تپه پوستچی سرنخی مهم برای گاهنگاری فرهنگ‌های ساکن دشت و شهر شیراز
به‌گزارش «تاریخ ما» به نقل از میراث‌آریابه‌نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی
و گردشگری، علیرضا سرداری عضو هیئت علمی پژوهشکده باستان شناسی و
یکی از سرپرستان هیأت باستان شناسی امروز سه‌شنبه 1 آبان 97 با
اعلام این خبر گفت: «فصل سوم کاوش های باستان شناسی تپه پوستچی
شیراز که پیش از این فصل، در قالب برنامه مشترک پژوهشکده باستان
شناسی و دانشگاه هنر شیراز در سال های 1395 و 1396 صورت می گرفت،
امسال با همکاری شهرداری شیراز در چشم اندازی گسترده تر در
حال انجام است.»
او هدف مطالعات این فصل را شناخت آثار و لایه های فرهنگی
این دهکده پیش از تاریخی شیراز در دوره های مختلف از هزاره های
ششم تا چهارم پیش از میلاد اعلام کرد .
سرداری افزود: «این تپه که در سال های گذشته، بسیار مورد تخریب
قرار گرفته و نیمی از آن در فرایند ساخت وسازهای شهری نابود شده،
در سال 1395 در فهرست آثار ملی ثبت و در سال 1396 تعیین عرصه و
حریم شد.»
این باستان شناس وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «کاوش های لایه نگاری فصول پیشین در
این محوطه، آثاری از دوره های فرهنگی «شمس آباد» مربوط به
اواخر هزاره ششم از میلاد و «باکون» متعلق به هزاره پنجم پیش از
میلاد را آشکار ساخته و در این فصل تلاش خواهد شد ساختارهای
سکونتی، شواهد معماری و آثار فرهنگی در مقیاسی گسترده تر شناسایی
و کاوش شود.»
سکونتگاهی هفت هزار ساله
به گفته او، تپه پوستچی به عنوان سکونتگاهی هفت هزار ساله در
دوران پیش از تاریخ، دهکده و روستایی بزرگ محسوب می‌شود که وجود
فعالیت-های تولیدی، صنعتی، آیینی، تجاری، مدیریت اداری در آن به
اثبات رسیده است.
سرداری اظهار کرد: «فعالیت ها اگر با توسعه کاوش ها در این محوطه
همراه باشد، جنبه های کامل تری و سیر تحول و توسعه آن تا دوران
جدیدتر را روشن خواهد ساخت.»
این باستان شناس افزود: «دو فصل پژوهش های باستان شناسی در این
محوطه، نشان می‌دهد که کاوش و بررسی محوطه های تاریخی استان فارس
در دشت ها و دره های مختلف، هرکدام در چارچوب زیست بوم و بستر
جغرافیایی- فرهنگی خود واجد ارزش بوده و می‌تواند درک ما را از
فرایند شکل گیری چنین محوطه هایی روشن سازد.»
به گفته او، دشت شیراز نیز ازجمله پهنه های زیستی فارس در جنوب
غرب دره رود کر است که از دوران پارینه سنگی مسکونی بوده است.
او وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «باوجوداین، هنوز اطلاعات دقیقی از فرایند نوسنگی
شدن و حتی روستاهای دوران نوسنگی این دشت نداریم.»
مسکونی بودن شیراز از دوران نوسنگی
سرداری افزود: «کاوش های تپه پوستچی نشان می‌دهد که دشت شیراز از
دوران نوسنگی (مرحله شمس آباد یا باکون ب1) مسکونی بوده و ممکن
است منجر به این امر شود که بقایایی از دوران جدیدتر (بعد از
باکون میانی در هزاره های چهارم، سوم قبل از میلاد و دوران
تاریخی) نیز به دست آید.»
تولید حرفه ای ابزارهای سنگی
حسنعلی عرب عضو هیئت علمی گروه باستانشناسی دانشگاه هنر شیراز و
دیگر سرپرست هیأت باستان شناسی نیز گفت: «از لحاظ تاریخی در حقیقت
این محوطه یکی از سرنخ های مهم برای بازسازی توالی تاریخی و
گاهنگاری چندین هزار ساله فرهنگ های ساکن دشت و شهر شیراز خواهد
بود.»
به گفته او، کاوش های گسترده در این محوطه نشان خواهد داد که این
دهکده با چه روستاها و شهرهای دیگر در دشت شیراز و دشت های اطراف
مانند مرودشت، پاسارگاد، ممسنی، سرحد و دیگر دره های فارس ارتباط
داشته است.
او با بیان اینکه بقایای ابزارهای سنگی مختلفی که در سطح و لایه
های این محوطه به دست آمده، گواهی بر تولید حرفه ای آنها است که
دلالت بر مرکز صنعتی بودن این روستا بوده است وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «مسلماً
مقادیر زیادی از این ابزارهای تولید شده به دیگر مراکز صادر می
شده و به شکل مبادله محلی، کالاهای دیگر به دهکده پوستچی وارد می
شده است.»
به گفته این باستان شناس، مهره ها و اشیای تراشیده شده از سنگ
های عقیق، فیروزه، لاجورد و سنگ شجر نیز شاهدی بر ارتباطات
گسترده منطقه ای تا مناطق دوردست شرق و شمال شرق ایران بوده اند.
تولید تخصصی ظروف نمادین
او با بیان این نکته که ساخت سفال های منقوش نیز حاکی از مهارت
بالای ساکنان این محل در تولید تخصصی ظروف نمادین و همچنین
مبادلات محلی آنها بوده است افزود: «باتوجه به شواهد گیاهی به دست
آمده، ساکنین اولیه این محوطه کشاورزی بسیار ضعیفی را در چرخه
اقتصادی خود به کار گرفته اند.»
عرب وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «باوجوداین، به نظر می رسد که آنها دامدارانی حرفه
ای بوده اند که با توجه به مقادیر زیادی استخوان های جانوری یافت
شده، این فرض را می توان ثابت کرد.»
این باستان شناس اظهار کرد: «درواقع تپه پوستچی، جامعه ای دامپرور
پیشرفته بوده که الگوی قصابی رشدیافته داشته است و
ممکن است به عنوان مرکز محلی دشت شیراز، بخشی از تولیدات دامی و
مبادله منطقه ای آن را برعهده داشته است.»
فصل سوم کاوش های باستان شناسی تپه پوستچی شیراز با مجوز ریاست
پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در حال انجام است.