حفظ و مقاوم‌سازی بناهای تاریخی با برنامه ریزی و تدبیر امکان‌پذیر است
به گزارش «تاریخ ما» به نقل از میراث‌آریابه‌نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی
و گردشگری، بهروز عمرانی سرپرست پژوهشگاه امروز چهارشنبه با
بیان این مطلب زلزله را رخداد طبیعی برشمرد که از روز نخست آفرینش
زمین، همراه آن است به طوری که می‌توان زلزله را یک خصیصه برای
زمین دانست.
او به خبرنگار تاریخ ما گفت:: «وجود گسل‌های زمین‌شناختی به سرزمین ایران ویژگی‌های
خاص و ویژه‌ای عطا کرده؛ ویژگی‌هایی که این سرزمین را از نظر
اقلیمی و حتی فرهنگی با سایر نقاط جهان متمایز ساخته است.»
عمرانی با بیان اینکه زلزله همانند سایر حوادث طبیعی یکی از
خصیصه‌های سرزمین ایران است؛ حوادثی که کثرت رخداد آنها سبب شده
تا ایران جز10 کشور اول جهان از نظر بروز این گونه حوادث و
رخداد‌ها شود وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «طبیعی است که گستردگی این رخداد‌ها سبب
خسارات انسانی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در هر کجای زمین
می‌شود.»
به گفته عمرانی حضور دیر باز اقوام گوناگون در سرزمین
ایران نشان می‌دهد که رویکرد ایرانیان در برابر زلزله،
رویکرد همنوایی است آنها می‌‌دانستند که هر کجا زلزله هست
آب نیز هست و این بدلیل وجود گسل‌هاست، جایی که جابجایی لایه‌های
زمین سبب می‌شود تا آب‌های زیرزمینی جاری شوند جایی مانند
چشمه‌ها، آنها آموختند تا با انجام اعمالی می‌توان از
آب‌های بالا آمده در لایه‌های زمین بهره جست، اینگونه ساخت قنات
در این سرزمین شکل گرفت.
او خاطرنشان کرد: «اما زلزله تنها با خود، آب ندارد همراه خود
ویرانی و مرگ نیز بهمراه دارد، چه انسان به سرزمینی آماده
باشد و چه نیامده باشد،زلزله آمدنی است پس چه بهتر که برای آن
آماده باشیم.»
او در ادامه با اشاره به زلزله‌های بزرگی که در ایران به وقوع
پیوسته است از زلزله شمال خراسان (1308)، سلماس ( 130)،
بویین زهرا(1342)، طبس (1357)، شمال قائن (1385)، رودبار و منجیل
(1369) بم (1382) و کرمانشاه (1396) نام برد و گفت: «امروز
پانزدهمین سال وقوع زلزله بم است که در مقیاس 6.3 ریشتر در 5
دی‌ماه 1382 ساعت 5:26 دقیقه بامداد استان کرمان را لرزاند وموجب
کشته شدن بیش از چهل هزار نفر از ساکنین بم و حومه آن شد.»
تنوع میراث ملموس و غیرملموس بم
سرپرست پژوهشگاه افزود: «این سانحه نه تنها به شهر بم و
پیرامون آن آسیب شدید رساند و زیر ساخت‌های شهری، آب‌رسانی (
قنوات) و کشاورزی را از کار انداخت بلکه ارگ تاریخی (غیر
مسکون) و عظیم بم را به شدت تخریب کرد به نحوی که تاریخ دو هزار
ساله بم چنین رخداد هولناکی را به خود ندیده بود.»
او به خبرنگار تاریخ ما گفت:: «پس از حادث شدن این زمین لرزه، با تشکیل ستاد
بحران به ریاست رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی کشور و فعال
شدن پایگاه پژوهشی _ عملیاتی سازمان با همکاری یونسکو در بم،
کارگاه بین‌المللی نجات بخشی میراث فرهنگی بم از تاریخ 29 فروردین
تا 2 اردیبهشت‌ماه 1383 با شرکت بیش از 50 تن از کارشناسان برجسته
ملی و بین المللی در بم برگزار و بیانیه و توصیه های ویژه‌ای
تدوین شد.»
او خاطر نشان ساخت که البته طبق برنامه‌ریزی قبلی و در تداوم
برگزاری دو کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران در سال‌های 1374 و
1378، قرار بود سومین کنگره در تاریخ 25 لغایت 29 فروردین 1383
برگزار شود که با این رخداد ناگوار به یکسال بعد موکول شد.
عمرانی افزود: «در این راستا جورجو کروچی، استاد تکنیک و
مرمت سازه های بناهای تاریخی از دانشگاه رم، به عنوان مشاور
یونسکو به دفعات به بم سفر کرد و در کارگاه بین‌المللی بم شرکت
فعال داشت.»
او گفت: «کروچی در نوشته هایش تأکید می‌کند؛ ارزش ارگ نه تنها در
ساختار و معماری آن بلکه و شاید بیش از همه در تاریخ و نشانی است
که از گذر قرن‌ها در خود نهفته دارد و این مهمی است که باید در
گزینش نوع مرمت و بازسازی، کاملاً مد نظر قرار گیرد.»
عمرانی با بیان این نکته که تنوع میراث ملموس و غیرملموس بم گویای
ارزش‌هایی است که به تاریخ طولانی و پیچیده این شهر تعلق دارند
گفت: «میراث بم منظری فرهنگی شامل محیط بیابانی، استفاده
هوشمندانه از آب و نظام‌های مدیریت و توزیع آن (نظیر قنات)،
کاربری اراضی، باغات، محیط مصنوع و شهری است.»
او در ادامه با اشاره به خدمات شهریار عدل برای شناسایی منظر
فرهنگی بم و تهیه پرونده ثبت جهانی آن وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «بدیهی‌است فرو
ریختن ساختمان‌ها و سقوط آوار در اثر زمین لرزه، خطری جدی برای
انسان و آثار تاریخی است.»
او با بیان این نکته که امروزه ایمنی در برابر چنین رویدادی چه
برای سازه‌های میراثی و چه ساختمان‌های جدید، امری ضروری تشخیص
داده شده وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «با عنایت به این مهم، در محیط تاریخی
باید پا را از محدوده تحلیل‌های مهندسی و شیوه‌های طراحی
استاندارد امروز فراتر گذاشت و برای انجام این کار درک کامل و
استفاده احتمالی از روش‌های سنتی موجود در منطقه و دنیا که در
ساخت بناهای مقاوم در برابر زلزله، استفاده می‌شود لازم است.»
دومین همایش توانمند سازی میراث معماری و شهری در برابر
زلزله توسط پژوهشگاه
او گفت: «با این مقدمه و با توجه به جایگاه پژوهشگاه میراث فرهنگی
و گردشگری، به عنوان نهادی علمی و پژوهشی در حوزه میراث
فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و در چارچوب شرح وظایف این نهاد
تصمیم گرفته شد تا به صورت همه جانبه به موضوع زلزله پرداخته
شود.»
عمرانی افزود: «گام نخست در این راه، طرح مسئله از طریق برگزاری
همایشی در این‌باره بود تا به صورت گسترده باعث جلب نظر اساتید،
متخصصین، پژوهشگران و دست اندرکاران رشته‌های مرتبط معماری، مرمت
و سازه در سطح داخل و خارج از کشور شود بدین منظور پس
از تشکیل کمیته علمی شامل اساتید و متخصصان صاحب نظر در این
رشته‌ها، اولین همایشی تخصصی با حضور سخنرانان برجسته داخلی و
خارجی در دی‌ماه سال 1395 در پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران
برگزار شد.»
او اظهار کرد: «با توجه نیاز به تحقیقات گسترده‌تر و نظر
به استقبال بعمل آمده، پژوهشگاه بر آن شد تا دومین همایش تخصصی به
صورت گسترده‌تر با مشارکت مراکز آموزشی و پژوهشی کشور و نیز
مشارکت کمیته بین‌المللی علمی تحلیل و مرمت سازه‌های معماری
میراثی را در راستای ارتقای مطالعات مرتبط با موضوع زلزله و حفاظت
از میراث معماری و شهری و بهره‌گیری از تجارب ملی و بین‌المللی،
در اسفندماه سال جاری برگزار کند.»
سرپرست پژوهشگاه با تأکید بر این نکته که باید علم به زلزله‌خیزی
ایران را به باور و یقین بدل کرد تا بدینوسیله آداب زیستن با
زلزله را آموخت و ترویج داد وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد : «فرهنگ زیستن با زلزله
نیاز به اصلاح الگوهای زیست و زندگی و نیز برنامه‌ریزی‌های کوتاه
مدت، میان مدت و دراز مدت دارد.»
عمرانی در پایان گفت: «فرهنگ زیستن با زلزله به ما خواهد آموخت که
با برنامه‌ریزی و تدبیر می‌توان مقتضیات فرهنگی جامعه را که در
کالبد بافت‌ها و بناهای تاریخی تبلور یافته حفظ و بناها را
مقاوم ساخت و در بازسازیهای پس از زلزله از تجارب هزاران ساله
معماری و شهرسازی این سرزمین بهره گرفت.»