از خلیج‌فارس «میراث فرهنگی» تا خلیج‌فارس «مالکیت فکری»
به گزارش «تاریخ‌ما»، خبر رسید، دفتر مالکیت صنعتی وزارت صنعت، معدن و تجارت، اقدام به ثبت جهانی نام “خلیج فارس” در سازمان جهانی مالکیت فکری «وایپو» کرده است، خبری که مهدی میر صالحی با مطرح کردن‌اش اعلام کرد؛ پیشوند «مروارید» نیز به نام «خلیج‌فارس» گره خورده است و تاکید کرد که از این به بعد «دولت، کشور و سازمانی نمی‌تواند این خلیج را با نام دیگری نامگذاری کند.» اقدامی که آن را فقط یک “نشان جغرافیایی و حمایت از اسامی مبدا” اعلام کرد.
حتی این نهاد در اقدام بعدی، سراغ “گز” اصفهان و چند نام با عنوان سوغات شهرهای مختلف رفته و اعلام کرده نام این محصولات نیز در سازمان جهانی مالکیت فکری جهانی شده‌اند، این در حالی است که به نظر می‌رسد این نهاد قصد ثبت جهانی مروارید را داشته و در کنار آن نام «خلیج‌فارس» را هم گنجانده است.
در شرایطی که سازمان میراث فرهنگی در طول سال‌های گذشته در قالب پرونده‌های مختلف همچون لنج‌سازی و…نام خلیج‌فارس را بارها در یونسکو ثبت کرده است اما هنوز کسی به این پرسش پاسخ نداده که با توجه به اقدامات مختلفی که در طول سال‌های گذشته برای تغییرنام «خلیج‌فارس» انجام شده، چرا ایران نام این دریا را به طور مستقل و با هدف حفاظت از این نام، آن را در یونسکو ثبت نکرده است؟!
به نظر می‌رسد انجام چنین کاری به بررسی‌های عمیق‌ترِ پژوهشی و باستان‌شناختی نیاز داشته باشد.
فرهاد نظری، مدیر کل دفتر ثبت آثار تاریخی به «تاریخ‌ما» می‌گوید: سازمان میراث فرهنگی در سال ۲۰۱۱، براساس کنوانسیون ۲۰۰۳ «دانش لنج‌سازی و دریانوردی با نام “خلیج‌فارس”» را در فهرست میراث ناملموس بشری یونسکو ثبت کرد.
او تاکید می‌کند: هدف‌مان این است که با ثبت عناصر فرهنگی و طبیعی مربوط به «خلیج فارس» به صورت مکرر، نام «خلیج فارس» را در پرونده‌ها، عناصر و میراث جهانی تثبیت کنیم.
به هر بهانه‌ای در سطح جهانی از خلیج‌فارس یاد می‌کنیم
وی یکی از این اقدامات را ثبت جهانی «دانش لنج‌سازی و دریانوردی با نام “خلیج‌فارس”» می‌داند و می‌افزاید: در برنامه حافظه جهانی، دو فقره میراث مستند از طرف ایران ثبت جهانی شده که هر دوی آن‌ها تاکید بر نام «خلیج‌فارس» دارند.
وی کتاب «مسالک و الممالک» اثر استخری به عنوان کتاب جغرافیایی مربوط به قرن چهارم هجری را یکی از این دو میراث مستند بیان می‌کند و ادامه می‌کند: در آن کتاب نقشه کره زمین و خلیج فارس، با نام مشخص «خلیج فارس» قید شده است.
مدیر کل دفتر ثبت و احیای بناهای تاریخی، ثبت جهانی مجموعه «نقشه‌های تاریخی دوره قاجار» را دومین میراث مستند جهانی شده در فهرست حافظه جهانی یونسکو بیان می‌کند و می افزاید: در آن پرونده نیز تعداد بسیار زیادی نقشه تاریخی وجود دارد که در آن‌ها نام خلیج فارس ذکر شده است، حتی بسیاری از آن‌ها توسط دانشمندان کشورهای دیگر مانند اعراب و ترک‌ها تهیه و ثبت شده‌اند، نه ایرانی‌ها، اما نام خلیج‌فارس همواره یکی از ارکان ثابت این نقشه‌هاست.
نظری با بیان این‌که همه‌ی ثبت‌های انجام شده، در دستگاه‌های جهانی، تاکید بر نام خلیج فارس است، ادامه می‌دهد: خلیج فارس یک حقیقت جغرافیایی است که از گذشته وجود داشته و همه‌ی اسناد و مدارک تاریخی؛ این موضوع را گواهی می‌کند و هیچ نام مجعول دیگری نمی‌تواند جای آن را بگیرد، چون پیشینه‌ی خلیج‌فارس به بیش از ۲۵۰۰ سال پیش برمی‌گردد.
او با بیان این که در پرونده «ژئوپارک قشم» نیز که در یونسکو ثبت جهانی شده، مکرر نام خلیج فارس ذکر شده است، اضافه می‌کند: «غار نمکدان قشم» را نیز از جمله پرونده‌های مدنظر برای ثبت جهانی است که مرتبط با میراث طبیعی و فرهنگی خلیج فارس نیز است، که طولانی‌ترین غار نمکی دنیا و دارای ارزش منحصربفرد جهانی است.
وی «جزیره قشم»، «سیراف»، «بندر تاریخی کنگ» را نیز از جمله پرونده‌های قرار گرفته در فهرست موقت جهانی یونسکو می‌داند و اظهار می‌کند: در نگاهی که به ثبت جهانی پرونده‌ی «بندر تاریخی کنگ» داریم، که میراث دریانوردی و لنج سازی جز جدایی ناپذیر از کنگ است، چون کنگ در حال حاضر مرکز لنج سازی و دریانوردی با لنج خلیج فارس است و از سوی دیگر بافت تاریخی کنگ هم این ارزش را دارد که به عنوان میراث فرهنگی در فهرست میراث جهانی به ثبت برسد.
نظری تاکید می‌کند: فرهنگ حوزه بسیار وسیعی است که این امکان را فراهم می‌کند تا سازمان میراث فرهنگی با چنین نهادهایی مانند «سازمان جهانی مالکیت فکری “وایپو”» همکاری داشته باشد، در واقع رویکرد سازمان استقبال از این همکاری‌هاست.
مرواریدِ خلیج‌فارس را جهانی کرده‌اند
محمد حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز در گفت‌وگو با «تاریخ‌ما» می‌گوید: سازمان میراث فرهنگی با چنین اقداماتی موافق است، هر مقدار که بتوانیم کاری انجام دهیم تا نام “خلیج فارس” در ادبیات مختلف جهانی مطرح شود، اقدام مناسبی است.
او با بیان این‌که سازمان مالکیت فکری در واقع «مروارید»ِ خلیج‌فارس را جهانی کرده است، می‌افزاید: این اقدام درست مانند اقدامات سازمان میراث فرهنگی است که لنج‌سازی در سواحل جنوبی خلیج‌فارس را جهانی کرد، در واقع هر مقدار که نام خلیج فارس مطرح شود، کارهایی هوشمندانه است.
وی با تاکید بر این‌که سازمان میراث فرهنگی نیز پیگیر ثبت جهانی «معماری وشهرسازی کرانه خلیج فارس» است، می‌افزاید: هر قدر، نام «خلیج‌فارس» در ادبیات و سندهای جهانی مطرح شود، اقدام مناسبی است، یا این‌که پیگیر ثبت جهانی «جنگل‌های حرا» بودیم اما موفق به آن نشدیم، کار خوبی است.
او با بیان این‌که جزو اسناد یونسکو دو کلمه «خلیج» و «خلیج‌فارس» قرار دارد، ادامه می‌دهد: چیزی غیر از این نام را یونسکو ممنوع کرده است، در سال‌های قبل نام «خلیج‌فارس» در اسناد جهانی دفاع و تائید شده و هیچ نهادی نمی‌تواند ان نام را تغییر دهد.
طالبیان این پرونده‌ی موجود در یونسکو را سندی می‌داند که براساس آن سازمان میراث فرهنگی در مواقع مورد نیاز از اقدامات دیگر کشورها در مورد تغییر نام خلیج‌فارس شکایت می‌کند و می گوید: در پرونده «هورالعظیم» نیز که واژه‌های مجعول زیادی به کار رفته بود، با شکایت ایران و بر اساس همان سند، مجبور شدند همه را بردارند. در برخی از اسناد خلیج هم گفته شده که دو نام یا «خلیج» به تنهای یا «خلیج فارس» فقط استفاده می‌شود و هیچ نام دیگری را نپذیرفته‌اند.
مسئول تدوین پرونده‌های ثبت جهانی، تاکید می‌کند: در هر کدام از پروژه‌های ارائه شده به یونسکو و به هر بهانه‌ای که در سایت‌های مهم کاری انجام می‌شود مرتب از خلیج‌فارس حرف می‌زنیم، به انواع و اقسام موارد مانند میراث ناملموس، خوراک یا حافظه بشری و مالکیت فکری، همه‌ی این موارد را در اسناد مختلف جهانی ثبت و مطرح کرده‌ایم.
او اضافه می‌کند: باید مراقب باشیم، عده‌ای با شیطنت قصد تغییر نام این مکان فرهنگی و بزرگ را دارند، با هوشیاری و اعتراض‌های به موقع، می‌توانیم از چنین اقداماتی جلوگیری کنیم.
انتهای پیام