کتیبه‌های هخامنشی از دل تاریخ بیرون آمدند/ ساخت ۱۴ کتیبه دیگر
نادر خدیری که این روزها نمایشگاه آثارش در قالب کتیبه در گالری کاما به نمایش در آمده است در این باره به خبرنگار «تاریخ ما» گفت: این نمایشگاه شامل بخشی از نمونه های ساخته شده توسط من از کتیبه‌های هخامنشی است که اهمیت زیادی برای باستان‌شناسان و زبان‌شناسان دارند. البته مجموعه من شامل ۱۶ کتیبه است اما در این نمایشگاه فقط ۶ کتیبه به نمایش در آمده که از کتیبه بیستون تا نقش رستم و کتیبه‌هایی از تخت جمشید را شامل می‌شود.
این هنرمند درباره روند ساخت نمونه‌ای از کتیبه‌های تاریخی، تصریح کرد: از آنجا که کتیبه‌های تاریخی در خطر فرسایش، اتفاقات منجر به شکسته شدن و رسوب قرار دارند و ممکن است بر اثر عوامل مختلف شکل ظاهری‌شان تغییر کند، بر همین اساس مطالعه روی کتیبه‌ها را آغاز کردم و ساخت آنها را با متریال مختلف مثل کاغذ، چوب، سنگ و … در پیش گرفتم.
وی با اشاره به اینکه در ساخت و بازآفرینی این کتیبه‌ها از ملات ایرانی الهام گرفته است، گفت: متریال این کتیبه‌ها هم ملات مقاومی دارند و هم امکان حجاری را می‌دهد. در حقیقت پایه مواد سازنده کتیبه‌ها، طبیعی و پایدار است و ماندگاری بالایی هم دارد. همچنین در این پروژه با استفاده از قلم و چکش متون موجود در اسناد تاریخی را به همان فرم خطوط روی کتیبه‌هایی که ساخته‌ام حک کردم.
خدیری درباره اینکه آیا کتیبه‌ها نمونه عین به عین اسناد تاریخی موجود هستند و هیچ تفاوتی با کتیبه‌های قدیمی ندارند، گفت: فرم و شکل خطوط همان است ولی به لحاظ زیبایی‌شناختی سلیقه خود را هم وارد آثار کرده‌ام. هدف از این کار مستندنگاری بوده که این سندها را که برایمان اهمیت دارد و باستان‌شناسان زیادی آنها را رمزگشایی کرده‌اند به مردم دنیا نشان دهم و به نوعی بازنویسی انجام دهم که هرکس در مقابل آن قرار گرفت بداند خطوط میخی به چه شکل است و چطور نگارش می‌شده است.
وی افزود: از آنجا که بسیاری از این کتیبه‌ها قابلیت حمل و نقل ندارند و بیشتر در کاخ‌ها یا روی کوه‌ها بوده‌اند این امکان وجود نداشته که همه به آن دسترسی داشته باشند یا بتوانند آن را مشاهده و مطالعه کنند لذا من سعی کردم با بازنویسی آنها امکانی را فراهم کنم که افراد بتوانند کتیبه‌ها را از نزدیک ببینند و بخوانند. البته من مستندنگاری و بازنویسی کتیبه‌های دوره هخامنشی را که به زبان فارسی باستان نوشته شده اند انجام داده ام.
به گفته وی، کتیبه‌ها بر اساس نسخه پروفسور اشمیت به عنوان آخرین نمونه اصلاح شده‌ای که زبان‌شناسان، موزه‌ها و دانشگاه‌ها به آن استناد می‌کنند، ساخته شده‌اند.
خدیری متریال و مدت زمان ساخت کتیبه‌های هخامنشی را اینگونه تشریح کرد: موادی که استفاده کرده‌ام برگرفته از یکی از ملات‌های ایرانی است و در معماری ایرانی (فضاهای داخلی و المان‌های تزیینی) از آن استفاده می‌شده و من آن را با یکسری تغییرات که باعث یکدستی آن شود، به دست آوردم همچنین سعی کرده‌ام در این متریال بر ارگانیک و طبیعی بودن توجه داشته باشم. فرمول ساخت این مواد مختص به من است و جای دیگر نمونه‌ای از آن نیست.
خدیری درباره مدت زمان ساخت ۱۶ کتیبه هخامنشی گفت: ذهنیت اولیه برای این پروژه از سال ۱۳۸۳ شکل گرفت و در آغاز هم قرار بود روی متون ایران باستان و زبان پهلوی کار کنم اما با مطالعه روی خطوط پهلوی به فارسی باستان و هخامنشی رسیدم و متوجه جذابیت کار روی کتیبه‌های بزرگ شدم. از سال ۱۳۸۵ به طور جدی کار آغاز شد و با دستیابی به متریال ۱۶ کتیبه در طول ۱۲ سال ساخته شد که البته در گالری کاما به دلیل محدودیت فضا ۶ کتیبه آن به نمایش در آمده است.
وی با اشاره به اینکه ساخت کتیبه‌های هخامنشی هنوز ادامه دارد، تاکید کرد: من ۳۰ کتیبه را انتخاب کرده بودم ولی از آنجا که ساخت آن زمان‌بر و هزینه‌بر است محدودیت‌هایی برایم ایجاد می‌کند چرا که در این پروژه هیچ حمایتی انجام نشده و من با توان شخصی کتیبه‌ها را می سازم.
خدیری اعلام کرد: با توجه به اینکه کتیبه‌ها را بر اساس متون مستند می‌سازم فکر می‌کنم ۱۴ کتیبه دیگر را تا ۲ سال آینده به پایان رسانم.
این کتیبه‌ساز درباره ابعاد کتیبه‌هایش و وزنی که دارند، اظهار کرد: سعی کردم کتیبه‌ها با همان ابعاد واقعی باشند برای مثال کتیبه بیستون ۲*۴ متر است و وزن آنها با توجه به اندازه‌شان ۲۰ تا ۶۰ کیلوگرم است، البته کتیبه‌های بزرگ مثل بیستون چیزی حدود ۱۴۰ کیلو وزن دارد. تاکید من در انتخاب متریال این بود که بتوانم به لحاظ بصری هم نمونه‌ای از کتیبه تاریخی ارایه کنم و کتیبه‌ها به گونه‌ای ساخته شوند که بنابر اسناد تاریخی با احترام با آنها رفتار شود، همچنین می‌خواستم وزن کتیبه‌ها در جابجایی، محدودیت ایجاد کند و همین سنگینی عامل محافظت‌کننده باشد.
وی درباره ارایه کتیبه‌هایش در قالب نمایشگاهی در خارج از کشور نیز بیان کرد: پیشنهادهایی مطرح شده اما هنوز در حال بررسی هستیم که در چه فضایی می‌توان نمایش مناسبی از این کتیبه‌ها داشت. ترجیح من این است که این نمایشگاه در موزه‌های خاص باشد و برایم مهم است که آثارم را به عنوان کار مستند ارایه کنم چون کار من صرفا اثر هنری محسوب نمی‌شود. حدود ۸۰ درصد از کار من بر اساس مستند و پژوهش است و تنها ۲۰ درصد آن اثر هنری و تکنیکال است در نتیجه می‌خواهم نمایشگاه خارج از ایران در موزه باشد تا برخورد آکادمیک و تخصصی با کتیبه‌ها شکل گیرد.
وی درباره دلایل حمایت نشدن از ساخت کتیبه‌ها نیز گفت: زمانی پیگیر جذب حمایت بودم اما بعد به این نتیجه رسیدم که برای بسیاری از نهادها ارزش این کار گنگ است ولی علاقه شخصی‌ام باعث شد تا این کار را بدون وابستگی و یا حمایتی که بخواهد به ممیزی یا اعمال سلیقه شخصی منجر شود، انجام دهم.
این هنرمند درباره هزینه ساخت ۱۶ کتیبه اظهار کرد: برآورد دقیقی نداشته‌ام اما فکر می‌کنم با سفرهایی که برای پژوهش و بررسی کتیبه‌ها داشته‌ام، چند صد میلیون تومان صرف کرده‌ام.
وی در پایان سخنانش به همکاری با گالری کاما اشاره و تصریح کرد: مدیر مجموعه برخورد افتخارآمیزی با این نمایشگاه داشت و او نیز این دغدغه را داشت که با وجود تبلیغاتی که از ایران در دنیا می‌شود به دنیا بگوییم به عنوان تنها تمدن زنده چه گذشته و فرهنگی داشته و داریم.
نمایش آثار نادر خدیری با نام «بازنویسی و مستندنگاری کتیبه های فارسی باستان دوران هخامنشی» تا ١٧ مهر ماه به آدرس پاسداران، خیابان گلستان دهم، پلاک ۴۴، ساختمان فرین، طبقه دوم برپاست.