کشور دارای هنر کیمیاگری، اهمیت حقوق مالکیت معنوی را درک می‌کند
به‌گزارش میراث‌آریا به‌نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، سیدمحمد بهشتی رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری این مطلب را در نشست تخصصی «حقوق مالکیت فکری در میراث فرهنگی» که به همت دفترامور بین الملل و حقوقی پژوهشگاه با همکاری ایکوم ایران برگزار شد مطرح کرد.
او افزود: «طبق تجربه ام در 40سال گذشته یعنی پس از پیروزی انقلاب اسلامی احساس کردم که در عرصه های فرهنگی قانون داریم که از مالکیت فکری دفاع کنیم و خودمان امتناع می کنیم از اینکه مالکیت فکری خصوصا در عرصه های بین المللی به رسمیت شناخته شود.»
او تصریح کرد: «ما هنوز وارد منظومه جهانی قائل به مالکیت فکری در سطح بین المللی نیستیم.»
بهشتی گفت: «با گفتگوهایی که در این حوزه انجام دادم دریافتم زمانیکه حقوق مالکیت فکری را به رسمیت نمی شناسیم بیشتر سود می بریم و اگر آن را به رسمیت بشناسیم هزینه هایمان را اضافه کرده ایم و اینها حاصل این فکر است که بیشتر مصرف کننده محصولاتی هستیم که کپی رایت بر آنها حاکم است.»
او تصریح کرد: «بیشتر مصرف کننده هستیم ، نه تولید کننده و اگر قائل به این حقوق نباشیم راحت و ارزان مصرف می کنیم.»
او گفت: «شواهد و مثال های زیادی در این باره وجود دارد ؛ چقدر کتابها را بدون آنکه حقوقی برایش بپردازیم ترجمه می کنیم ،عرضه می کنیم و … که اگر بخواهیم هزینه های حقوقی آن را بپردازیم قیمت کتاب خیلی بالاتر می رود.»
بهشتی با اشاره به اینکه در حوزه های دیگر نیز همینگونه است اظهار کرد: «ما خیلی راحت محصولات دیگران را استفاده و بهتر از نمونه خارجی اش کپی می کنیم و گمان می کنیم که به این ترتیب هزینه ها کمتر و سودمان بیشتر است.»
او با طرح این پرسش که تا کی می تواند اینگونه باشد و روال مصرف کنندگی بر ما حاکم باشدادامه داد :اساس این که ما الان مصرف کننده هستیم چیست؟ یعنی ما ذاتا قادر به تولید نیستیم و تنها می توانیم مصرف بکنیم یعنی این باور را داریم ؟
او در پاسخ گفت: «البته در بعضی جاها این باور وجود دارد یعنی فرض بر این است که ما اساسا نمی توانیم در تولیدات فکری موفقیت هایی داشته باشیم.»
ارتزاق از تولید ارزش
بهشتی افزود: «تا قبل از سال 1335که به نظرم دوران بسیار کلیدی در سرنوشت معاصر ایران است کشوری هستیم که از تولید ارزش ارتزاق می کنیم یعنی چیزی را که وجود ندارد ایجاد می کنیم و به آن ارزش می دهیم.»
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ، مثال روشن این را در عرصه محصولات هنری دانست و افزود: «زمانی که هنرمندی یک محصول هنری را تولید می کند که قبلش وجود نداشته آن اثر دارای ارزش هنری و اقتصادی می شود.»
او در ادامه تولید گلاب قمصر را مثال زد و افزود: «در زمان صفویه که خیلی هم دور نیست، دنیا نمی دانست که چگونه می شود از گل گلاب تهیه کرد ولی ایرانیان این کار را انجام می دادند.»
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، با بیان اینکه روزگاری کسی به جز ایرانیان نمی دانست که مخمل را چگونه می بافند زیرا که بافت مخمل بصورت سه بعدی است و ایرانیان با بافت آن تولید ارزش می کردند تصریح کرد: «در زمان های گذشته ایرانیان زعفران ، فرش ، معماری ، کاشی زرین فام و … تولید می کردند که با نگاهی به آنها در می یابیم که همه تولید ارزش بوده است.»
بهشتی گفت: «آب فراوان نداشتیم که تولید انبوه محصولات کشاورزی کنیم ، مراتع گسترده نداشتیم که تولید انبوه محصولات دامی بکنیم بلکه از هر چیز کمی داشتیم و آنچه تولید می کردیم سعی داشتیم همراه با تولید ارزش باشد.»
تولیدات یگانه ایران
او با اشاره به تولید انار ساوه ، زعفران قائنات و … که در دنیا یگانه است گفت :کجای ایران یک چیزی ندارد که در جهان یگانه نباشد، با نگاهی متوجه می شویم که تمامی تولید ارزش است.
او در ادامه تولید فولاد جوهری در اصفهان و مفرغ در ایران را نمونه های دیگری بر تولید ارزش در ایران اعلام کرد و گفت: «مفرغ در ایران خیلی جلوتر از دنیا تولید می شد به نحوی که هنوز کسی معدن قلعی که از آن برای تولید مفرغ استفاده می کردند نیافته است.»
بهشتی تصریح کرد: «زمانی از تولید ارزش ارتزاق می کردیم و این را درک می کردیم که دارایی ما ظرفیتی است که به ما اجازه می دهد تولید ارزش کنیم.»
او در ادامه با اشاره به حمله مغول ها در سال 621قمری به شهر کاشان و صدمات زیادی که به این شهر وارد کردند گفت: «دو سال بعد از حمله مغول ها به کاشان یعنی در سال 623کاشانی ها محراب زرین فامی را ساختند که اکنون درموزه برلین نگهداری می شود.»
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با بیان اینکه توانایی تولید ارزش باعث شد که کاشانی ها بتوانند در طول مدت کوتاهی این اثر ماندگار را از خود به جای گذارند تصریح کرد: «امروز از این امر به عنوان صنایع خلاق و دانش محور و در ادبیات ایرانی به کیمیا گری یاد می کنیم.»
اهمیت حقوق مالکیت معنوی و هنر کیمیاگری
او تأکید کرد: «کشوری که هنرش کیمیا گری بوده اهمیت حقوق مالکیت معنوی را خوب می فهمد.»
بهشتی افزود: «از سال 35به بعد ، زمانی که درآمد نفتی کشور قابل توجه شد و نفت در چرخه اقتصادی نقش موثری یافت رفته رفته به موازات این افزایش، تولید ارزش به کار احمقانه ای تبدیل شد زیرا که وقتی می شد نفت فروخت و پول درآورد چرا تولید ارزش ؟»
به نحوی که برخی دلسوزانه می گویند بیچاره عشایر ، روستاییان ، کارگران کارگاه های تولیدی و… چرا باید این همه سختی بکشند و اینگونه شروع به تعطیل کردن خلاقیت و این جریان می کنند و به جایی می رسیم که دیگر باور نمی کنیم که دارایی ما توانایی تولید ارزش بوده و فکر می کنیم که تنها باید قرار داد هایی با کمپانی های ماشین سازی ببندیم و خودروهای بی کیفیت تولید کنیم یا محصولات بی کیفیت و با کمیت کشاورزی تولید کنیم.
او گفت: «در چنین وضعیتی موضوع مالکیت معنوی مطرح می شود و طبیعی است که خیلی هم جدی گرفته نشود مگر به ما می آید که نسبت به امور غیر مادی و نا ملموس مالکیت داشته باشیم که حالا از حقوق مالکیت آن سخن بگوییم یا اصلا مگر ما ظرفیت تولید کننده بودن را داریم ،ما تنها مصرف کننده بوده ایم.»
اتفاق مبارکی در حال شکل گیری است
بهشتی با بیان اینکه به موازات این بحث اتفاق مبارکی در حال شکل گیری است گفت: «امروزه ما با پدیده تکنولوژی روبرو هستیم که با قبلی ها متفاوت بود آن هم حوزه آی .تی است.»
او با اشاره به اینکه در حوزه آی . تی یک جوان 18ساله با یک کامپیوتر معمولی می تواند به جهان وصل شود و بدون محدودیت خیلی کارها بکند افزود: «این را با صنعت فولاد ، پتروشیمی ، خودروسازی و … مقایسه کنید که همگی در حوزه سرمایه ، نیروی انسانی آموزش دیده ، امکانات ، تجهیزات و… مقدمات پیچیده ای می خواهند.»
او با مقایسه امروز با بیست سال گذشته و رشد قابل توجه جوانان گفت: «علی رغم این تلقی که اساسا نمی توانیم تولید کننده باشیم موج بزرگی در حال شکل گیری است و مشاهده می کنیم که اگر این ظرفیت را در اختیار جوانان قرار دهیم چه حرکت سریعی به راه خواهد افتاد.»
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگی با اشاره به این نکته که این جوانان از جایی آسیب می بینند که ما نمی توانیم از حقوقشان دفاع کنیم و با این نظام حقوقی درواقع داریم به اینها می گوییم که تولید کننده نباشید تصریح کرد: «زیرا که هیچ قانونی نیست که از محصول شما دفاع کند و این افراد مجبورند تولیدات خود را در غالب شرکت های خارجی به ثبت برسانند.»
او گفت: «در این صورت است که شهروند ایرانی برای اینکه کپی رایت محصولش را حفظ کند مجبور می شود در کشورهای خارجی آن را ثبت کند و این یعنی نظام حقوقی ما دارد فریاد می زند که ما از تولید کننده ای که قرار است تولید ارزش کند هیچ حمایتی نمی کنیم.»
بهشتی تصریح کرد: «این به آن معنی است که رجوع جامعه ما به صفات کیمیاگری که از قبل داشته مورد حمایت نظام قانونی ما نیست در حالیکه نفت هم همانطور که روزی به اقتصاد ما وارد شد به زودی از دور خارج شده و در بیست سا ل آینده نمی توان به در آمد های نفتی تکیه کنیم در حالیکه قصد داریم حالا حالا ها در این سرزمین زندگی کنیم و این امکان پذیر نیست.»
او راه حل این مسئله را رجوع به تولید کنندگی و تولید ارزش اعلام کرد و گفت: «گفتن اینها الان شاید هپروتیات به نظر برسد ولی 10-20سال دیگه در میابیم که اینها واقعیت هستند ولی از آنجا که ما دچار نوعی حجاب در دوره جدید و سوء تفاهم نسبت به خودمان شده ایم درک آن برایمان دشوار است.»
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت : موضوع حقوق مالکیت معنوی ، دفاع حقوقی ، ایجاد سپر های حفاظتی از آنچه که می تواند در کشور تولید ارزش باشد و نسل های جدید به واسطه آن وارد میدان شوند اهمیت فوق العاده ای دارد و اهمیت آن مانند اهمیت نفت و آب در شرایط فعلی است.
او تصریح کرد: «فکر نکنیم حقوق مالکیت معنوی در حاشیه مباحث حقوقی است بلکه اهمیت زیادی دارد و موجودیت سرزمین و جامعه ما در گرو این است که وارد مسیر تولید چنین دارایی بشویم و از آن حفاظت کنیم.»
مالکیت فکری خود یک سرمایه است
عرفان منش سرپرست مرکز ملی آموزش حقوق مالکیت فکری وزارت دادگستری دیگر سخنران این نشست به بیان مبانی نظری حقوق مالکیت پرداخت و گفت: «اولین چیزی که در این بحث مطرح است فلسفه مالکیت فکری (ایجاد انگیزش ،نو آوری ، خلاقیت و تضمینی برای آفرینش فکری )و دومی تکنیک و تقسیم بندی های موجود در حقوق مالکیت فکری است که در باره هر دو موضوعات زیادی در مقالات ، مجلات و فضای اینترنت مطرح شده است.»
او در ادامه به کارکرد های مالکیت فکری اشاره کرد و افزود :مالکیت فکری نه به عنوان یک ابزار ثانویه بلکه به عنوان یک مفهوم ممتاز اهمیت دارد و آن این است که مالکیت فکری خود یک سرمایه است یعنی در کنار کالا و خدماتی که تولید می شوند دارای ارزش است و همزمان ارزش آن افزایش یا کاهش پیدا می کند.
عرفان منش تصریح کرد: «مالکیت فکری یک دارایی است که متعلق به افراد جامعه است و آهاد مردم باید از این دانش و دارایی که در اختیار دارند مطلع باشند.»
او در ادامه با طرح مثال هایی در خصوص تولیدات صنعتی و هنری گفت :زمانیکه مردم جامعه به این بینش برسند که می توانند از مالکیت فکر ی استفاده کنند می توانند دارایی های مشروع خود را افزایش دهد.
سرپرست مرکز ملی آموزش حقوق مالکیت فکری وزارت دادگستری با اشاره به اینکه مالکیت فکری در بحث گردشگری که سومین صنعت مولد شغل بعد از نفت و خودرو سازی مطرح است تصریح کرد: «اگر مردم جامعه با مفهوم مالکیت فکری آشنا شوند می توانند با جذب گردشگری قطب های گردشگری ایجاد کنند.»
او در پایان بر آموزش مالکیت فکری به جامعه تأکید کرد و گفت: «مالکیت فکری خود یک سرمایه است که تولید کالای داخلی و سطح خلاقیت را افزایش می دهد و جامعه را از اقتصاد تک محصولی رهایی می بخشد.»
حقوق مالکیت فکری از الزامات فعالیت های تجاری ، صنعتی ، هنری و فرهنگی
منیر خلقی مدیر امور بین الملل و حقوقی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز در سخنانی گفت: «برگزاری سومین نشست تخصصی حقوقی با عنوان “حقوق مالکیت فکری در میراث فرهنگی “از آن جهت مورد توجه قرار گرفت که ضرورت توسعه مفاهیم مالکیت فکری به عنوان یکی از رشته های به روز و جوان حائز اهمیت در قرن حاضر است.»
او تصریح کرد: «این امر نه تنها مورد تأکید دولت یازدهم قرار داشته بلکه توسعه روز افزون فناوری های نوین و مباحث اقتصادی حاصل از دستاوردهای علمی پژوهشی به عنوان یکی از بن مایه های حفاظت و حمایت از میراث فرهنگی بیش از گذشته نمود می یابد.»
او تصریح کرد: «امروزه حقوق مالکیت فکری از الزامات هر فعالیت تجاری ، صنعتی ، هنری و فرهنگی است و نمی توان از این واقعیت چشم فرو بست.»
خلقی افزود: «این امر به ویژه در سایه تعاملات و فعالیت های بین المللی در میراث فرهنگی از برگزاری نمایشگاه های موزه ای و انجام پژوهش های میدانی باستان شناسی، ایجاد پایگاه های اطلاعاتی و حتی ثبت میراث فرهنگی ملموس ونا ملموس طیف وسیعی از فعالیت های این حوزه را در بر می گیرد.»
حقوق مالکیت ادبی و هنری در موزه ها
زهرا شاکری عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران دیگر سخنران این نشست به بیان مواردی در خصوصو حقوق مالکیت ادبی و هنری در موزه ها پرداخت و گفت: «حقوق مالکیت ادبی و هنری یکی از شاخه های مالکیت فکری است که مالکیت صنعتی دیگر شاخه آن است.»
او با بیان اینکه اولین مولفه در حقوق مالکیت ادبی و هنری ، اثر ادبی و هنری است که مورد حمایت قرار می گیرد تصریح کرد: «آثار علمی ، کتاب ، ترانه ، نمایش ، موسیقی ، نرم افزارها ، طرح های معماری و … از آثار ادبی هنری به حساب می آِیند.»
این استاد دانشگاه افزود: «در نظام حقوق مالکیت ادبی و هنری با اثر روبرو هستیم، اثری که دارای مولف و هنرمندی است که آن را تولید و خلق کرده است و به دلیل این خلق از حقوق انحصاری بهره مند است و تنها خودش می تواند اجازه استفاده از اثرش را بدهد.»
شاکری ویژگی حق مالکیت ادبی و هنری که آن را از سایر حقوق ها مجزا می کند را کوتاه مدت بودن آن دانست و گفت: «آثار ادبی و هنری بر خلاف سایر دارایی ها که افراد مالکیت تام بر آنها دارند در یک دوره خاص مورد حمایت قرار می گیرند.»
او تصریح کرد: «طبق قوانین آثار هنری تا 50سال بعد از مرگ هنرمند در ایران حمایت می شوند.»
او گفت: «تحقیقاتی که در حوزه میراث فرهنگی و مالکیت فکری انجام گرفته نشان می دهد که امروزه در بسیاری از موزه های معروف دنیا کارگروه های تخصصی حقوق مالکیت فکری تشکیل شده و کار سیاست گذاری مالکیت فکری موزه ها را انجام می دهند.»
او افزود: «در این کارگروه ها متخصصین طراحی و تدوین مدل قرار دادی استاندارد به منظور انواع بهره برداری از آثار (خرید اثر ، اخذ مجوز بهره برداری ) را انجام می دهند.»
شاکری اظهار کرد: «تدوین دستور العمل اجرای حقوق مالکیت فکری موزه های کشور با عنایت به اقتضائات ملی و تجربه سایر کشورها در تمامی کشور ها وجود دارد که کارشناسان موزه ها باید در زمینه حقوق مالکیت فکری موزه ها آموزش ببینند و بتوانند اجرا کنند.»
او در پایان پیشنهاد تقنینی برای تأسیس استثناهای موافق با منافع موزه ها و همکاری با پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری را مطرح کرد.
17سال فعالیت در حوزه حقوق مالکیت فکری در میراث فرهنگی
بهروز وجدانی کارشناس خبره و صاحب نظر مالکیت فکری میراث فرهنگی نیز در این نشست با اشاره به اینکه موضوع مالکیت فکری در میراث فرهنگی امر جدیدی نیست ولی پراکندگی و انقطاع در آن وجود داشته گفت: «از 17سال پیش فعالیت هایی در این زمینه در حال انجام است.»
او با بیان اینکه حقوق مالکیت فکری به اندازه مباحث میراث فرهنگی مهم است و باید بصورت جدی مورد حمایت قرار گیرد تصریح کرد: «مشکل اصلی در میراث فرهنگی امر آموزش نیروی انسانی است که باید با همکاری کارشناسان استان ها صورت گیرد.»
او با اشاره به فراهم بودن اینکه بستر فعالیت در میراث فرهنگی فراهم است گفت: «میراث فرهنگی به دلیل گستردگی حوزه اش می تواند در امور مربوط به حقوق مالکیت فکری ، کپی رایت و حتی تجارت جهانی تأثیر گذار باشد.»
او در ادامه به تقدیم لایحه حمایت از نمودهای فرهنگ عامه(فولکلور) به مجلس اشاره کرد و گفت: «در بند15 این لایحه آمده اگر روزی این لایحه به تصویب رسید سازمان میراث فرهنگی و وزارت ارشاد مکلف هستند نسبت به تدوین آیین نامه اجرایی با همکاری وزارت دادگستری و قوه قضاییه این امر را به انجام رسانند از این رو تقاضا دارم این مورد با جدیت دنبال شود.»
نیاز بیشتر به حقوق مالکیت معنوی
سید احمد محیط طباطبایی رییس ایکوم ایران نیز در این مراسم گفت: «در دو دهه اخیر در بخش حقوق مالکیت معنوی فعالیت های خوبی انجام شده و تأثیر آن در تغییرات قانونی در طرح های آینده نمایان است.»
او با طرح این پرسش که چرا امروزه به حقوق مالکیت معنوی احتیاج داریم تصریح کرد: «تغییر و تحولات امروزی درحوزه موزه ها ، کپی رایت ، مالکیت معنوی بر اشیاء ، تبادل و ارتباطات ، نمایشگاه های بین المللی ، موزه های مجازی و… باعث شده این بحث پر رنگ تر و مهم تر شود.»
رئیس ایکوم ایران با بیان اینکه هنوز مرز بین حقوق مالکیت معنوی –فکری و حقوق مالکیت میراث فرهنگی مشخص نیست تأکید کرد: «مرز این دو و جایگاه میراث فرهنگی و هنرمند به نحوی که یکدیگر را زائل نکرده و در امتداد هم باشد باید مشخص شود.»