خانه های سنتی کره ای (هانوک)

هانوک لفظی است که به خانه سنتی کره ای اطلاق می شود. هانوک ها برای اولین بار در در قرن چهاردهم میلادی در خلال سلسله چوسون طراحی و ساخته شدند.

معماری کره ای موقعیت خانه را در ارتباط با محیط آن و با ملاحظه کردن زمین و فصول در نظر می گرفت. همچنین داخل خانه نیز از همان قرار طراحی می شد. این اصل بسانیمسو نام دارد که بدین معنی است که یک خانه ایده آل به گونه ای ساخته می شود که یک کوهستان را در پشت و یک رودخانه را در جلوی خود داشته باشد. شکل هانوک بسته به منطقه آن متفاوت می باشد. هانوک ها در مناطق سرد شمالی کره به صورت مربع با حیاطی در وسط ساخته می شدند تا گرما بهتر حبس شود. هانوک ها در جنوب بازتر و L شکل بودند.

معماری تنها نکته مهم در طراحی و ساخت هانوک به شمار نمی رفت. چیزی که مهم تر بود، چگونگی ارتباط هانوک با طبیعت جامع اطراف آن است. توازن دیداری و مادی بین معماری و طبیعت اطراف آن عاملی ضروری می باشد.

تاریخ:

هانوک به خانه های کره ای که در شبه جزیره کره و منچوری توسعه یافته بود گفته می شود.

دوران اولیه:

مردم پارینه سنگی در شبه جزیره کره در غارها ساکن شده یا خانه های موقت می ساختند. در دوران نوسنگی، خانه های موقتی به صورت پناهگاه های موقتی توسعه یافتند. آنها با یک بیلچه کوچک زمین را کنده و خانه کوچکی را با استفاده حماله ها و ستون ها می ساختند. چوب برای  حماله ها و ستون ها، و پوشال برای سقف مورد استفاده قرار می گرفت. در عصر برنزی، چندین ستون در خانه وجود داشت و از این روی مساحت خانه نسبت به خانه های اولیه گسترده تر بود. هانوک های عصر آهن در خود سیستم اوندل را جای داده و همچنین از گیوا که نوعی کاشی سقفی ساخته شده از خاک پخته بود بهره می برد. با استفاده از کاشی های سقفی گیوا، هانوک شکل مخصوصی پیدا کرد.

دوران روشنگری:

عصر روشنگری شاهد بازدید بسیاری از افراد خارجی از پادشاهی منزوی بود. مسیحیت به این دلیل گسترش یافت ولی آن متداول نبود. انگلیکانیسم و کاتولیسم تا حدودی متداول تر به حساب می آمدند. بنابراین کلیساهای اولیه از سبک هانوک بهره می بردند. این کلیساها در استان گنگهوا، استان جینچون و چونگجو قرار داشتند.

کره جنوبی:

بعد از جنگ مخرب کره نیاز برای اسکان ارزان قیمت و مناسب مردم بی خانمان بعد از جنگ احساس می شد. بلافاصله بعد از جنگ چندین هانوک با ارزش تاریخی تخریب شدند. تنها دسته های کوچکی از هانوک ها در شهرهای بزرگتر کره جنوبی باقی مانده است. اما ارزش هانوک ها در اوایل قرن بیستم میلادی محل بحث بوده و بسیاری آنها را مطلوب تر از آپارتمان ها متداول ولی کمتر سازگار با محیط زیست که در سراسر کره جنوبی ساخته شده اند می دانستند. امروزه برخی از ایستگاه های قطار تحت تاثیر طراحی سنتی هانوک قرار گرفته اند. (به عنوان مثال ایستگاه جونجو)

کره شمالی:

هانوک های سنتی در شهر گه سونگ به صورت ناب باقی مانده و نقشی اساسی در جذب گردشگر ایفا می کنند. رستوران های کیواجیب هانوک ها را احاطه کرده اند.

چین:

هانوک ها در شمال شرقی چین نیز یافت می شوند و کره ای ها ساکن در آنها بیش از صد سال است که این خانه ها را برای خودشان ساخته اند. مردم از سال ۲۰۱۰ بر روی پروژه ای کار می کنند که بر ساختن یک دهکده هانوک در هیلونگ جیانگ چین متمرکز شده است.

مشخصات:

هانوک ها در بر گیرنده یک ساختار اسکلتی پیش ساخته چوبی هستند که در محل مونتاژ می گشتند. با وجود اینکه آنها بر اساس سنت های سخت گیرانه کنفسیوسی مونتاژ می شدند، اما هر هانوکی می توانست منحصر به فرد باشد.

جنبه های سازگار با محیط زیست خانه های سنتی کره ای حوزه ای از طرح بندی ساختار داخلی تا مصالح ساختمانی استفاده شده را در بر می گرفت. دیگر ویژگی منحصر به فرد خانه های سنتی ساختار ویژه آنها برای خنک کردن داخل در تابستان و گرم کردن آن در زمستان است.

از این روی که کره تابستان هایی گرم و زمستان هایی سرد داشت، ” اوندول (یا گودیول، یک سیستم گرمایش از کف) “، و ” ته چونگ ” (یک  سالن به سیاق کف چوبی سرد) مدت ها قبل برای یاری رساندن به کره ای ها برای زنده ماندن در زمستان های بسیار سرد و دفع نور خورشید در خلال تابستان تعبیه شده بود. این گونه های اولیه گرمایش و تهویه مطبوع به اندازه ای موثر بودند که حتی همچنان امروزه  در بسیاری از خانه ها مورد استفاده قرار می گیرند. دیرک ها یا ” ته دولبو ” در داخل زمین وارد نمی شدند بلکه در سنگ زاویه هایی گنجانده می گشتند تا هانوک از زلزله ها در امان بماند.

اوندل و مارو؛ یک ارتباط منحصر به فرد معماری:

هر دوی خانه های بزرگ ۹۹ اتاقه مجهز به کاشی های سقفی و کلبه های کوچک کاهگلی سه اتاقه یا گل پوش های مسقف با چوب درخت بلوط در زمره هانوک به حساب می آیند. این به آن خاطر است که اگرچه ممکن است تفاوت هایی در مصالح، اندازه یا ساختار وجود داشته باشد، اما تمامی خانه های مجهز به اوندل (یک سیستم گرمایش از کف) و مارو (ناحیه ای گسترده با کف چوبی) هانوک در نظر گرفته می شوند. اوندل یک سیستم گرمایش از کف می باشد که ریشه ای در خانه های مناطق شمالی با آب و هوای قاره ای دارد، در حالیکه مارو ساختاری برای سرمایش می باشد که سرچشمه ای از خانه های مناطق جنوبی با آب و هوای اقیانوسی دارد.

دیگر جز مهم خانه های سنتی کره ای اتاق کف پوش شده (مارو) بود که در مرکز قرار داشته و برای اهداف چند گانه ای مورد استفاده قرار می گرفت. این اتاق اغلب از سایر اتاق ها بزرگتر بوده و به منظور امکان یافتن هوا برای جریان آزاد در زیر از زمین ارتفاع می گرفت. با اینکار محیط زندگی خنکی در فصول گرم تابستان ایجاد می شد.

کره ای ها در تابستان های گرم اغلب بر روی مارو اقامت می کردند، در حالیکه آنها در زمستان زمان خود را در اتاق هایی گرم شده به وسیله اوندل می گذراندند. چوب تشکیل دهنده مارو و آتش به وجود آورنده اوندل احتمال ناسازگاری دارند. به دلیل اینکه چوب در برابر آتش آسیب پذیر است، هیچ معماری در جهان این دو جز را با همدیگر در یکجا قرار نمی دهد. اما به دلیل الگوی گردشی هوای خشک و سرد در زمستان و هوای گرم و مرطوب در تابستان در شبه جزیره کره، مردم کره مجبور بودند تا روشی را که هر دوی سیستم های گرمایشی و سرمایشی به طور همزمان وجود داشته باشند توسعه دهند. بنابراین هانوک از زمان های قدیم به مارو و اوندل مجهز گشته و با هوای سرد و گرم سازگار بود. این همزیستی هانوک به یک معماری شدیدا علمی که در هیچ جای جهان سابقه نداشت تبدیل کرده بود.

هانوک ها از چه چیزی ساخته می شوند؟

با وجود اینکه از عمر برخی از هانوک ها بیش از ۵۰۰ سال می گذرد، اما آنها با توجه ویژه ای به بقای انرژی ساخته شده اند. برآمدگی سقف مخصوصا برای ممانعت از ورود نور خورشید به داخل هانوک در تابستان ها طراحی شده است و بنابراین خانه را در برابر گرمای سخت خنک نگه می داشت. در ماه های جانسوز زمستانی، به دلیل زاویه برآمدگی و ارتفاع پائین تر خورشید، نور خورشید می تواند به منظور فراهم کردن گرما برای ساکنان آن به داخل خانه نفوذ کرده و با اینکار مقدار سوخت مورد نیاز برای گرمایش هانوک را کاهش دهد. دیوارهای داخل بنا برای تغییر اندازه و شکل داخل، قابلیت اضافه شدن داشتند. با این کار اتاق ها بزرگتر و کوچکتر می شدند و خانه به فضایی حقیقتا چند منظوره بدل می گشت. به دلیل اینکه سقفی سنگین بر ساختار اسکلتی چوبی بنا قرار می گرفت، هیچ حمایتی از جانب دیوارهای خارجی لازم نبود و بنابراین اگر ساکنان خانه در ماه های تابستانی اراده می کردند می توانستند تا به منظور کم کردن دمای داخل، دیوارهای خارجی را بالا ببرند.

حتی بدون افزودن دیوارها نیز برخی هانوک ها پنجره ها و درب هایی داشتند که عمدا برای عمل کردن به عنوان چهارچوب هایی برای دیدن زیبایی های بیرون قرار داده شده بودند. برخی از ساکنان هانوک به قدری در مورد آن چیزی که در اطرافشان مشاهده می نمودند وسواس داشتند که شعرهایی را بر ستون های هانوک خود می چسباندند، در حالیکه طبیعت باشکوه اطراف خود را می دیدند. هانوک ها با پیوند واحد زندگی بشر با محیط اطراف آن، ارتباط شخص با طبیعت، و جان بخشیدن به زندگی، فضای بازی را به وجود می آوردند.

مصالح:

مصالح خام مورد استفاده در هانوک مثل خاک، چوب، و تخته سنگ، همگی طبیعی و تجدید پذیر بوده و باعث آلودگی نمی شوند. هانوک کاشی های (گیوا)، تیرهای چوبی و ساختاری با بلوک های سنگی مخصوص بخود را داشت. چوما نامی است که به لبه سقف های منحنی وار هانوک اطلاق می شود. طول چوما به منظور کنترل مقدار نور خورشید ورودی به خانه می تواند تنظیم گردد. هانجی (کاغذ سنتی کره ای) با روغن لوبیا جلا یافته و ضد آب و صیقلی شده است. پنجره های ساخته شده با هانجی زیبا و نفوذ پذیر هستند.

معماری سنتی اغلب کشورها از مصالحی به مانند چوب، خاک و سنگ بهره می برد که به آسانی در محیط طبیعی اطراف یافت می شود. هانوک نیز از این قاعده مستثنی نبود. چوب برای ستون ها و مارو، سنگ برای گودیول (وسیله گرمایشی اوندل)، و خاک رس برای کف ها و دیوارها استفاده می شدند. از این مجموعه از مصالح، هانوک بخصوص از مقدار زیادی خاک رس استفاده می کرد. خاک رس نه تنها در دیوارها بلکه در سقف نیز بکار می رفت. خاک رس چیزی است که با خواص ذاتی گرمایش و سرمایش خود، هانوک را در تابستان خنک و در زمستان گرم می کند.

دیگر ویژگی منحصر به فرد هانوک استفاده آن از هانجی – کاغذ سنتی کره ای که از چوب درخت توت ساخته می شد – در هر سطح صاف داخل خانه شامل دیوارها، درها، سقف و حتی کف است. هانجی به علت ظرفیت عایق بندی عالی و شفافیت آن بر روی دیوارها به کار می رفت. هانجی نه تنها اتاق را گرم نگه می داشت، بلکه به نور خورشید نیز اجازه ورود می داد. هانجی ساختار بسته ای به مانند شیشه نداشت و در عوض سوراخ های هوایی در خود جای داده بود که تهویه کل خانه را بدون بازگذاشتن دائمی درهای آن ممکن می کرد. همچنین هانجی با جذب نم اضافی در هوا و تبخیر آن در زمانی که هوا خشک است، باعث متعادل سازی سطح رطوبت می شود. حتی آن ذرات معلق گرد و خاک را به دام انداخته و به عنوان یک صافی هوا عمل می کند. هانوک با تمام این ویژگی ها نه تنها دوستدار طبیعت بوده بلکه طبیعت را به اشکال نور، هوا و حتی صدا با خود مستقیما به داخل خانه می آورد.

تفاوت های منطقه ای:

شکل هانوک بسته به منطقه آن تفاوت هایی دارد. به علت هوای گرمتر در مناطق جنوبی، کره ای ها هانوک را به صورت یک خط مستقیم به مانند عدد ۱ می ساختند. به منظور جریان یافتن مناسب هوا، ناحیه نشیمنی باز با کف چوبی و تعداد زیادی پنجره وجود داشت. شکل متداول ترین هانوک ها در منطقه مرکزی به مانند حرف “L” یا حرف کره ای “ㄱ” است که معماری ترکیبی از اشکال این خانه ها در مناطق شمالی و جنوبی به حساب می آید. هانوک ها در مناطق سرد شمالی  به شکل جعبه یا حرف کره ای “ㅁ” است تا بتوان جریان هوا را در ساختمان هانوک ها مسدود کرد. آنها ناحیه ای باز با کف چوبی نداشتند ولی همه اتاق ها به یکدیگر متصل بودند.

تفاوت ها بر اساس طبقه اجتماعی:

ساختار هانوک بر اساس طبقات اجتماعی نیز دسته بندی می شدند. عموما خانه های یانگبان (طبقه بالا)، جونگین (طبقه متوسط) و رعایای مناطق شهری با گیوا (کاشی سقفی) متمایز می گشتند که نه تنها بر کارکرد خانه تاکید داشت، بلکه ارزش های زیبایی شناختی بزرگی را نیز دارا بود. در سوی دیگر، خانه های رعایای ایالتی ( و همچنین یانگبان های فقیر شده) با چوگا (سقفی بافته شده با پوشال برنج) در طریقه کارکردی سخت گیرانه تری ساخته می شدند.

هانوک، زیبای خالص فضای خالی:

کره ای ها با فعل و انفعالات روزانه خود با طبیعت ارزش زندگی را می دانستند. در واقع حتی جهتی که یک خانه بایست ساخته می شد، در یک هماهنگی با طبیعت اطراف تعیین می گشت. این همبستگی با طبیعت باعث به وجود آمدن خانه هایی ساده و بدون تجمل شده است که هرگز معنی بینوا بودن را نمی دهد. به این طریق، تمامی اجزای طبیعی اطراف خانه مثل باد، چمن زار، مزرعه ها و آسمان به داخل خانه آورده می شوند. به عبارت دیگر، هانوک درک اتحاد مطلوب بین طبیعت، خانه، و بشر است. این تبعیت از اجزای طبیعی می باشد که به هانوک زیبایی ملایم و ساده آن را در تلفیق با یک شان و هارمونی که کاملا با شکوه است می بخشد. حیاط هانوک با باغ پر نشده است بلکه آن عمدا خالی گذاشته می شود. این به آن خاطر است که محیط طبیعی اطراف خانه به عنوان ” باغ ” در نظر گرفته شده است. تنها چیزی که شخص باید انجام دهد این است که در را باز کند. همچنین حیاط نیز از قید و بند آزاد گذاشته می شد زیرا تفکری وجود داشت که میگفت با خالی گذاشتن آن، حیاط می تواند همه چیزها را در خود جای دهد. این فرضیه به شدت متفاوتی با معماری غربی بوده و نیز در داخل گستره فرهنگ شرقی از تزئینات فضاهای چینی و زیبایی مصنوعی فضاهای معماری ژاپنی تفاوت دارد. در میان آرامش  و خضوعی که هانوک های کره ای دارا می باشند، یک سرزندگی و ظرافت قطعی در فضا وجود دارد.

حفاظت شده ها:

بسیاری از هانوک ها به مانند موارد زیر تا به امروز باقی مانده است:

روستای بوکچون هانوک، یک محله مسکونی در مرکز سئول

روستای نامسانگول هانوک در پیل دونگ در همسایگی جونگ گو در سئول

روستای قومی هاهه که روستای سنتی متعلق به سلسله چوسون است که در آندونگ، گیونگ سانگ بوکدو قرار دارد.

روستای قومی یانگ دونگ که روستایی سنتی متعلق به سلسله چوسون در گیونگجو است که در حومه رودخانه هیونگسان قرار دارد.

روستای قومی کره ای، یک مرکز جذب گردشگر در شهر یونگین در استان گیونگ گی

روستای جونجو هانوک که در شهر جونجو در منطقه جولا بوکدو به عنوان یکی از بزرگترین نواحی هانوک در کره با بیش از ۸۰۰ خانه هانوک عمل می کند.

گاهه دونگ و هه دونگ در منطقه جونگنو- گو از سئول نیز مامن بسیاری از هانوک ها هستند که به صورت کافه ها، رستوران ها و چایخانه ها بازسازی شده اند.

افسانه مرتبط با هانوک:

سونگجوسین، سامشین هالمی (شخصی که زنی را بدنیا آورد)، خدای آشپزخانه و … اسامی هستند که مردم اعتقاد دارند آنها انواع مختلفی از خدایان مرتبط با منزل هر یک از اعضا می باشند. این اعتقاد با دین آینو مشترک است.