ماجرای انتقال محمدعلیمیرزا ( محمدعلی‌شاه قاجار) به روسیه چه بود؟
۲۰ شهریورماه ۱۲۸۸ ه.ش محمدعلیمیرزا پادشاه مخلوع قاجار به روسیه منتقل شد. او پس از فتح تهران توسط مشروطه‌خواهان، به سفارت روسیه در تهران پناهنده شده بود. مشروطه‌خواهان درپی خلع محمدعلیمیرزا پسر خردسالش احمدشاه قاجار را به سلطنت انتخاب کردند.
محمدعلی‌شاه قاجار از ۲۸ دی ۱۲۸۵ تا ۲۲ تیر ۱۲۸۸ پادشاه ایران بود. او تحت تاثیر مربی سوارکاری و معلم زبان و مشاور روسی‌اش «شاپشال» قرار داشت که از یهودیان کریمه بود و دوره عالی مدرسه زبان‌های شرقی سن‌پترزبورگ را به پایان رسانده بود. محمدعلیمیرزا در دوران ولیعهدی در تمام امور با او مشورت می‌کرد. شاپشال که از دربار قاجار لقب ادیب‌السلطان گرفته بود عنصر مرموز و هوشمندی بود که به نفع دولت روسیه و سازمان پلیس سیاسی مخفی آن «اوخرانا» در دربار ایران نفوذ یافته و به ثروت سرشاری رسیده بود.
یک روزنامه انگلیسی درباره محمد علی شاه چنین نوشت: «محمدعلیمیرزا نسبت به مشروطیت هیچ گونه تمایل و رغبتی نداشت. او در یک سال چهار بار نسبت به قانون‌اساسی سوگند وفاداری یاد کرد: نخست در سال ۱۹۰۶ یعنی موقع اعطای مشروطیت از طرف پدرش به ملت ایران، بار دوم در ژانویه ۱۹۰۷ یعنی هنگام جلوس خود بر تخت سلطنت، دفعه سوم همان سال و چهارمین بار در ماه نوامبر که به مجلس رفت. اما هیچ فکر نمی‌کرد که با اعطای مشروطیت، مجلس در مقرری خاص او دخالت کند.»
احمد کسروی نیز درباره او می‌نویسد: «….گرایش محمدعلیمیرزا به روسیان تا آنجا رسید که پیکره‌ای (عکس) با رخت قزاقی از خود برداشته و بی‌باکانه آن را به دست مردم می‌داد. مردم می‌اندیشیدند آینده کشور با چنین کشورداری چه خواهد شد. از پادشاهان قاجار کسی به حال و رفتار این نبوده. جوان آزمند با همه دارایی بسیار و جایگاه بلند، از مردم پول دریافت می‌کرد و از کسانی که وام گرفته، نمی‌پرداخت و ستمگرانی که این خوی او را شناخته و با دادن پول‌هایی یا از راه دیگری به او نزدیکی جسته، به پشت گرمی یاوری‌های او در ستمگری علیه مردم اندازه نمی‌داشتند.»
