نقش پررنگ معماری موقت در حیات ایرانیان

به گزارش «تاریخ ما» به نقل از میراث‌آریابه‌نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی
و گردشگری، عبدالله موذن زاده کلور پژوهشگر و نویسنده این مطلب را
در نشست تخصصی «ترم شناسی معماری موقت ایران زمین» که به همت
پژوهشکده بناها و بافت های فرهنگی – تاریخی پژوهشگاه برگزار شد،
مطرح کرد.

او گفت: «در کنار معماری برقرار، ماسونری و مجموعه ها و بافت های
شهری، با توجه به سرنوشت تاریخی ایران و زمینه های سیاسی و
اجتماعی و اقلیمی آن همواره نوعی از معماری تداول داشته که به سبب
آنکه کوتاه مدت و موقتی بوده آن گونه که باید به چشم نیامده و
مورد توجه قرار نگرفته است.»

او با اشاره به این نکته که این معماری نقشی تعیین کننده در تاریخ
ایران داشته وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «با توجه به فراوانی استقرارهای موقت و
سطحی و کوچ نشینی در میان محوطه های باستانی ایران زمین، معماری
پرتابل (قابل حمل )نقشی اثرگذار در حیات ایرانیان داشته است و با
توجه به وجود پایتخت های -تابستانه و زمستانه و فاصلۀ بلند این
مراکز هم در دوران تاریخی، سازوکار معماری پرتابل در تدبیر ملک
کمک می کرده است.»

این پژوهشگر افزود: «غالب حکومت های بعد از اسلام در ایران
(اعراب، سلسله های ترک تبار غزنوی و سلجوقی، ایلخانی و تیموری،
صفوی و حتی قاجار) خواستگاهی کوچ نشینی داشته اند و نقش معماری
پرتابل در استمرار این حکومت ها اثرگذار بوده است.»

او با اشاره به پژوهش صورت گرفته با عنوان « شناخت معماری موقت و
متحرک ایران زمین در سده های 4 و 5 و 6 هجری از منظر ترم شناسی »
گفت: «بدین  منظور 22 منبع تاریخی، لغوی،ادبی و جغرافیایی
شامل دیوان حکیم عنصری بلخی، دیوان فرخی سیستانی، دیوان منوچهری
دامغانی، ترجمۀ تاریخ یمینی، تاریخ بیهقی، سیرالملوک (سیاست
نامه)، فرهنگ شمس قیس رازی، قابوس نامه، حدودالعالم من المشرق الی
المغرب، جامع التواریخ (بخش سامانیان و آل بویه و غزنویان و
سلجویان)، زین الاخبار گردیزی، راحة الصدور راوندی، آداب الحرب و
الشجاعة، سفرنامۀ ناصر خسرو، سیرت جلال الدین منکبرنی، صحاح الفرس
ابن هندوشاه نخجوانی، مجمل التواریخ و القصص، تاریخ بناکتی، تاریخ
جهانگشای جوینی، الاوامرالعلائیه فی امورالعلائیه (تاریخ ابن
بی‌بی/ سلجوقنامه)، جامع التواریخ، طبقات ناصری و لغت فرس (فرهنگ
اسدی )موضوع کار قرار گرفته و پژوهیده شدند.»

او در ادامه با بیان این نکته که در دورۀ اسلامی عناصر غیر ایرانی
نقش و اثر مهمی در قدرت سیاسی ایران داشته اند اظهار کرد: «در فصل
نخست این پژوهش به زبان و ریشۀ مداخل موضوع پژوهش پرداخته و در
فصل بعد منابع 22گانه بررسی پیمایشی شده و شواهد مرتبطه با موضوع
از آن ها استخراج شده است.»

موذن زاده با بیان اینکه در فصل سوم اصطلاحات و واژگان و افعال
معماری موقت در لغت نامه ها باز کرده شده است افزود: «در این کار
لغت نامۀ دهخدا اساس قرار گرفته، چراکه شواهد مثالش برگرفته از
متون کهن و همدوره با برهۀ تحقیق است.»

به گفته او در فصل چهارم با توجه به شواهد استخراج شده از متون
انواع معماری سنجیده و دسته بندی شده و نهایتاً گونه ها از جمله
معماری موقتِ مرتبط با دامداری، کشاورزی، معماری موقت آیین و
آذین، معماری موقت همنشین با معماری برقرار و معماری سفر و
لشکرکشی، و مصادیق آن چون  خیمه یزرگ و خیمه و بارگاه و
سراپرده و خرگاه و شراع و شادروان و… مشخص شده و با توجه به
شواهد تحلیل و تفسیر شده است.

او گفت: «بحث در باب اجزای خیمه به مثابه سرنمون معماری متحرک و
نیز جنس و رنگ  این معماری از دیگر مباحث این فصل است.»

او به خبرنگار تاریخ ما گفت:: «همچنین در پایان مدیریت و سازوکار معماری موقت مورد
توجه قرار گرفته و کوشش شده کیفیت برپایی و استقرار آن تا حد ممکن
در عصری که به عصر زرین فرهنگ ایران شهره است بازنموده شود.»