نکاتی از حرم امام موسی کاظم (ع) که شاید ندانید
به گزارش خبرگزاری تاریخ ما به نقل از روابط عمومی ستاد بازسازی عتبات عالیات، مزار امام موسی کاظم (ع)، پدر امام رضا(ع) در شهر کاظمین قرار دارد که پس از شهادت امام جواد(ع) – فرزند امام رضا(ع) -، پیکر ایشان نیز در کنار قبر جدشان به خاک سپرده شد. حرم مطهر این دو امام با دو گنبد در کنار هم، جلوه‌ای منحصر به فرد از معماری اسلامی را نشان می‌دهد.
از نکات جالب درباره این حرم، نقش مسلمانان ایرانی در بازسازی و ساخت بناهای آن از دوره‌های مختلف تاریخی است که شواهد متقن آن به‌چشم می‌آید.
گرچه پایه‌گذار حرم کاظمین خلفای عباسی بودند اما پس از آتش‌سوزی بزرگی که در آن رخ داد، سلجوقیان و در دوره بعد حکومت آل بویه ساخت و سازهایی کردند، اما طغیان دوباره رود دجله در قرن هشتم هجری همه چیز را به هم ریخت تا این‌که صفویان روی کار آمدند.
بزرگترین توسعه و بازسازی در کاظمین در قرن نهم در دوره صفویه انجام شد؛ جایی که شاه اسماعیل صفوی با تخریب همه بناهای حرم، بارگاهی زیبا و باشکوه با رواق، صحن، حرم و دو گنبد جدید کاشی‌کاری شده ساخت. حرم کنونی بازمانده از آن دوران و البته تجهیز و توسعه دوره قاجار است.
دولت صفوی در تمام مدت حاکمیت خود حتی در دورانی که عراق در تسلط آنان نبود، نقش مهمی در اصلاح و بازسازی عتبات داشت، به طوری که بنای اصلی و امروزی بیشتر اماکن مقدس در چهار شهر سامراء، کاظمین، کربلا و نجف در عصر صفوی ایجاد شد و در نتیجه آن، معماری عراق عرب از سبک معماری ایرانی تاثیر زیادی گرفت.
اکنون از هر یک از درهای بارگاه این حرم که وارد شوید، معماری ایرانی – اسلامی چشم‌نوازی می‌کند؛ از کاشی‌کاری‌های معرق نفیس تا آینه‌کاری‌های بدیع و ایوان‌های زیبا که این حرم را به موزه نمادهای هنر معماری ایرانی- اسلامی تبدیل کرده است.
یکی از شاهکارهای هنری عصر صفوی، کتیبه قرآنی کم‌نظیری است که روی دیوار اطراف ضریح حرم قرار دارد و بالاتر از این کاشی‌کاری، یک آئینه‌کاری منحصر به فرد هم نگاه‌ها را می‌رباید.
اگرچه عرض ارادتِ دیرینه تاریخی ایرانیان به حرم امامین جوادین (ع) در زمان رژیم بعث متوقف شد اما با سرنگونی دیکتاتوری عراق، دوباره امکان تشرف زائران مهیا و بازسازی و مرمت و توسعه حرم آغاز شد.
مرمت، بازسازی و طلاکاری هر دو گنبد حرم، تعویض سنگ‌های رواق و نیز مرمت و احیاء مسجد تاریخی صفویه در جوار این حرم ازجمله اقدامات صورت‌گرفته توسط ستاد بازسازی عتبات عالیات است.
مسجد تاریخی صفویه در زمان رژیم بعث و قبل از مرمت و بازسازی به انباری تبدیل شده بود که با تلاش مهندسان و هنرمندان ایرانی مرمت شد. همچنین برای رفع خطر رطوبت، یک هزار و ۱۰۰ متر کانال به ارتفاع یک متر و عرض ۸۰ سانتی‌متر ایجاد و حدود ۲۲۰ متر نیز آجرچینی انجام شد.
برای مرمت و بازسازی مسجد صفویه از بهترین سنگ‌های ایرانی یعنی پرتقالی استفاده شد و دیوارها و کف نیز با مرمر کرمی‌رنگ ترمیم شد. همچنین برای تردد راحت زائران از مسجد صفویه به حرم امامین جوادین (ع) درهای مختلفی پیش‌بینی و نصب شد، به طوری که سه در برای قسمت شرقی، سه در برای قسمت غربی و سه ورودی از صحن امام محمد باقر (ع) و شش ورودی به خود رواق ایجاد شد.
در این سال‌ها حدود شش‌هزار مترمربع سنگ کف و پله در صحن امام علی (ع) حرم امامین جوادین (ع) کار شده است. قسمتی از حرم به نام مسجد امام رضا (ع) نیز سنگ‌کاری و آینه‌کاری شد. پس از آن دیوار و کف ایوان‌ها که تخریب شده بود، ترمیم و بازسازی شد.
ایوان باب‌المراد که در دوره ناصرالدین شاه قاجار بازسازی‌هایی در آن صورت گرفته بود، دوباره طلاکاری شد. ورودی ایوان قریش نیز آینه‌کاری و از نو مقرنس‌کاری و درنهایت کل ایوان طلاکاری شد.
این حرم چهار مناره بزرگ دارد که تمام این مناره‌ها طلاکاری شدند. البته طلاکاری یکی از مناره‌ها به دلیل اجرای پروژه مقاوم سازی انحنای ۸۰ سانتی‌متری، هنوز باقی مانده است که در آینده نصب طلاکاری آغاز خواهد شد.
گلدسته شمال شرقی (باب‌المراد) حرم امامان کاظمین به ارتفاع ۴۰ متر با ملات گچ و ساروج قرن‌ها پیش ساخته شده بود که به دلیل وجود آب زیرسطحی و سایر عوامل فرسایشی، از قسمت سقف به سمت گنبد، ۸۴ سانتی‌متر انحنا پیدا کرده بود.
بیم آن می‌رفت با ریزش و سقوط این گلدسته، دو گنبد حرم مطهر نیز آسیب ببیند، تولیت این حرم از ستاد بازسازی عتبات عالیات درخواست کرد تا برای رفع این خطر در حرم کاظمین وارد عمل شود. متخصصان ستاد بازسازی عتبات عالیات پس از چند سال کار دقیق مهندسی موفق به تثبیت گلدسته و رفع خطر سقوط آن شدند.
هم‌اکنون احداث ۲۴۰ چشمه سرویس بهداشتی در ورودی صاحب الزمان (عج)، یعنی قسمت غربی حرم کاظمین در حال انجام است. علاوه بر این‌ها، دو طرف مسجد صفویه که صحن روباز شرقی و غربی حرم به شمار می‌رود، عملیات مسقف‌سازی‌شان انجام شد.
هم‌اکنون طرح توسعه زیرسطحی به نام صحن امام باقر (ع) در این مکان مقدس با همت ستاد بازسازی عتبات عالیات در حال اجراست که ساخت دو صحن دیگر به نام‌های صاحب الزمان (عج) و امام رضا (ع) نیز در دستور کار قرار دارد و این ستاد منتظر است با رفع همه‌گیری ویروس کرونا، عملیات اجرایی این پروژه‌ها را آغاز کند.
پایان خبر / تاریخ ما