مرهمی بر دل شکسته مادر پل‌های تاریخی/ تن خسته «کشکان» جان می‌گیرد
تاریخ ما– گروه استان‌ها: استان لرستان با موقعیت استراتژیک خود همواره در طول تاریخ به‌عنوان یکی از مهمترین گذرگاه‌های شمال به جنوب کشور مطرح بوده به‌طوری‌که این استان در دوره مادها، هخامنشی، ساسانی و اسلامی در مسیر هگمتانه- شوش در موقعیت ویژه‌ای قرار داشته و پل کشکان نیز در ۵۰ کیلومتری جنوب خرم‌آباد در این مسیر احداث‌شده است.
پل کشکان دارای پایه‌هایی به مساحت بیش از ۲۰۰ متر و ارتفاع بلندی به‌اندازه یک ساختمان ۱۲ طبقه است که مساحت پایه‌ها و ارتفاع پل کشکان در هیچ پلی در دنیا وجود ندارد، بااین‌حال همچنان در صف ثبت جهانی به انتظار نشسته تا با وضعیت اعتبارات ملی که به پل‌های استان لرستان اختصاص می‌یابد روزبه‌روز فرسوده‌تر شود.
سرگذشت مادر پل‌های تاریخی ایران
پل تاریخی کشکان در بخش چگنی بر روی رودخانه‌ای به همین نام و در مسیر راه باستانی شاپور خواست به طرهان احداث‌شده و در متون تاریخی از آن به‌عنوان «کژکی» یادشده است.
پل کشکان به دستور «ابونجم بدر ابن حسنویه» ساخته‌شده و کار ساخت آن از سال ۳۸۹ تا ۳۹۹ به مدت ۱۰ سال به طول انجامیده و هزار سال قدمت دارد. ابونجم بدر ابن حسنویه در قرن چهارم هجری حاکم لرستان بوده که وی شیعه، دارای قدرت و ثروت فراوانی بوده است؛ این فرد هم‌زمان با آل‌بویه حاکم لرستان و منشأ بسیاری از آبادانی های لرستان بوده است. پل کشکان نیز برای رفاه حال کاروانیان مسیر عتبات عالیات ساخته‌شده است.
باستان شناسان به پل «کشکان» لقب مادر پل‌های تاریخی ایران را داده‌اند؛ این پل طولانی‌ترین و عظیم‌ترین پل در ایران محسوب می‌شود و طول آن ۳۲۵ متر و ارتفاع آن نیز ۱۵ متر بوده و از سنگ‌های بسیار حجیم و تراش‌خورده برای ساخت آن استفاده‌شده است.
کتیبه پل تاریخی کشکان حدود یک قرن پیش از بدنه این پل سقوط کرده و هم‌اکنون در قلعه فلک الافلاک خرم‌آباد در حال نگهداری است؛ اما اداره کل میراث فرهنگی لرستان با توجه به نسخه اصلی کتیبه پل کشکان، کتیبه‌ای که از جنس خود سنگ‌های این پل تاریخی بوده را به‌صورت کپی ساخته و بر روی پل نصب‌کرده است.
مواد و مصالح این بنای سترگ از سنگ، گچ و آجر تشکیل‌شده است و در کنار این پل بقایای سه پل دیگر از دوره‌های گذشته وجود دارد که با مشخصات پل‌های ساسانی قابل‌مقایسه هستند. پل تاریخی کشکان با شماره ۳۵۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید است.
پایه‌های لرزان و طاق‌های ترک‌خورده پل تاریخی کشکان
موضوع فروریختن یکی از طاق‌های پل تاریخی کشکان براثر باران‌های شدید در سال ۹۵، داغ دل ۱۰۰ پل تاریخی لرستان که زیر باران کمبود اعتبارات روزگار می‌گذرانند را تازه کرد و پس‌ازآن فعالان اجتماعی و سازمان‌های مردم‌نهاد تلاش بسیاری برای دیده شدن پل‌های تاریخی لرستان کردند؛ اما خواب غفلت مسئولان سنگین‌تر از این حرف‌ها است.
بر اساس اعلام کارشناسان پل تاریخی کشکان، به دلیل عوامل طبیعی مختلف از جمله بارندگی ها، یخ زدگی ها، نفوذ آب به طاق ها و پایه های آن دچار تخریب شده است.
علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد
قدرت الله ترابی نژاد فرماندار دوره چگنی پیش از این در سخنانی بابیان اینکه شهرستان دوره چگنی چند جاذبه گردشگری دارد که یکی از آنها پل تاریخی «کشکان» است، اظهار داشت: مسئولان فرمانداری دوره چگنی و اداره میراث فرهنگی این شهرستان تلاش زیادی کردند که پل تاریخی «کشکان» به‌عنوان مادر پل‌های ایران دچار مشکل نشود.
وی بابیان اینکه متأسفانه هیچ توجهی به این پل تاریخی نمی‌شود، عنوان کرد: علیرغم اینکه طی سال های گذشته برای این پل تاریخی اعتبار در نظر گرفته شد اما حتی یک‌قدم برای اصلاح وضعیت این پل برداشته نشد.
فرماندار دوره چگنی با اشاره به اینکه طاق‌های این پل تاریخی در حال ریزش است، تصریح کرد: پایه‌های پل را آب شسته است و در حال تخریب هستند.
وی بابیان اینکه انتظار این بوده که قضیه پل تاریخی «کشکان» جدی گرفته شود، افزود: اگر یکی از طاق‌های این پل فروبریزد دوباره مصیبت و «چمرونه» برای آن می‌گیرند.
فرماندار دوره چگنی تأکید کرد: علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد.
آغاز عملیات مرمت و استحکام بخشی کوله شرقی «کشکان»
مصطفی وند سرپرست پایگاه پل های تاریخی لرستان در این رابطه در سخنانی با بیان اینکه مقرر شده که باک پل کشکان به صورت اندود کاه گل استحکام بخشی شود، عنوان کرد: بزرگترین پایه این پل در سمت شرق که طی سال های گذشته دچار آسیب های فراوان شده با حدود ۱۰۰ سنگ پاک تراش قرار است مرمت و استحکام بخشی شود.
وی، بیان داشت: همچنین در کرانه غربی این پل سنگ های حجاری شده زیر طاق دچار آسیب های فراوان شده است.
در کرانه غربی پل سنگ های حجاری شده زیر طاق دچار آسیب های فراوان شده
سرپرست پایگاه پل های تاریخی لرستان، ادامه داد: در این راستا بنا داریم که این بخش ها را استحکام بخشی، مرمت و حفاظت کنیم.
مصطفی وند، تصریح کرد: ما در مرمت هایی که داریم انجام می دهیم سعی کرده ایم از همان معادنی سنگ بیاوریم که قبلا این سنگ ها از آنها استخراج شده اند.
استفاده از استادکاران سنتی در مرمت پل
سید امین قاسمی مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان نیز در جمع خبرنگاران از آغاز مرمت کوله شرقی پل کشکان شهرستان دوره چگنی خبر داد و اظهار داشت: این فصل از مرمت این پل تاریخی با هدف حفاظت، نگهداری و تثبیت کوله شرقی آن صورت می گیرد.
وی با اشاره به استفاده از استادکاران سنتی در مرمت پل کشکان تصریح کرد: در این عملیات بیش از یکصد سنگ بزرگ پاکتراش در ابعاد مختلف و با الگوی سنگ های بکار رفته در احداث بنای اولیه پل، در آب شکن و پایه کوله شرقی به کار برده خواهد شد.
فرسودگی پل‌های تاریخی لرستان درگذر سال‌ها
بنابراین گزارش، سال‌هاست که موضوع مرمت و بازسازی این پل‌های تاریخی و ثبت جهانی آنها مطرح است اما همچنان اتفاق قابل‌تأملی در این رابطه رخ نداده و پل‌های تاریخی لرستان درگذر سال‌ها فرسوده می‌شوند تا هرروز یکی از این ثروت‌های تاریخی و فرهنگی با ریزش و آسیب مواجه شود.
به‌هرروی با توجه به نظر کارشناسان موضوع مرمت و بازسازی پل کشکان و دیگر پل‌های تاریخی لرستان امری ضروری است و باید اعتبارات لازم برای حفظ این میراث فرهنگی عظیم تأمین شود تا بار دیگر شاهد بروز اتفاقات تلخ برای هویت تاریخی کشور نباشیم. حالا با آغاز مرمت بخشی از پل تاریخی کشکان امیدها برای حفظ این میراث ملی قوت گرفته است.