اثبات خویشاوندی انسان‌های مدرن و نئاندرتال در کرمانشاه
به گزارش «تاریخ ما» به نقل از میراث‌آریابه‌نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی
و گردشگری، نشست مطبوعاتی و رونمایی از نخستین دندان انسان
نئاندرتال کشف شده در ایران با حضور خبرنگاران روز یکشنبه 6 آبان
97 در سالن کنفرانس پژوهشگاه برگزار شد.
سامان حیدری گوران کاوشگر مجموعه غار و پناه گاه صخره ای
باوه یوان در بخش مرکزی استان کرمانشاه، دانش آموخته
دانشگاه توبینگن آلمان و عضو دانشگاه کمبریج در این نشست با بیان
این نکته که مطالعات پارینه سنگی در کرمانشاه به سالها پیش باز می
گردد وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «کاری که در قالب این پروژه آغاز شده به زمان
حضور مرحوم آذر نوش در پژوهشکده باستان شناسی باز می گردد
که با توجه به اهمیت منطقه بصورت سیستماتیک و روشمند با
حضور باستان شناسان همکار انجام گرفت.»
او با اشاره به سالها کار روشمند دراستان کرمانشاه افزود: «طی
اولین بررسی های سیستماتیک که درسال های 1389 و 1390 در این استان
آغاز شد موفق شدیم در دو سال متوالی 260 غار و پناهگاه صخره
ای تازه نسبت به مطالعات قبلی را در مساحت حدود 100کیلومتر در
150کیلومتر شناسایی کنیم.»
این باستان شناس وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «با انجام مطالعات و تحلیل ها بر روی
مواد باستان شناسی و سنگی توانستیم با تجزیه و تحلیل های آماری با
توجه به هدفی که داشتیم پیش رویم.»
او گفت: «از این رو مطالعات زیست محیطی وسیع در منطقه و مطالعات
جی. آی. اس صورت گرفته نشان داد که برای رسیدن به هدفمان در
مناطقی از کرمانشاه می توانیم تمرکز کنیم زیرا که احتمال می دادیم
که به پاسخ پرسش هایمان در آن مناطق دست می یابیم.»
چگونگی انقراض انسان های نئاندرتال
گوران در ادامه با بیان مقدمه ای از حضور انسان های نئاندر تال
افزود: «در حال حاضر بحث نئاندرتال ها و هموسافینز (انسان مدرن )
در دنیا داغ است و همه به دنبال اطلاع یافتن از نحوه زندگی
،چگونگی و دلایل انقراض انسان های نئاندرتال هستند به نحوی که
دانشگاه ها و افراد مختلف در حال تحقیق بر روی این موضوع هستند.»
او با نمایش نقشه ای از پراکندگی حضور انسان های نئاندر تال در
جهان گفت: «نئاندرتال ها ی قدیمی در اروپای مرکزی و غربی پراکنده
بوده اند و مطالعات نشان می‌دهد که از 430هزار سال پیش به وجود
آمده اند و آرام آرام به سمت شرق، بخش شمالی ایران، تاجیکستان،
ترکمنستان و شمال چین پراکنده شده اند.»
او با اشاره به پیشینه کشف نخستین شواهد حضور انسان های نئاندر
تال افزود: «سال 1856میلادی بیش از 130سال پیش در دره ای به نام
نئاندر در دوسلدورف آلمان یک جمجمه ای با ظاهر عجیب پیدا شد که
کسی نمی توانست با قطعیت اعلام کند متعلق به انسان است که بعد ها
اسم آن را نئاندر تال به معنای انسان و دره گذاشتند.»
او با بیان برخی تفاوت های فیزیکی انسان های نئاندرتال و مدرن
اظهار کرد:« در انسان های نئاندرتال قد مردان حداکثر 165 و قد
زنها 155 بوده که نشان می‌دهد از نئاندرتال ها از انسان های
امروزی کوتاهتر ولی از نظر عضلانی قوی تر و به مناطق صعب
العبور و کوهستانی علاقمند بودند.»
وجود ژن نئاندرتال در انسان های امروز
او وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «پرفسور سوانته پابو و پرفسور یوهانس کراوزه از
موسسه لایکزیک آلمان ؛ در سال2010بر اساس مطالعات عمیق ژنتیک و
دی. ان. ای ثابت کردند که در بدن تمامی انسان های امروزی به جز
قاره آفریقا بین 2تا 4درصد ژن نئاندر تال وجود دارد که این یک
انقلاب در باستان شناسی بود و همه چیز را به هم ریخت.»
او گفت: «تا قبل ازسال 2010تصور بر این بود که این دو گروه انسانی
هیچ اشتراکی با هم ندارند و این داستان به هم خورد و پژوهش بر روی
نئاندرتال ها قوت گرفت.
گوران درک چگونگی امتزاج این دو گونه را از دلایل انجام پروژه
کرمانشاه اعلام کرد و اظهار کرد: «علم ژنتیک می گوید که این اتفاق
از 60هزار سال پیش و تا زمانیکه نئاندرتال ها منقرض شده اند یعنی
39هزار سال پیش رخ داده است.»
او با اشاره به مطالعات جی .آی .اس صورت گرفته در مناطقی که
احتمال وجود انسان های نئاندر تال در کرمانشاه وجود دارد تصریح
کرد: «به این منظور دره ناودرون در نظر گرفته شد.»
گوران گفت: «مجموعه غار و پناه گاه صخره ای یوان در فاصله 40
کیلومتری شمال غرب شهر کرمانشاه در مسیر شهرستان کامیاران و در
دره ناودرون و حاشیه سمت راست از روستای یوان قرار دارد.»
یکی از بزرگترین پناهگاه های صخره ای
او اظهار کرد: «مجموعه غار و پناه گاه صخره ای یوان یکی از
بزرگترین پناه گاه های صخره ای در تمامی بررسی های انجام یافته در
شهرستان کرمانشاه که دارای رسوبات باستانی است و طول دهانه پناه
گاه به بیش از 40 متر، ارتفاع صخره پناه گاه نیز بیش از
30 متر می رسد.»
او با اشاره به دلایل انتخاب این محل وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «طی انجام طرح
پژوهشی مستند سازی غارها و پناه گاه های صخره ای شهرستان کرمانشاه
در سال 1389 شمسی مشخص شد که به منظور ساخت خط کابل نوری بخش هایی
از کف پناه گاه صخره ای تخریب شده و علاوه بر این طرح تعریض جاده
بین استانی کرمانشاه به سنندج از میان نهشته های مجموعه غار و
پناه گاه صخره ای یوان عبور خواهدکرد.»
او گفت: «از این روی درخواست انجام کاوش در این پناه گاه به
پژوهشکده باستان شناسی ارایه و طی دو فصل کاوش 6 لایه زمین
شناسی تا عمق 350 سانتی متری توالی دوره پارینه سنگی از دوره
پارینه سنگی میانی تا فراپارینه سنگی کشف شد.»
او وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «در نهایت در عمق 3/70سانتی متری توسط یکی از
دانشجویان دندانی با 8میلیمتر طول و 6میلیمتر عرض پیدا شد.»
او با اشاره به کشف یک دندان متعلق به کودک نئاندرتال برای نخستین
بار در پناه گاه صخره ای باوه یوان در فصل دوم کاوش وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد:
«این نخستین بار است که بقایای یک انسان نئاندرتال به صورت قطعی
در کشور ایران کشف می‌شود.»
او وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «دندان کشف شده یک دندان شیری و متعلق به کودکی شش
ساله است که همراه دست افزار های سنگی مربوط به دوره پارینه سنگی
میانی در کاوش های علمی بدست آمده است.»
به گفته این باستان شناس، این دندان بر اساس آزمایش های سن سنجی
مطلق رادیو کربن 14، دارای سنی مابین 42 تا 45 هزار سال است و در
نتیجه متعلق به جوامع نئاندرتال نزدیک به عصر حاضر محسوب می‌شود.
دندان شیری نادر کودک نئاندرتال
او وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد که دندان کشف شده از پناهگاه صخره ای باوه
یوان، از جمله دندانهای شیری نادر کودک نئادرتال است که به شکل
علمی ثبت در جهان شده و تعداد محدود دندانهای مشابه دیگر،
سابق بر این در کشور های اسپانیا، فرانسه و آلمان این کشف شده
اند.
ه گفته این باستان شناس، سی. تی .اسکن و مطالعات بر روی دندان
کشف شده انجام گرفت و با مطالعات مورفلوژی مشخص شد که مربوط
به کودکی شش ساله اس که البته جنسیتش هنوز مشخص نیست.
او به خبرنگار تاریخ ما گفت:: «میزان بسیار کمی از جرم دندان را برداشت کردیم تا
بفهمیم آخرین غذایی که خورده چه بوده و حتی اینکه مادر بچه در شش
ماه اخیر چه خورده و اینکه گیاه خوار بوده اند یا تنها گوشت می
خورده اند.»
او با اشاره موادباستانی کشف شده در عمق 1/20 مربوط به انسان
هموسافینز می توانیم بگوییم انسان های هموسافینز و نئاندر تال
بصورت مشترک در این محوطه زندگی می کرده اند حالا یا در فصول
مختلف همدیگر را دیده اند و یا بصورت مشترک زندگی کرده اند.
امتزاج بین انسان های نئاندرتال و مدرن
او این اتفاق را دردنیا برای نخستین بار دانست و وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد:
«در اروپا وآسیا هنوز محوطه ای ندیدیم که این دو گروه از آن
استفاده کرده باشند و احتمال اینکه امتزاج خویشاوندی بین
انسان های نئاندرتال و هموسافینز (مدرن )در دنیا رخ داده باشد در
کرمانشاه بوده است.»
او در پایان وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «از پژوهشکده باستان شناسی و اداره
کل میراث فرهنگی کرمانشاه خواستم که امکاناتی را در اختیار ما
بگذارند برای تحقیق بیشتر زیرا که اگر این اثبات شود اتفاق خیلی
بزرگی است.»
روح الله شیرازی رئیس پژوهشکده باستان شناسی نیز در این
نشست با اشاره به یافته های جدید انسان نئاندرتال در ایران که در
محوطه پناه گاه باوه یوان در کرمانشاه انجام شده است گفت: «در سال
های 1395و1396 شواهدی از حضور انسان نئاندرتال برای نخستین بار در
ایران به دست آمده است.»
او وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «کشف دندان به این دلیل مهم است که هم برای
نخستین بارحضور انسان نئاندرتال را در ایران نشان می‌دهد و
نیز هم پوشانی انسان نئاندرتال و هموسافینز را در ایران مستند می
کند.»
دندان کامل و خالص نئاندرتال
گوران در پاسخ به پرسش خبرنگار صدای میراث مبنی بر
اینکه آیا کشف این دندان نظریه آمیزش را به اثبات می رساند یا نه
؟ توضیح داد: «این دندان متعلق به پیش از زمانی است که انسان
هموسافینز وارد منطقه شده و لایه بالاتر از آن است و این بچه هنوز
انسان هموسافینز را ندیده و امتزاجی صورت نگرفته یعنی دو سه هزار
سال بعد بوده است.»
او وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «این دندان کامل و خالص نئاندرتال است.»
او در پاسخ به پرسش خبرنگار خبرگزاری مهر که آیا هدفتان از کاوش
در این محوطه یافتن انسان نئاندرتال بود یا این کشف بصورت
اتفاقی صورت گرفت ؟گفت: «غریب به یقین می دانستیم که انسان
نئاندرتال در ایران زندگی کرده زیرا که در 50کیلومتری مرز ایران
در غار شنیدار کردستان عراق 11اسکلت نئاندر تال کشف شده و در
تاجیکستان در شمال ایران هم وجود نئاندر تال ها قطعی است
ولی اینکه به چشم خودمان شواهد حضور انسان نئاندرتال را
ببینیم تا به حال صورت نگرفته بود.»
گوران وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «اما همانطور که گفتم شواهد زیست محیطی و داده
های باستانی نظیر داده های استخوانی و ابزار سنگی ما را به
این سمت سوق داد و کشف دندان به صورت اتفاقی صورت گرفت.»
شیرازی نیز در پاسخ به پرسش خبرنگاران مبنی بر وجود شواهد
حضور انسان های نئاندرتال در ایران گفت: «در کردستان عراق و
آسیای مرکزی منطقه تاجیکستان حضور انسان های نئاندرتال ها را
داشته ایم و حضور اینها در فلات ایران نیز منطقی است ولی تا کنون
کسی موفق به یافتن شواهدی در این ارتباط نشده بود و این یافته
نشان می‌دهد که حلقه مفقوده موجود بین کردستان عراق و آسیای
در فلات ایران الان متصل می‌شود و این مسئله از این لحاظ مهم
است.»
نخستین استخوان کشف شده انسان نئاندرتال
در ادامه گوران در پاسخ به پرسش مطرح شده از سوی خبرنگار صدای
میراث مبنی بر اینکه آیا تا به امروز شواهدی از حضور انسان
نئاندرتال کشف نشده بود ؟ گفت: «کارلتن کوون از پنسیلوانیادر سال
1349در غار شکارچیان کرمانشاه استخوان زند زبرین (ساعد ) را کشف و
آن را به انسان نئاندر تال نسبت داده بود که در سال
2006پرفسوراریک ترینکاوس استاد دانشگاه واشینگتن و فریدون بیگلری
باستان شناس پارینه سنگی (بخش پژوهشهای پارینه سنگی موزه ملی
ایران) آن را دوباره مطالعه کردند و گفتند استخوان انسان
است ولی نشانه خاصی ندارد که برای نئاندرتال بوده است یا نه.»
او با اشاره به اینکه قطعا نمی توان پاسخ داد که این
استخوان متعلق به انسان نئاندرتال بوده یا نه افزود: «استخوان های
دست و پا مشترک هستند و نشانه خاصی ندارند اما من معتقد هستم با
توجه به اینکه این استخوان در لایه های پارینه سنگی میانی کشف شده
بود متعلق به انسان های نئاندرتال است که احتمالا با انجام آزمایش
های دی ان ای می توان درستی آن را به اثبات رساند.»
او با اشاره به انجام 17گی گا بایت سی تی اسکن از
دندان کشف شده وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «ویژگی دندان با استخوان متفاوت است و
ما قادر هستیم درونش را ببینیم و مارک هایی در دندان وجود دارد که
مختص نئاندر تال است.»
در ادامه گوران در پاسخ به پرسش خبرنگار خبرگزاری ایسنا که پرسید
آیا تنها با آزمایش های سن سنجی و رادیو اکتیو 14 مشخص کردید که
دندان انسان نئاندر تال است ؟ اظهار کرد: «از نظر باستان شناسان
سی .تی. اسکن انجام شده بر روی مینای دندان قطعی است ولی
مطالعات تکمیلی هم صورت خواهد گرفت.»
او مطالعه دی. ان .ای را بهترین مطالعه دنیا دانست و گفت:
«ولی متأسفانه از عرض جغرافیای 40درجه یعنی مثلا از شمال ایران به
سمت عرض های جغرافیایی کم،هنوز تکنولوژی نتوانسته است دی. ان. ای
را از استخوان جذب کند و دلیل تکنیکی آن این است که برای این کار
نیاز به کلاژن داریم و هوای گرم باعث از بین رفتن آن می‌شود به
همین دلیل در مناطق اروپایی (سیبری ) می توان این کار را کرد ولی
دی. ان. ای از خاورمیانه و افریقا نداریم زیرا فناوری فعلا
این اجازه را به ما نمی‌دهد.»
این باستان شناس در پایان با بیان اینکه نئاندرتال ها هرگز در
افریقا نبوده اند و اروپا یی هستند گفت: «به جز مصر و مراکش که با
اروپا در چند سد سال اخیر مراوده داشته اند و ژن نئاندر تال
در آنها بصورت کمی وارد شده ولی این ژن در افریقایی های خالص
مانند کنیا و تانزانیا وجود ندارد.»
در پایان این نشست با حضور خبرنگاران، عکاسان و فیلمبرداران
رسانه ها از نخستین دندان انسان نئاندرتال کشف شده درایران
رونمایی شد.