته و درختان نارنج و نخل و سرو دو سوی محور میانی را احاطه کرده است. در انتهای مسیر، حوضی پر آب قرار دارد که نمای ایوان و عمارت در آن منعکس می شود.
در مورد سقف این عمارت هم باید گفت در اتاق های کناری تالار آینه، سقف های بیشتر از چوب اما نه ساده و کاملا کنده کاری شده هستند. اما بعد از ورود به اتاق اصلی مجاور ایوان، با سقف آینه کاری شده و خیره کننده ی بسیار زیبایی روبرو می شوید که می تواند ساعت ها شما را مشغول خود نگه دارد.
خانه زینت الملوک شیراز
خانه زینت الملک عمارت بیرونی که قسمت دوم بنای کنونی می‌باشد به دختر حبیب‌الله خان زینت الملک می‌باشد که هم‌اکنون خانه زینت الملک خوانده می‌شود. پس از مرگ زینت الملک خانه به عبدالله خان قوامی می‌رسد این بنای تاریخی نفیس از مالک آن خریداری و به یک موزه تبدیل گردید. عمارت نارنجستان بعدها برای مرکز انستیتوی بنیاد آسیایی تحت سرپرستی پروفسور آرتورابهام پوپ خاورشناش شهیر آمریکایی تخصیص و توسط دانشگاه شیراز به وضع آبرومندی مجهز و تعمیر گردید. در جریان انقلاب صدماتی به این منزل وارد می‌شود و ایوان قسمت شرقی آتش گرفته و تخریب می‌شود به‌طوری‌که دیگر مانند اول قابل مرمت نبوده‌است.
بعد از انقلاب هم‌زمان با جنگ تحمیلی خانواده‌های جنگ زده در آنجا ساکن شده و باعث بوجود آمدن صدماتی می‌گردد. از جمله تخریبات داخل اتاق: جای میخ‌های داخل اتاق‌ها و کندن آینه کاری‌های دیوارها برای برداشتن عکس‌ها.
شاید در نگاه اول، نارنجستان قوام تنها یک اثر تاریخی از روزگاران گذشته به نظر برسد؛ اما این باغ فرصت های خوبی را برای کسب آرامش و گذراندن لحظاتی متفاوت در اختیارتان قرار می دهد. تماشای درختان سر به فلک کشیده و گل های رنگارنگ این باغ حال و هوای خاصی را مهمان دل تان می کند. اگر حتا به تاریخ هم علاقه نداشته باشید، در نگاه اول عاشق نارنجستان قوام و مسحور دلبری هایش خواهید شد. آن قدر که به هنگام ترک کردن این اثر، دل کندن برای تان به شدت سخت است.
نارنجستان قوام جایی ست که در قهوه خانه آن می توانید ساعاتی خوش را بگذرانید و علاوه بر چای و دمنوش های سنتی، با نوشیدن عرقیجات و شربت های خانگی جانی تازه کنید. اگر دل تان خواست که در فرهنگ این دیار غرق شوید، به سراغ غرفه اجاره لباس های سنتی بروید و از میان لباس های رنگین یکی را برگزینید و بر تن کنید. حالا با همان لباس در این باغ قجری گشت و گذار کنید و به ثبت تصاویر خاص بپردازید.
نارنجستان قوام شما را با خود به دنیای دیگری می برد و برای دقایقی از روزمرگی ها و دغدغه ها دورتان می کند. حال خوب این باغ با هیچ چیز دیگری قابل قیاس نیست…
مسیر دسترسی
آدرس: استان فارس، شیراز، خیابان لطفعلی خان زند
ساعات بازدید باغ نارنجستان
همه روزهای هفته از ساعت ۸ تا ۲۰
ویدئوی باغ نارنجستان قوام
سایر منابع
آشنایی با نارنجستان قوام شیراز (باغ قوام الملک) – ستاره
آپارات
