قزلباش‌ها در راه تصرف ایران!
دکتر علی نیکویی
ali.nikoei1981@gmail.com
قزلباشان که در به قدرت رسیدن شاه اسماعیل صفوی نقش اساسی داشتند خیلی زود در بدنه حکومت صفوی نفوذ کرده و طبقه جدیدی که شامل قزلباشان و بستگان آنان بود در ایران پدید آمد.
.
قزلباشان طوری بر امور مسلط شدند و پُست‌ها و املاک و اموال به آنان منتقل شد که مملکت ایران به مملکت قزلباش معروف گردید.
.
در همان دوران مردم سیستان از حاکم خود نان مستمری داشتند. هرکس به نسبت وضعیت مالی که داشت روزانه بین یک تا سه نان و مقداری روغن از حکومت مستمری میگرفت. بنحوی که حتی اگر کسی تا پنج سال هم به جایی میرفت هنگام بازگشت، حکومت، آرد و روغن پنج ساله را به او پرداخت میکرد. خرج عروسی و ماتم و کفن و دفن اموات نیز برعهده حکومت محلی بود و در پرداخت آن کوتاهی نمیشد.
.
این دوران طلایی مربوط به دوران حکومت سلطان محمودبن ملک شاه، آخرین حاکم سیستان از سلسله ملوک مهربانی “پادشاهان محلی سیستان” بود.
.
پس از قدرت گرفتن شاه اسماعیل صفوی و بدستور وی قزلباشان به سیستان لشکرکشی کردند. سلطان محمودبن ملک بدون جنگ از سیستان مهاجرت کرد و املاک و اموال را به سلطان احمد قزلباش سپرد. سلطان محمود هنگام رفتن تنها یک پیام برای شاه اسماعیل فرستاد:
.
سیستان را صدهزار سوار از تصرف من بیرون نمیکرد. من بواسطه جلوگیری از خشم و تغییر مزاج مبارک که ممکن بود به قتل و کشتار بی‌گناهان بیانجامد، دست برداشتم. شما وکیل کل باشید که ما از ملک موروثی به جهت آرامش و رفاه مردمانمان گذشتیم.
.
گذشت و سلطان احمد قزلباش به حکومت سیستان منصوب شد. جمیع ملوک را طلب کرده و املاک ایشان را گرفت و مستمری‌ها را قطع نمود. املاک مردم به تصرف قزلباشان درآمد و اوباش بر شهر مسلط شدند.
.
کار بجایی رسید که از نقاط دیگر هر ده نفر و بیست نفر می‌آمدند در سیستان و هرکس میخواستند را تاراج کرده و میرفتند. هر صبح نفیر ناله و فغان از خانه‌ای بلند میشد و هر شام غبار تردد اوباش و غارتگران از کوچه‌ها.
.
این وضع تقریبا در بیشتر شهرهای ایران تکرار میشد و ثروت و قدرت به طبقه‌ای تازه که قزلباشان و بستگان آنان بودند منتقل میگردید.
.
پس از مدتی شاه اسماعیل درگذشت و فرزندش شاه طهماسب برجای پدر نشست. در این مدت سلطان احمد قزلباش بلایی بر سر سیستانیان آورد بود که شاه طهماسب خودش شرمنده شد و اظهار آزردگی میکرد که ملک سلطان محمود نظرکرده پدرم بود در حق آن ملک ظلم بسیار و ستم فراوان شده است.
.
منابع
سیاست و اقتصاد عصر صفوی، باستانی پاریزی
احیاء الملوک، محمودبن ملک شاه
