مروری بر حرمسراهای تاریخی پایتخت

به گزارش خبرنگار تاریخ ما، خسرو معتضد در برنامه «تاریخ تماشایی» سایت اشتراک گذاری ویدئو تماشا، تاریخچه شکل گیری حرمسرا در ایران را بازگو کرد و کلمه «خواجه» بعد از اسلام را چنین معنی کرد: یکی از معنای خواجه، بزرگ است. مثل خواجه نظام الملک، خواجه نصیر طوسی. معنی دیگر کلمه خواجه، مغایر کلمه بزرگ است، یعنی کسی که خصی شده است که آن زمان با وسایل گوناگون این کار را می کردند تا این افراد بتوانند در حرمسرا خدمت کنند.

کشورهای اروپایی خواجه نداشته اند
وی ادامه داد: خواجه در کشورهای اروپایی وجود نداشته است. مثلا در رم و یونان کلمه خواجه را پیدا نکردم زیرا در یونان حرمسرا نبوده است و در رم هم هر مردی می توانست زنان متعددی را برای خودش بخرد یا در خانه خودش نگهداری کند. مثلا کراسوس و ژول سزار یکی از اینها بوده است. ژول سزار با کلئوپاترا ملکه بطلمیوسی ازدواج کرده است ولی زنان دیگری هم داشته است.
این مورخ با تاکید بر اینکه به غیر از اروپا در جاهای دیگر هم خواجه بوده است و بیشتر در حرمسرای شرقی وجود داشته است، گفت: در تاریخ دربار هخامنشیان نام تعدادی از خواجه ها آمده است که در خدمت خانم ها بودند و قدرت زیادی داشتند. مثلا بروتشات مادر اردشیر دوم زن شروری بود و دستور مسموم کردن عروسش استاتیرا را می دهد، به دلیل اینکه مورد توجه اردشیر دوم بوده است.

ماجرای مسموم شدن زنان حرمسرا توسط یکدیگر
وی تصریح کرد: مسموم کردن در تاریخ همیشه بوده است. دکتر پولاک اتریشی که در زمان ناصرالدین شاه به مدت ۲۰ سال در ایران بود مقاله ای نوشته است راجع به سم هایی که زنان حرمسرا برای مسموم کردن همدیگر استفاده می کردند.
این تاریخدان به تاریخ طولانی حرمسرا در ایران اشاره کرد و افزود: به عنوان مثال، داریوش از مصر که باز می گشت شاهزاده خانم مصری را با خودش می آورد که باعث عصبانی شدن همسرش می شود. هرودوت نقل می کند که آتوسا به شدت از شوهر خود ایراد می گیرد. در اواخر ساسانیان هم یکی از چیزهایی که مورد نفرت مردم بود این بود که بزرگان یا اسپهبدان مانند شاه زنان متعددی می گرفتند.

پادشاهانی که از هر دین یک زن داشتند!
معتضد یادآور شد: مذهب برای این افراد زیاد مهم نبود. مثلا یزدگرد اول زن یهودی داشت یا خسرو پرویز یک زن مسیحی تابع کلیسای رم و یک زن مسیحی آشوری داشت. با توجه به اینکه ازدواج تا چهار زن در اسلام اجازه داده شده است، بعد از اسلام قضیه گرفتن زنان متعدد و حرمسرا زیاد شد، به ویژه میان خلفای اموی.

زنی که با گیر کردن انگور در گلویش، باعث خودکشی خلیفه وقت شد
وی کتاب «الاغانی» ابوالفرج اصفهانی را معرفی کرد که درباره حرمسرا و دو زن به نام حبابه و سلامه نوشته شده است. در این کتاب آمده است که در گلوی یکی از این زنان انگور گیر کرد و مرد و باعث شد خلیفه وقت حالش بد شود و گریه و زاری کند و در نهایت خودکشی کند.
معتضد بیان کرد: خلفای بنی امیه، امویان که در واقع شاخه مروانیان خلافت اموی هستند، آدم های بسیار عیاش و لاقیدی بودند. در میان اینها عمر ابن عبدالعزیز پرهیزگار بوده که سعدی هم از او تعریف کرده است. دوره عباسی هم از مهتدی شروع می شود. عبدالله سفاح آدم خونریز و جدی و دنبال کشورگشائی بود که سردارش ابومسلم خراسانی بود و اهل داشتن حرمسرا نبود.
وی ادامه داد: منصور هم آدم جدی بود ولی مهتدی شروع به زن گرفتن می کند که یکی از زن هایش دختر استازیس سردار ایرانی است و پسرش هارون الرشید از این زن است. علت دفن هارون الرشید در مشهد مقدس هم به همین دلیل که ایران وطن مادری اش محسوب می شده، بوده است. او به وزرای ایرانی هم اهمیت می داد، مثل جعفر برمکی که ماجرایش مفصل است.
معتضد با بیان اینکه مادر معتصم ترک، مادر امین عرب و مادر ماموم مرجان ایرانی بوده است، تاکید کرد: از زمان هارون الرشید زنان زیاد می شوند. خواجگان هم بوده اند که اینها را بیشتر از آفریقا و بعد از قسمت های مختلف آسیا می آوردند. خواجه دو گونه بوده است، خواجه سفید و خواجه سیاه. دربار عثمانی سرآمد این کارها بوده است.  

فیلمهایی که درباره حرمسراهای عثمانی می سازند افسانه و برای جذب توریست به ترکیه است!
وی افزود: نویسنده ای در سال های پیش کتابی به نام «جوهرآقا» نوشته است که تمام جزئیات حرمسرای عثمانی و جنایاتی را که مرتکب می شدند در این کتاب آورده است. در حرمسراهای عثمانی زنان را می کشتند، غرق می کردند. فیلم هایی که از این دوره می سازند افسانه است، زیرا چنین لباس هایی نمی پوشیدند و چنین آرایش و رفاهی نداشتند. اینگونه نمایش دادن برای جذب توریست است که به ترکیه بیایند.
معتضد به زنان بسیار دربار صفویه هم اشاره کرد و گفت: نقاشی هایی از زنان دوره صفوی موجود است که اکثر این زنان گرجی، چرکس و ارمنی بودند. این نقاشی ها در زمان صفویه و توسط نقاشان ایرانی و خارجی کشیده شده اند. در تصاویری که زن ها در حال رقص هستند آنها گرجی هستند زیرا زنان ایرانی حق رقصیدن نداشتند.

شاهی با سه هزار زن که باعث انقراض یک سلسله شد!
وی ادامه داد: وقتی شاه عباس به گرجستان لشکرکشی می کند، کتوان ملکه را اسیر می کند و به شیراز می آورد و با بچه هایش متمتع می کند. شاه عباس برای اینکه بتواند گرجستان را در مقابل دولت عثمانی حفظ کند به دروغ ادعا می کند که می خواهد با ملکه کتوان یا کتایون ازدواج کند. شاه سلطان حسین هم سه هزار زنه داشت و آدم عیاش و بی فکری بود و باعث انقراض سلسله صفویان شد.
معتضد به نقاشی های زنان صفوی که از ایران برده شده و در موزهای خارجی نگهداری می شود اشاره کرد و گفت: قیمت هر کدام از اینها مثلا در موزه این وان لی در لندن ممکن است یک یا دو میلیون دلار باشد. یکی از این تصاویر مربوط به  رابرت شرلی مشاور نظامی شاه عباس است که نقاش هلندی آن را کشیده است.

سلطانی با ۱۰۲ فرزند پسر
وی از یکی دیگر از سلاطین ایرانی به نام باباخان یاد کرد که حدود هزار زن داشته است و ۱۰۲ پسر در زمان حیاتش از او به دنیا آمده اند و یادآور شد: اسامی تمام زنان فتحعلی شاه هم را هم پسرش برای تاریخ نوشته است است که آرزو خانم، آسیه خانم، آسیه خانم دوم، آقابیگم، آقابیگم دوم، آقابیگم سوم، آلاگوس خانم، آهو خانم، بدری جهان خانم از جمله آنهاست.

ناصرالدین شاه دخترهایش را به زور شوهر می داد!
معتضد ادامه داد: در زمان ناصرالدین شاه، یعنی بیست سال بعد از مرگ فتحعلی شاه، تعداد نوه ها و نبیره های فتحعلی شاه را حساب کردند که به بیست هزار نفر رسیده بود. ایل قاجار کوچک بود و اینها می خواستند افزایش فرزند داشته باشند. آنقدر دختر داشت که به زور شوهرشان می داد. مثلا فلان وزیر را صدا می کرد و می گفت باید فلان دختر ما را بگیری.
وی به عکس هایی از شاهزاده خانم های اوایل قاجار اشاره کرد که چندان چاق نبودند و قیافه هایشان معمولی بوده است و گفت: در طول تاریخ، مخصوصا زمان ناصرالدین شاه می گفتند که زنان چاق سالم تر هستند و به همین دلیل اینها اینطور فربه شدند. در اروپا هم همینطور بود.

زنی که گرچه فربه شد اما علی رغم باور آن دوران سالم نبود و در جوانی مرد
معتضد اظهار داشت: یکی از زنانی که فربه شد و زود مرد خانم انیس الدوله است که اهل عمامه از اطراف میگون است که خانمی دهاتی بود و شاه او را از بچگی پسندید. این زن از ده دوازده سالگی به دربار آمد و در چهل و دو سالگی بر اثر بیماری یرقان یا هپاتیت ب می میرد. قاجاری ها می گویند این زن از غصه ترور شاه مرد که این مطلب درست نیست.
معتضد با تاکید بر اینکه این ازدواج ها فقط جنبه هوی و هوس نداشت، گفت: شاه می خواست در اقصی نقاط مملکت یکسری طرفدار داشته باشد و بهترین کار هم این وصلت های ایلیاتی بود. فتحعلی شاه هم به وسیله این ازدواج ها با دختران خوانین از تمام حوادث مملکت باخبر می شد. بنابراین این ازدواج ها مقداری جنبه سیاسی و ارتباط و استفاده از ایل سالاران داشت. کما اینکه محمدرضا شاه هم در سال ۱۳۲۹ بعد از حدود پنج سال که از فوزیه جدا شده بود به سفارش جرج آلن سفیر آمریکا تصمیم گرفت دختری از ایل بختیاری اختیار کند تا از او حمایت و محافظت کنند.

ماجرای زنی که با جدا شدن از احمدشاه، همسر یک آهنگساز شد
وی به ماجرای احمدشاه آخرین پادشاهی که حرمسرا داشت پرداخت که ۹ همسر داشت و به محمدحسن میرزا اشاره کرد که وقتی از ایران رفت همه زنانش را به دلیل وضعیت بد مالی اش طلاق داد. یکی از این زن ها با سرتیپ رکن الدین مختاری رئیس شهربانی مخوف رضاشاه و آهنگساز ازدواج کرد. آهنگ های او الان هم گاهی با نام رکن الدین خان پخش می شود.
معتضد در پایان این قسمت از «تاریخ تماشایی» که در سایت اشتراک گذاری ویدئو تماشا پخش می شود، بر تاریخ طولانی ازدواج های متعدد در ایران تاکید کرد و گفت: اغلب کسانی که دستشان به دهانشان می رسید دو سه تا زن می گرفتند و بعد برایشان مشکلاتی ایجاد می شد. اسلام شرط شدید کرده است که عدالت باید ایجاد شود و رفتار متساوی باشد و برایشان خانه بگیرند که در دنیای امروز این مسائل اصلا انجام پذیر نیست.