زیر پوست شهر، اتفاقاتی در حال رخ دادن است

به گزارش «تاریخ‌ما»، مستند «نسیان» یکی از فیلم‌های یازدهمین جشنواره حقیقت دوشنبه‌شب (۴ دی ماه) در باغ‌موزه سینما به نمایش درآمد، مستندی از جریان توسعه در بافت تاریخی اطراف حرم مطهر امام رضا (ع) و آسیب‌های ناشی از آن در دهه‌های اخیر که نگاهی انتقادی در خود دارد.

سید مهدی حجت، بنیانگذار سازمان میراث فرهنگی نیز که در دومین نمایش این مستند حضور داشت، درباره «نسیان در بناهای تاریخی» به «تاریخ‌ما» توضیح می‌دهد.

او ترجیح می‌دهد به جای صحبت از “نسیان”، بخش نخست صحبت‌هایش را به سمت توجه جوانان امروز به میراث فرهنگی و علاقمندی آن‌ها ببرد و می‌گوید: نخست حرف امید بخش بهتر است، نوع انعکاسی مردم ایران نسبت به زلزله کرمانشاه، نوع گذراندن شب یلدا در همه ایران، نوع انعکاس نسبت به زلزله تهران، نشان می‌دهد یک چیز امیدوارکننده در جامعه ما به مرور رخ می‌دهد.

وی ادامه می‌دهد: شاید اعداد و ارقام علمی و برآوردهای اقتصادی و سیاسی، زیاد با این حرف منطبق نباشد، اما براساس احساس هنری، دریافت حسی و باطنی‌ام این انعکاس‌ها را اتفاقی خوب در جامعه می‌بینم که مردم با تلاش، امید، رفاقت‌ها و توجه بیشتر و درک دقیق‌تر از فرهنگ خود، باید به این سمت حرکت کنند، این اتفاق به خصوص در جوان‌های ما بیشتر رخ می‌دهد.

او با اشاره به ارتباطش با جوانان به عنوان استاد دانشگاه بیان می‌کند: احساس می‌کنم این بازگشت به خود و درک فرهنگی و ارزش‌ها و بازگشت به سنت‌های حقیقی و واقعی فرهنگی روز به روز در حال افزایش است، بنابراین چیزی که “ضد نسیان” است و آن را از بین می‌برد، بیداری است.

معاون سابق میراث فرهنگی با اظهار امیدواری نسبت به بروز بیداری در مورد بافت تاریخی اطراف حرم امام رضا (ع) بیان می‌کند: مصوباتی که اخیرا شورای عالی معماری و شهرسازی در مورد این بافت داشته، خود نماینده این نوع بیداری است، یعنی آن‌چه که در گذشته رخ داده و این فیلم “نسیان” براساس آن روایت می‌شود بد بوده، اما آن‌چه بعد از این داستان‌ها رخ داده و شورای عالی تصویب کرده و اکنون به استان ابلاغ شده و قطعا به مرور در استان نیز مورد پذیرش بیشتر قرار گرفته و تحقق پیدا می‌کند، علامت رخ دادن این بیداری به زودی است.

بنیانگذار سازمان میراث فرهنگی چنین اتفاقی را نویدی خوش برای بافت تاریخی اطراف حرم امام رضا(ع) می‌داند و بیان می‌کند: قطعا هیچکدام از مردم عکس پدربزرگ خود را پاره نمی‌کند، بخصوص اگر یک هنرمند بزرگ یا روحانی بزرگ باشد، بلکه همیشه می‌خواهد به آن افتخار کند، حال اگر آن پدربزرگ امام باشد، چه؟

او می‌گوید: مردم براساس اعتقادات‌شان، همه ارادت خود را آجر روی آجر گذاشته‌اند و کوچه به کوچه این منطقه را تزئین کرده‌اند. حال آیا ما می‌توانیم این عکس‌ها را پاره کنیم؟ معتقدم پاره کردن آن‌ها یک جهالت بزرگ است که تا حدودی نیز رخ داده، اما واقعا باید با سرعت جلوی این اتفاق گرفته شود و بخش‌های باقی مانده‌، با عزت و احترام در بافت مراقبت شود.

حجت با تاکید براین‌که قطعا قرار نیست این منطقه از کشور را به «دبی» تبدیل کنیم، ادامه می‌دهد: بلکه می‌خواهیم جائی را بسازیم که محل حرمت عزیزترین شخصیتی است که در کشور داریم.

او نسیان امروزی را نسیان عده‌ای از مدیران در یک نقطه از ایران نمی‌داند و معتقد است: این اتفاق یک نسیان عمومی است که هنوز هم وجود دارد، همین که امروز دل‌مان طاقت نمی‌آورد فقط درباره یک بافت حرف بزنیم و در زمان صحبت به یاد همه بافت‌ها هستیم، یعنی دل‌نگرانی داریم و این یک نوید بزرگ است.

او با اشاره به این‌که حدود سی و چند سال پیش رئیس سازمان میراث فرهنگی کشور بوده، می‌گوید: کاملا می‌توانم مقایسه کنم آن چیزی که آن زمان می‌شنیدم از جامعه و آنچه که امروز می‌بینم متفاوت است، در واقع امروز یک بیداری جدی در جامعه می‌بینم. درست از همان روزهای اول انقلاب درگیر میراث‌فرهنگی بودم و می‌دانم که اکنون زیر پوست شهر اتفاقی در حال رخ دادن است. هر چند از یک طرف برخی سودجویی‌ها و دست درازی‌ها به بافت‌ها و بناهای تاریخی تهران در حال رخ دادن است، اما از سوی دیگر صدها دوستدار و انجمن میراث‌فرهنگی و مهمتر از همه جوانان هستند که نسبت به این نسیان‌ها هشدار می‌دهند.

او با بیان‌که در گذشته زمانی بود که اگر می‌خواستند یک اثر جدی تاریخی را در کشور تخریب کنند، صدا از دو نفر در نمی‌آمد، ادامه می‌دهد: این در حالی است که امروز اگر بخواهند حیاط کافه نادری را دیوار بکشند، جوانان و دوستداران میراث فرهنگی نمی‌گذارند، من نام این اتفاق را «طلایه‌های بیداری» می‌نامم.

هرچند پژوهش‌های این مستند به کارگردانی حسن آخوندپور را پژوهشکده نوین ثامن در مشهد که عمده فعالیتش با عضویت افراد نامداری چون سید مهدی حجت، سید محمد بهشتی و پیروز حناچی مربوط به حوزه بافت تاریخی اطراف حرم امام رضا (ع) است، انجام داده، اما نبود حضور کارشناسان منتقد در این فیلم مستند و مطرح کردن انتقادها نسبت به عملکرد امروزی در این بافت را از مهمترین نقدها نسبت به این فیلم می‌دانند.

این فیلم مستند به آسیب شناسی طرح‌های بهسازی، نوسازی و توسعه بافت پیرامون حرم مطهر رضوی پرداخته، و به شدت از معاصرسازی محله‌های فوق انتقاد می‌کند. آن ابتدا به بیان تاریخچه ای از تشکیل شهر نشینی پس از گذشت ۲۰۰ سال از شهادت امام رضا (ع) می پردازد. سپس با گذر از دوران صفوی و پهلوی به دوره پس از انقلاب اسلامی می رسد و در آن به تغییرات شگرف در بافت پیرامونی حرم مطهر به عنوان هویت تاریخی و مذهبی پایتخت معنوی ایران اسلامی اشاره می‌کند.

گفتگو از: زهرا حمزه

انتهای پیام