ارزیابی مخاطرات ژئوتکنیکی کاخ صاحبقرانیه

به گزارش «تاریخ‌ما» به نقل از میراث آریا به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی
و گردشگری، سرپرست تحقیق و توسعه، شرکت مهندسان مشاور سُدره سازه
پارس گفت: «بنای عمارت صاحبقرانیه واقع در محوطه نیاوران، دارای
قدمتی در حدود 170 سال است.»

او با بیان اینکه این بنا به لحاظ وقوع رویدادهای مختلفی ازجمله
امضای سند تاریخی فرمان مشروطیت، واجد اهمیت بالایی در تاریخ
معاصر کشور از دوره قاجار تا روزگار کنونی است وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «این
ساختمان که از زمان احداث در دوره قاجار و به‌ویژه ناصرالدین‌شاه
تا امروز بارها دچار تغییر و تحولات زیادی در عناصر سازنده،
ساختار سازه ای، معماری، پیکربندی درونی و نوع بهره برداری شده
بود، از گزند تغییرات در محوطه پیرامون خود نیز در امان نمانده
است.»

به گفته صفی یاری، یکی از جدی ترین تغییرات اعمال‌شده در ساختار
سازه ای این بنا در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار و اثرگذارترین
تغییرات در محیط اطراف ساختمان در دوره پهلوی اول با حذف دیواره
های محافظ در ناحیه شیب‌دار پایین‌دست بنا در جهت جنوب ایجادشده
است.

او به خبرنگار تاریخ ما گفت:: «این تغییرات و مداخله های عمدی یا غیرعمدی دیگری که در
این بنا و محوطه آن به‌صورت غیرسیستماتیک انجام‌شده است، موجبات
رفتارهای سازه ای و ایجاد ترک در برخی قسمت‌های ساختمان را فراهم
کرده که علاوه بر ایجاد تردید در بهره برداری ایمن از آن به‌عنوان
یک موزه یا بنای تاریخی، از دیدگاه سازه ای نیز شایان توجه و
شایسته بررسی های فنی است.»

صفی یاری وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «در این مطالعات، با انجام بازدید و
برداشت‌های میدانی، جمع آوری پیشینه تاریخی در دسترس و همچنین
انجام سلسله مطالعات آزمایشگاهی و شبیه سازی از پدیده های مخرب
برای این ساختمان در سناریوهای مختلف وقوع مخاطرات ژئوتکنیکی
محتمل در تقابل با آثار لرزه ای، تلاش شد تا ارزیابی نسبتاً دقیق
تری از وضع موجود آن بر اساس نتایج مبتنی بر سوابق تغییرات در
سازه و منطقه ژئوتکنیک مؤثر بر سازه، احصاء شود.»

او شیوه مطالعاتی به‌کاررفته را یک روش گام‌به‌گام و با استفاده
از دانش میان‌رشته‌ای اعم از مهندسی سازه، مرمت و اصول و مبانی
میراث فرهنگی اعلام کرد و افزود: «نتایج تحقیق حاکی از آن است که
تغییرات و حذف صورت گرفته بر روی ساختار دیواره های محافظ شیروانی
در شیب زمین جنوبی ساختمان، پتانسیل و امکان وقوع ناپایداری را در
این منطقه به وجود آورده است.»

او وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «از سوی دیگر، تغییرات صورت گرفته در رژیم انتقال
آب های سطحی و زیرسطحی محوطه تاریخی نیاوران و نحوه مدیریت آب،
موجب شده است که کنترل کافی بر روی آثار مخرب نفوذ آب به شالوده
ساختمان انجام نشود و درنتیجه در طی چندین دهه فرصت کافی برای
ایجاد نقاط ضعف جهت افزایش احتمال گسیختگی و ناپایداری ژئوتکنیکی
مخاطره‌آمیز فراهم شود.»

گنبد جبلیه تجربه‌ای تاریخی از پایداری

«گنبد جبلیه؛ تجربه‌ای تاریخی از پایداری در برابر زلزله» مقاله
مشترک علیرضا انیسی و محمدرضا وکیلی نیز در ادامه این نشست توسط
وکیلی ارایه شد.

او با بیان اینکه گنبد جبلیه نماد پایداری سنت معماری ایران در
لرزه‌خیزترین ناحیه از فلات مرکزی ایران است گفت: «بنایی منصوب به
دوره آل‌بویه که پس از گذشت قرن‌ها از زمان ساخت و تحمل زلزله‌های
بزرگ و متعدد همچنان پایداری خود را حفظ کرده است.»

او به خبرنگار تاریخ ما گفت:: «در این مقاله پس از بررسی تاریخچه، دوره‌های مرمتی و
سبک معماری بنا، با نگاهی موشکافانه به نقش مشخصات معماری و
تناسبات ابعادی بنا در پایداری لرزه‌ای پرداخته ‌شده است.»

به گفته این پژوهشگر، بنای گنبد جبلیه پس از تکمیل دوره مرمت خود
هیچ‌گونه آسیبی در زمان وقوع زلزله‌های بزرگی چون زلزله سیرچ و
گلبافت با بزرگای 1/7 و 8/6 ریشتر،آسیب ندیده است.

وکیلی با بیان این نکته که برای نیل به شناخت بهتر بنا، مطالعات
میدانی برای مشخص کردن نوع و ابعاد پی به همراه نمونه‌برداری از
خاک زیر پی بنا صورت گرفت افزود: «در ادامه پس از معرفی گسل‌های
اصلی و زلزله‌های تاریخی منطقه، جانمایی گنبد جبلیه به لحاظ
مشخصات ژئوتکنیکی و لرزه‌زمین‌ساخت مورد بررسی قرار گرفت.»

استانداردسازی ابزار حفاظت اضطراری سازه ای موقت بناهای
تاریخی

مهرداد حجازی دیگر سخنران این نشست با بیان گوشه ای از مقاله
«استانداردسازی ابزار حفاظت اضطراری سازه ای موقت بناهای تاریخی
در برابر زلزله» گفت: «توانایی مدیریت حالت اضطراری به وجود آمده
پس از وقوع یک بحران نظیر زلزله، از طریق تعیین کارهایی که باید
در شرایط اضطراری در سطح آماده سازی در سطوح عملیاتی-استراتژیک-
تاکتیکی انجام شود، مشخص می‌شود.»

او با بیان اینکه پس از وقوع زلزله، پس لرزه های زیادی به وجود می
آید وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد:  «در صورتی که پس از زلزله اصلی تدابیر مورد
نیاز در رابطه با سازه آسیب دیده اتخاذ نشود، در اثر پس لرزه ها
ممکن است آسیب افزایش یابد و یا فروریزی رخ دهد.»

او با بیان اینکه در چنین مواردی بسته به ماهیت آسیب به وجود آمده
در سازه و مکانیزم شکست محتمل، مداخلات اضطراری موقت می‌تواند
انجام شود افزود: «پس از وقوع زلزله، سازه باید توسط مهندس متخصص
بناهای تاریخی و زلزله بررسی شده و وضعیت آسیب موجود ثبت شود.»

حجازی افزود: «از انواع ابزار حفاظت اضطراری می توان به سازه های
نگهبان چوبی و فولادی، کمربندهای فولادی یا پارچه  پلی
استری، قاب های قوسی، دورپیچ های فولادی یا پلی استری و  کش
های اضطراری اشاره کرد.»

او وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «با توجه به اینکه پس از وقوع بحران فرصت طراحی
ابعاد این ابزار حفاظت وجود ندارد، لازم است که پیش از وقوع بحران
یک استانداردسازی از لحاظ ابعاد، محل و نوع کاربرد برای این ابزار
انجام داد و مقادیری از آن را انبار نمود تا بلافاصله بعد از وقوع
زلزله مورد استفاده قرار گیرد.»

او به خبرنگار تاریخ ما گفت:: «در این مقاله، روش استاندارسازی ابزار حفاظت اضطراری
سازه ای موقت بناهای تاریخی در معرض زلزله ارائه می‌شود.»