ماجرای شورش نان در تهران چه بود؟

شورش نان آشفتگی‌های عمیق و دراز مدت بسیاری به همراه داشت. در آغاز، وضع تهیدستان کم غذای تهران که تعداد آنها بر شدت و وسعت شورش افزوده بود، تغییری نکرد.

پس از یک سرشماری در بیست‌وهفتم آذر، برای همه اهالی تهران کارت‌های جیره صادر شد که در آنها ۸۰۰ گرم نان جو برای هر کارگر و ۴۰۰ گرم برای هر فرد دیگر در هر روز به بهای تقریبا سه سنت از سوی نانوایی‌های انبار غله در نظر گرفته شده بود.

این مقدار بیش از ۶۰ درصد کمتر از مصرف میانگین در طول ادوار عادی‌تر بود. با وجود این، بازار آزاد همچنان دایر بود و در آنجا نان سفید با کیفیت خوب را با تقریبا یک دلار برای هر ۴۰۰گرم می‌شد به هر مقدار خرید. بازار آزاد تا زمانی که در دوازدهم مرداد ۱۳۲۲ آرتور میلسپو آن را تعطیل کرد، همواره برای گندم کمیاب پیشنهادی بیشتر از پیشنهاد انبار غله می‌داد.

با وجود این، جیره‌بندی یک راه‌حل نبود، زیرا تهران همچنان فاقد غله کافی بود و این امر شریدان را واداشت که از متفقین تقاضا کند تا زمان برداشت محصول (سال ۱۳۲۲) هر ماه ۱۰ تن گندم تحویل دهند. ماموران آمریکایی که به علت شدت شورش، برای اقدام درحال آماده‌باش بودند با وعده واگذاری ۲۵هزار تن گندم برای حمل فوری به ایران، پاسخ دادند. ماموران انگلیسی با واگذاری ۱۰ تن دیگر گندم به اضافه ۱۶۴۰۰ تن جو از عراق موافقت کردند.

با وجود این، در بهمن‌ماه، ایالات‌متحده برای حمل تنها ۸۰۰ تن به ایران جا پیدا کرد که فقط برای احتیاجات سه روز تهران کافی بود. در اسفند ماه بیش از ۱۲۲ هزار تن بار که برای کمک به اتحاد شوروی در نظر گرفته شده بود، در جنوب ایران در انتظار انتقال از کشتی به وسایل نقلیه دیگر بود و نظام حمل‌و‌نقل ایران را متوقف کرده بود. یک مرتبه هفده روز طول کشید تا گندم را بار بزنند و با کامیون به تهران برسانند.

با وجود این، در خرداد ۱۳۲۲ مشکل تغذیه تهران تخفیف یافته بود. روس‌ها در فروردین ۱۳۲۲ با واگذاری ۲۵هزار تن از گندم آذربایجان موافقت کردند و ۴۵۰۰ تن نخست آن در خرداد ۱۳۲۲ رسید. ایالات‌متحده و انگلیس در خرداد ۱۳۲۲ تقریبا ۵۰ تن غله به ایران حمل کرده بودند. واردات مداوم متفقین، افزایش برداشت محصول سال ۱۳۲۲ و استفاده از کامیون‌های متفقین برای جمع‌آوری و توزیع، در پاییز سال ۱۳۲۲ به بحران خوراک زمان جنگ در ایران خاتمه داد.

– به نقل از مقاله‌ای به قلم خسرو معتضد