گنبد علویان از شاهکارهای قرن ششم هجری در همدان

به گزارش خبرنگار تاریخ ما، گنبد علویان به اعتبار تحقیقات باستان شناسان بنایی مغولی یا به عبارتی سلجوقی تکامل یافته است که به دلایلی چند و از جمله ویژگی های منحصر به فرد کالبدی و ظرافت تزئینات استثنایی آن همواره مورد توجه ویژه محققان قرار گرفته است.

این بنا از لحاظ هنر گچ‌بری و آجرکاری از آثار ارزشمند و کم نظیر سده های میانی دوره اسلامی است و شکل ظاهری آن شبیه گنبد سرخ مراغه است که در سال ۵۴۲ هجری قمری ساخته شده و ابعاد داخلی و تزئینات آن غنی و متراکم و در عین حال راز آمیز و چشم نواز است.

این بنا به صورت مکعبی ۴ ضلعی ساخته شده و ۴ جرز ستون مانند به ارتفاع ۹.۵ متر با قطری قریب به ۲ متر و شبیه برجهایی در ۴ گوشه آن را در میان گرفته اند.

هر یک از برجها دارای ۵ طاق نمای فرو رفته مثلثی به ارتفاع ۸ متر و عرض ۱ متر و عمق نیم متر است که از حیث مقطع جرزها را به صورت نیمی از یک ستاره هشت پر در آورده است.

بر فراز ورودی و درون کادر مستطیل شکل گچبری های بر جسته لانه زنبوری شامل گل و بوته های در هم پیچیده به شکل زیبایی خود نمایی می کند و بر حاشیه خارجی کادر نیز کتیبه ای گچبری شده مشتمل بر آیاتی از قرآن مجید به خط کوفی مشاهده می شود.

راه پله های کم عرض از درون برج شمالی شرقی دسترسی به سقف و نیز راه پله ای که به صورت غیر متعارف درون محراب ایجاد شده راه یابی به سرداب اشکوب زیرین را میسر می کند که سرداب کوچک مدفن دو تن از بزرگان خاندان علویان است وفضای داخلی آن از ۶ حجره با طاق نمای جناغی تشکیل شده و قبر ها به شکل حجمهای مکعب مستطیل شکل پوشیده از آجرهای لعابدار فیروزه ای در مرکز آن قرار گرفته اند.

این اثر که یکی از شاهکارهای معمار و گچبری بعد از اسلام در همدان است، طی شماره ۹۴ در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.