اوضاع نابسامان سیاسی و اجتماعی خراسان در اواخر سده ۶ ه.ق و گسترش قلمرو امپراتوری سلجوقی در غرب ایران به حدود آسیای صغیر، اثراتی در پی داشت که یکی از آنها انتقال کانون شعر و ادب فارسی به آذربایجان و مهاجرت بسیاری از شاعران فارسی زبان خراسان به تبریز و در رأس آنها اسدی طوسی بود، که موجب تحولات قابل توجه در شعر و ادب فارسی ترویج زبان فارسی دری و پیدایش سبک ادبی حوزه آذربایجان شد.با آغاز سده ۶ ه.ق/ ۱۲م و روی کار آمدن دو حکومت اتابکان آذربایجان و شروانشاهان شعر و ادب فارسی در ناحیه قفقاز و آذربایجان رونق گرفت و شاعرانی چون نظامی گنجوی خاقانی شروانی ، مهستی گنجه ای و فلکی شروانی در عرصه ادب ایران گام نهادند.
در این دوره اران و شروان و آذربایجان به سبب حمایت حاکمان از ادب جذابیت خاصی برای شاعران داشت. در واقع اتابکان آذربایجان دوستدار شعر و ادب بودند و با ادبا و شاعران نشست و برخاست داشتند و از آنها حمایت میکردند شعر در این دوره رونق یافت و به اوج شکوفایی رسید. دربار اتابکان نیز در این دوره مأمن و محل توجه شعرای مختلف بود طوری که بسیاری از شاعران بزرگ ایران در مدح ایشان شعر سروده‌اند. بعضی محققان این دوره را در رنسانس آذربایجان تلقی کرده‌اند.به نوشته ریپکا ماورای قفقاز و آذربایجان نمونه ای از منطقه ای به شمار میروند که گروهی از شعرای متجانس در آن پرورش یافتند و این تنوع شخصیت و اندیشه برای خود ویژگیهای منحصر به فردی دارد شعر این ناحیه نمونه ای از فرهنگ پیشرفته آن است.
شاعران این دوره و این سرزمین نومایه و اصیل بودند و سبک ،بیان واژگان و مضامین شعری آنان ویژگیهای خاص داشت. مکتب شعری آذربایجان در سده ۶ ه.ق / ۱۲م و اوایل سده ۷ ق/۱۳م شعرای پرآوازه‌ای تربیت کرد که هر یک آثار بسیار مهم از خود برجای گذاشتند. پس از چند دهه شاعرانی چون نظامی گنجوی، خاقانی شروانی، مجیرالدین بیلقانی و فلکی شروانی مقلدان زیادی یافتند در واقع زبان فارسی متکامل و شکوفای این دوره مدیون شعرای مکتب آذربایجان است. اتابکان آذربایجان نه تنها شعر دوست و مشوق شعرا بودند بلکه در رواج و شکوفایی نثر فارسی نیز اهتمام و سعی وافر به کار می‌بردند.
به روایت سعدالدین وراوینی بازنگاشته مرزبان‌نامه در نیمه اول سده ی ۱۳م از گویش طبری باستان به زبان پارسی دری پس از دویست و اندی که از تاریخ تألیف آن به قلم مرزبان بن رستم یکی از شاهزادگان طبرستان میگذشت به خواجه جهان ابوالقاسم ربیب‌الدین هارون بن علی بن ظفر دندان، وزیر اتابک ازبک که سعدالدین از نظر کردگان درگاه این وزیر دانش پرور بود اهدا شد بسیاری از مؤلفان و شعرای آذربایجان آثار خود را به اتابکان معاصر خود که دوستدار علم و ادب بودند تقدیم کرده اند در موزه بریتانیا اثری به نام مونس نامه موجود است که حاوی روایات حکایات ولطایف است در این کتاب نام شش اثر را که به ایلدگزیان تقدیم شده است می‌یابیم.
