آینده افغانستان پس از خروج نیروهای آمریکایی
دکتر علی‌اصغر داوودی در گفت‌وگو با خبرگزاری تاریخ ما در خصوص حوادث اخیر افغانستان، با بیان اینکه این کشور در یک موقعیت گذار قرار گرفته است، اظهار کرد: به نظر می‌رسد نوعی خلا قدرت در افغانستان در حال شکل‌گیری است و این خلا قدرت راه را برای گروه‌های افراطی برای اینکه بتوانند قدرت چانه‌زنی خود را افزایش دهند و سهم بیشتری از قدرت را در آینده افغانستان نصیب خود کنند، هموار کرده است.
وی خاطرنشان کرد: پس از سال ۲۰۰۱ که افغانستان به اشغال نیروهای آمریکایی درآمد، عملا در این کشور پس از سقوط طالبان هیچ دولتی وجود نداشت و این آمریکایی‌ها و هم‌پیمانان غربی‌شان بودند که برای مدتی امور این کشور را در اختیار داشتند.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل ادامه داد: پس از کنفرانس بن، دولت افغانستان به دست حامد کرزی رسید که دولتی چندان قوی نبود، به خصوص که آمریکایی‌ها از کرزی حمایت کردند و علی‌رغم اینکه وی رای چندانی نداشت، اما توانست در دو دوره با حمایت غربی‌ها به ریاست جمهوری افغانستان برسد و سپس جایگزین کردن کرزی با نیرویی دیگر، یعنی اشرف غنی نیز توسط غربی‌ها انجام شد.
طی ۲۰ سال اخیر، دولت‌های افغانستان دولت‌هایی ضعیف بوده‌اند
داوودی با بیان اینکه عملا در هیچ کدام از انتخابات‌های افغانستان، مردم و گروه‌های قومی و اجتماعی این کشور نتوانستند دولت قابل اجماعی را در این کشور ایجاد کنند، اضافه کرد: دولت‌های این کشور، دولت‌های بسیار ضعیف و شکننده‌ای بودند و در طول این ۲۰ سال اخیر، همیشه این دولت‌ها با تکیه بر حمایت‌های نیروهای ائتلاف غربی و کمک‌های اقتصادی کشورهای خارجی، توانسته‌اند دوام بیاورند.
وی با اشاره به اینکه از پس از اواخر دوران ریاست جمهوری اوباما، آمریکا تصمیم به خروج نیروهای خود از افغانستان گرفت، بیان کرد: این فرایند از سال ۲۰۱۴ شروع شد و به خصوص در دوران ریاست جمهوری ترامپ شدت پیدا کرد و در حال حاضر نیز بایدن به حضور نیروهای آمریکایی در افعانستان تیر خلاصی زده و قرار است نیروهای آمریکایی به طور کلی از افغانستان خارج شوند. البته این خروج قرار است فقط در مورد نیروهای عملیاتی، نظامی و لجستیکی اتفاق بیفتد و حضور نیروهای اطلاعاتی و استخباراتی آمریکا در افغانستان همچنان ادامه خواهد داشت.
عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد مشهد عنوان کرد: در طول تمام این سال‌ها سیاست‌هایی که غربی‌ها در قبال افغانستان داشته‌اند و حتی گمان‌هایی که مبنی بر اینکه خود غربی‌ها هم چندان به دنبال از بین بردن طالبان نبودند وجود دارد، همه این‌ها باعث شده تا طالبان در طی این سال‌ها قدرت پیدا کنند. در حال حاضر حدود ۴۵ درصد از خاک افغانستان در کنترل طالبان است و این گروه حتی در پایتخت افغانستان نیز حضور دارد و بدتر از آن حضور داعش در این کشور است.
شرایط افغانستان در دوران پس از خروج نیروهای آمریکایی از این کشور به عوامل مختلفی بستگی دارد
داوودی در ادامه به تشریح شرایط افغانستان پس از خروج نیروهای آمریکایی از این کشور پرداخت و افزود: دولت افغانستان در موضع بسیار ضعیفی وارد مذاکرات شده است و متاسفانه مذاکرات دوحه به نتیجه‌ای نرسید. طالبان به دلیل تفاهم‌نامه‌ای که با آمریکا امضا کرده‌اند، تقریبا نگرانی‌ای از بابت این کشور ندارند و در واقع تمام دغدغه خود را معطوف به افزایش فشار بر دولت افغانستان کرده‌اند تا بتوانند امتیاز بیشتری از آن بگیرند.
وی ادامه داد: در کنار تمام این مسائل، باید حضور داعش در افغانستان را نیز در نظر داشت. این گروهک تروریستی نیز به دنبال بهره‌وری از این شرایط افغانستان است، به خصوص که در مذاکراتی که در مسکو انجام شد یا مذاکراتی که در استانبول قرار است برگزار شود، هیچگاه گروهک‌هایی مثل حقانی یا داعش دعوت نشده‌اند و همواره طالبان و دولت افغانستان به همراه چند کشور خارجی در این مذاکرات حضور داشته‌اند.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل بیان کرد: من تصور می‌کنم در حال حاضر شرایط افغانستان به گونه‌ای است که با خروج نیروهای غربی، بستر برای بازگشت به دوران اغتشاشات و جنگ داخلی این کشور در حال فراهم شدن است و اوضاع بسیار نگران‌کننده است. با توجه به این حادثه اخیری که در کابل اتفاق افتاد و عده زیادی از دانش‌آموزان مدرسه‌ای کشته شدند و طالبان مسئولیت این اقدام را بر عهده نگرفت، گمان‌ها بر دست داشتن داعش در این حمله دلالت دارند، به خصوص که منطقه شیعه‌نشین افغانستان یکی از اهداف داعش بوده است.
داوودی اظهار کرد: اگر داعش مرتکب چنین جنایتی شده باشد، هدفی جز ابراز قدرت نداشته و از این طریق می‌خواسته سهمی از قدرت در آینده افغانستان داشته باشد. انجام حملات این چنینی از طرف داعش می‌تواند ابزار فشاری باشد برای اینکه دولت افغانستان و کشورهای خارجی را وادار کند تا این گروهک تروریستی را در افغانستان به رسمیت بشناسند.
وی با بیان اینکه شرایط افغانستان پس از خروج نیروهای آمریکایی از این کشور به چند عامل بستگی دارد، گفت: اول اینکه باید دید دولت افغانستان تا چه میزان، به خصوص به لحاظ لجستیکی و بودجه‌ای، مورد حمایت کشورهای خارجی قرار خواهد گرفت. همچنین وضعیت افغانستان پس از خروج نیروهای آمریکایی، به این بستگی دارد که توافقی که قرار است بین طالبان و دولت صورت گیرد، به چه شکل خواهد بود.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: همچنین اینکه مردم افغانستان تا چه حد از فرایند صلح حمایت می‌کنند نیز از عواملی است که در شرایط افغانستان در پس از خروج آمریکا از این کشور تاثیر دارد. نقش کشورهای منطقه، به خصوص پاکستان نیز در چگونه بودن این شرایط بسیار موثر است، اینکه آیا فرایند صلح به نفع کشورهای همسایه به خصوص پاکستان هست یا نه، خیلی می‌تواند در وضعیت افغانستان موثر باشد، لذا ما به طور قاطع نمی‌توانیم بگوییم اوضاع افغانستان پس از خروج آمریکا از این کشور بدتر می‌شود یا بهتر.
داوودی ادامه داد: اگر تلاش‌های بین‌المللی در این جهت باشد که از دولت فعلی افغانستان و اقدامات آن برای صلح حمایت کند، گمان‌ها به این سمت می‌رود که پس از مدتی خشونت‌ها فروکش می‌کند، به خصوص که طالبان همواره می‌گفتند تا زمانی که نیروهای خارجی در افغانستان باشند ما دست از حملات برنمی‌داریم، لذا خروج نیروهای غربی از افغانستان، شاید به فروکش کردن حملات در این کشور کمک کند.
عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد مشهد بیان کرد: اما از طرف دیگر با توجه به شکننده بودن دولت و اختلافاتی که بین نخبگان سیاسی افغانستان و نوعی جنگ پنهانی که بین نیروهای مختلف این کشور وجود دارد، این احتمال هم هست که در آینده دامنه خشونت‌ها در افغانستان گسترده شود.
خروج آمریکا از افغانستان چه عواقبی برای ایران دارد؟
وی با بیان اینکه خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان برای ایران نیز می‌تواند هم عواقب مثبتی را در پی داشته باشد و هم عواقب منفی، عنوان کرد: ظاهر قضیه این است که ایران به دلیل خصومت و روابط حادی که طی دهه‌های اخیر با آمریکا داشته و با حضور نیروهای آمریکایی در هر کشوری، به خصوص در افغانستان که همسایه ایران است و حدود ۹۴۰ کیلومتر مرز مشترک با ما دارد، مخالف بوده است، لذا وجود پایگاه‌های نظامی آمریکا در افغانستان طبعا تهدیدی برای ایران محسوب می‌شود و خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، برای ایران حس امنیت بیشتری را به وجود خواهد آورد.
داوودی خاطرنشان کرد: همچنین اگر نیروهای آمریکایی از افغانستان خارج شوند، ایران می‌تواند در این زمینه تبلیغات کند و بگوید آمریکایی‌ها علی‌رغم تمام هزینه‌هایی که در افغانستان کردند، در نهایت مجبور به خروج از این کشور شدند و آینده نیز از آن ملت‌های منطقه خواهد بود.
این تحلیلگر مسائل سیاسی همچنین در خصوص عواقب منفی‌ای که خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان می‌تواند برای ایران داشته باشد، گفت: اگر قرار باشد افغانستان به دوره جنگ‌های داخلی برگردد و کشمکش‌ها بین گروه‌های رقیب داخل افغانستان شدت پیدا کند، طبعا این ناامنی‌ها دامن ایران را هم خواهد گرفت. مهاجرت مردم افغانستان به ایران و ناامنی‌های احتمالی در مرز ایران و افغانستان، از جمله مشکلاتی است که می‌تواند برای ایران به وجود آید.
وی با بیان اینکه شرایط داخلی افغانستان به گونه‌ای است که امکان اینکه طالبان قدرت را به طور مطلق در دست گیرند وجود ندارد، عنوان کرد: ایران به رغم تمام مشکلاتی که با طالبان داشته، اما در طی سال‌های اخیر تلاش کرده است تا روابط خود را با این گروه بهبود ببخشد و این موضوعی بود که حتی در موضع‌گیری‌های رسمی مقامات ایران نیز مطرح می‌شد.
داوودی با اشاره به وجود اقوام و گروه‌های مختلف و شکاف‌های اجتماعی عدیده در افغانستان، اظهار کرد: هر کدام از این گروه‌های قومی و نژادی به سمت یکی از کشورهای منطقه گرایش دارند و ایران نقش مرجع را در مسائل افغانستان ندارد. هر کدام از کشورهای منطقه و حتی کشورهای غربی، به شکلی در حال حمایت از گروه‌های خاصی در افغانستان هستند و هیچ کشوری به تنهایی نمی‌تواند به تنهایی نقش کلیدی در حل مسائل افغانستان داشته باشد.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: به نظر من بزرگترین خدمتی که جمهوری اسلامی می‌تواند به افغانستان کند این است که از نفوذ خودش بر گروه‌های مختلف افغان، چه نیروهای طالبان و چه نیروهای موسوم به جبهه شمال استفاده کند تا بتواند روند صلح در افغانستان را به نتیجه خوبی برساند.
وی ادامه داد: همچنین کار بزرگ دیگری که جمهوری اسلامی می‌تواند برای افغانستان انجام دهد، این است که از توان و ظرفیت دیپلماتیک خودش در منطقه استفاده کند تا بتواند کشورهای منطقه آسیای میانه را به این سمت بکشاند که از فرایند صلح افغانستان حمایت کنند و اگر کشورهای منطقه به خصوص ایران، پاکستان، روسیه و هند در مسئله افغانستان همکاری بیشتری با هم داشته باشند و گروه‌های افغان نیز فزون‌طلبی را کنار بگذارند، احتمال رسیدن به شرایط صلح‌آمیز در افغانستان وجود دارد و ایران می‌تواند نقش تاریخی خوبی را در این زمینه ایفا کند.
پایان خبر / تاریخ ما