راز تاب آوری نظام در اولین دوره مجلس جمهوری اسلامی
به گزارش خبرگزاری تاریخ ما، امروز هفتم خرداد ماه چهل و یکمین سالگرد افتتاح اولین دوره مجلس شورای اسلامی در نظام نوپای سیاسی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۵۹ است.
یکی از ویژگی های منحصر به فرد این مجلس، حضور تمام نیروهای فکری و سیاسی اعم از مذهبی، ملی، لیبرال و چپ در این مجلس بود.
در جریان رقابت های انتخاباتی اولین دوره مجلس شورای اسلامی سه جریان مذهبی، ملی و چپ به رقابت با یکدیگر پرداختند. در رأس نیروهای انقلابی و مذهبی، حزب جمهوری اسلامی قرار داشت. این حزب در رقابت های انتخاباتی برای جلوگیری از پراکندگی نیروهای انقلاب و تشکیل اکثریت قوی در مجلس، با همه جریان ها و نیروهای همسو ائتلاف کرد و اکثریت را در دست گرفت.
ملی ها و نهضت آزادی هم با ائتلاف با سایر گروه‌های سیاسی همگرا، جریان سیاسی به نام «همنام» را به وجود آوردند و لیست مشترکی از نامزدهای مورد حمایت خود را اعلام کردند. این جریان به سردمداری «دفتر هماهنگی رییس‌جمهور با مردم» که مورد حمایت بنی‌صدر، رییس‌جمهور وقت بود برای تصاحب کرسی‌های مجلس ائتلاف کرد. البته در این طیف، جبهه ملی ایران نیز که از لحاظ ساختار تشکیلاتی سیاسی، ضعیف شده بود کاندیدای خود را معرفی کرد.
دسته سوم، گروه‌های چپ شامل احزاب توده و چریک‌های فدایی خلق بودند که هر کدام کاندیداهای مستقل معرفی کردند.
یادآوری این موضوع هم خالی از لطف نیست که در کنار سه جریان اسلامی، ملی و چپ، دسته چهارمی بود که شبه‌سوسیالیستی و در ظاهر غرب‌ستیز بود که سازمان مجاهدین خلق- منافقین- جنبش مسلمانان مبارز به رهبری حبیب‌الله پیمان، جنبش انقلابی مردم مسلمان (جاما) به رهبری کاظم سامی در این دسته بودند. این جریان نیز در رقابت های انتخاباتی شرکت کردند. البته در بین این جریان فقط منافقین به نسبت سایرین منابع و امکانات سازمانی بیشتری در اختیار داشتند. آنان با ائتلاف با چند گروه سیاسی همسوی دیگر شورای مرکزی کاندیداهای انقلابی و ترقی‌خواه را تشکیل دادند و وارد کارزار رقابتهای انتخاباتی شدند.
گشایش مجلس
اولین مجلس شورای اسلامی در نظام نوپای سیاسی ایران ۴۷۲ روز پس از پیروزی انقلاب افتتاح شد. انتخابات این دوره مجلس در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۵۸ با مشارکت حدود ۱۱ میلیون نفر برگزار شد و نتیجه این شد که در دور اول ۹۷ نفر و در دور دوم ۱۳۷ نفر در مجموع ۲۳۴ نفر وارد مجلس شدند.
در پی بالا گرفتن اختلافات منافقین با نظام جمهوری اسلامی و دست به اسلحه شدن آنها و آغاز ترورها و به شهادت رسیدن جمع زیادی از نمایندگان مجلس در حادثه ۷ تیر و انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی، برای جایگزین کردن نمایندگان شهید و جایگزین شدن نمایندگان مستعفی، چهار دوره انتخابات میان دوره‌ای مجلس در تاریخ های پنجم تیر، دوم مرداد و دهم مهر ۱۳۶۰ و ۱۹ آذر ۱۳۶۱ برگزار شد تا تعداد نمایندگان دوره اول مجلس به ۲۶۴ نفر برسد.
با نهایی شدن انتخابات اولین دوره نمایندگی مجلس، مجلس اول در روز ولادت مولای متقیان حضرت علی(ع) در روز سیزدهم رجب سال ۱۴۰۰ هجری قمری مصادف با هفتم خرداد ۱۳۵۹ با تلاوت آیاتی از قرآن کریم رسما افتتاح شد.
آیت‌الله محمدرضا مهدوی‌کنی، سرپرست وقت وزارت کشور اولین سخنران مجلس اول بود. او در سخنانی به تشریح روند برگزاری انتخابات و وضعیت نامزدهای انتخاباتی پرداخت.
مرحوم مهدی کنی گفت: به‌عنوان مسوولی از طرف شورای انقلاب که مسوولیت برگزاری انتخابات در وزارت کشور برعهده ام بود، وظیفه دارم با ذکر مقدماتی، مجلس را تحویل نمایندگان ملت بدهم. از نظر آمار انتخابات و آنچه که تاکنون انجام شده جمعا ۲۳۴ نفر تا الان انتخاب شده‌اند. در دور اول ۹۷ نفر و در دور دوم ۱۳۷ نفر. اعتبارنامه ۲۱۳ نفر صادر شد و اعتبارنامه ۲۱ نفر بنابه عللی صادر نشد. همان‌طوری که استحضار دارید مجلس با حضور دوسوم نمایندگان رسمیت خواهد داشت، با آماری که عرض کردم بیش از آن تعداد نماینده در مجلس حضور دارد، پس مجلس آماده افتتاح است.
وی ادامه داد: اینک من طبق وظیفه‌ای که دارم و به من محول شده و طبق گزارشی که از دبیرخانه به اینجا ارائه شده جناب آقای دکتر یدالله سحابی را دعوت می‌کنم به‌عنوان رییس سنی و جناب آقای مهندس مهدی بازرگان به‌عنوان نایب‌رییس سنی که به جایگاه تشریف بیاورند، منشی‌ها جناب آقای رضا رمضانی خورشیددوست … .
در این هنگام صادق خلخالی با قطع کردن سخن سرپرست وقت وزارت کشور گفت: اگر الزامی باشد ما این را قبول می‌کنیم. ما راجع‌به آقای سحابی حرفی نداریم ولی راجع‌به آقای بازرگان اگر از طرف شورای انقلاب الزامی است قبول می‌کنیم والا قبول نداریم.
مهدوی‌کنی پاسخ داد: مساله‌ای است که تصویب شده است.
خلخالی افزود: اگر الزامی است قبول داریم.
مهدوی‌کنی بار دیگر گفت: به هر حال تصویب شده است.
پس از سخنان سرپرست وقت وزارت کشور عده‌ای از نمایندگان با صدای بلند گفتند «قبول داریم» و مهدوی‌کنی نیز این‌چنین به سخنانش ادامه داد: جناب آقای مجید انصاری، جناب آقای میربهزاد شهریاری، جناب آقای عبدالرضا اسدی‌نیا، جناب آقای عطاءالله مهاجرانی و جناب آقای صلاح‌الدین بیانی به‌عنوان منشی‌های مجلس انتخاب شده‌اند که به جایگاه خود تشریف می‌آورند.
بعد از قرار گرفتن هیات رییسه سنی در جایگاه، برای افتتاح رسمی مجلس، پیام امام خمینی توسط مرحوم حاج سیداحمد خمینی قرائت شد.
امام خمینی (ره) در بخشی از این پیام خطاب به نمایندگان مجلس گفتند: «شما دوستان محترم، نماینده‌ی ملتی هستید، که جز به اسلام بزرگ و عدالت الهی اسلام فکر نمی‌کنید و انتخاب شما برای پیاده نمودن عدالت اسلامی است. امید آن است که رسیدگی به حال مستضعفین و مستمندان کشور، که قسمت اعظم ملت مظلوم را در بر می‌گیرد در رأس برنامه‌ها قرار گیرد. … مجلس شورای اسلامی همان سان که در خدمت مسلمین است و برای رفاه آنان فعالیت می‌کند، برای رفاه و آسایش اقلیت‌های مذهبی که در اسلام احترام خاصی دارند اقدام و فعالیت نماید.»
پس از قرائت پیام امام، ابوالحسن بنی‌صدر، رییس‌جمهوری وقت صحبت کرد سپس گروهی از جوانان حسینیه ارشاد به اجرای سرودهای انقلابی پرداختند و بعد از آن آیت‌الله مهدوی کنی مجددا به جایگاه آمد و پیام اعضای شورای نگهبان قانون اساسی را قرائت کرد. بعد از آن متن سوگندنامه نمایندگی توسط دکتر یدالله سحابی قرائت شد و سایر نمایندگان آن را تکرار کردند.
متن سوگند نمایندگان به این شرح بود:
بسم‌الله الرحمن‌الرحیم. من در برابر قرآن مجید، به خدای قادر متعال سوگند یاد می‌کنم و با تکیه بر شرف انسانی خویش تعهد می‌نمایم که پاسدار حریم اسلام و نگاهبان دستاوردهای انقلاب اسلامی ملت ایران و مبانی جمهوری اسلامی باشم و ودیعه‌ای را که ملت به ما سپرده به‌عنوان امینی عادل پاسداری کنم و در انجام وظایف وکالت، امانت و تقوی را رعایت نمایم و همواره به استقلال و اعتلای کشور و حفظ حقوق ملت و خدمت به مردم پایبند باشم، از قانون اساسی دفاع کنم و در گفته‌ها و نوشته‌ها و اظهارنظرها، استقلال کشور و آزادی مردم و تامین مصالح آنها را مدنظر داشته باشم.
بعد از قرائت سوگند نمایندگی، نمایندگان پای آن را امضاء کردند و در پایان، مرحوم یدالله سحابی، رییس مجلس جلسه را پایان داد.
مجلس اول در روزهای بعد هم تشکیل شد و تا ۲۰ خرداد ۱۳۵۹ بیش از ۱۸۰ اعتبارنامه نامزدهای نمایندگی به تصویب رسید و به این ترتیب جلسات مجلس رسمیت یافت. این مجلس ۲۶ خرداد ۱۳۵۹ هم شش حقوقدان شورای نگهبان را انتخاب و معرفی کرد و به این ترتیب، تصویب قوانین کشور رسمیت یافت.
پس از تصویب اعتبارنامه‌ها و رد اعتبارنامه‌ی ۱۲ نفر از منتخبین از جمله حسن بهروزیه، جعفر توکلی، اسدالله جوانمردی، ابوالقاسم حسینخانی، رحمان دادمان، خسرو ریگی، محمدجیم سعادتی، رامپور صدرنبوی، خسرو صولت قشقایی، اسحق فرهمند، سید احمد مدنی و علی مهیمی مجلس اولین انتخابات هیات رییسه دائمی خود را برگزار کرد و علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی را به عنوان رییس، علی‌اکبر پرورش و سیدمحمد موسوی خوئینی‌ها را به عنوان نواب رییس ، مرتضی کتیرایی، علی‌اکبر ولایتی و علی‌رضا یارمحمدی به عنوان کارپردازان، سیدمحمد کاوش، احمد توکلی، اسدالله بیات، مرتضی الویری، سیدحسن شاه‌چراغی و علی قائمی را عنوان منشی‌های هیات رییسه مجلس در سال اول انتخاب کرد.
این مجلس چند نماینده را به دلایل مختلفی مستعفی کرد. این نمایندگان شامل سرگون بیت اوشانا، احمد سلامتیان، احمد غضنفرپور، محمدمهدی کرمی و علی گلزاده غفوری بودند. همچنین این مجلس چند نماینده داشت که مستعفایشان تقدیم هیات رییسه شد از جمله محمدزید بهبهانی، محمد شجاعی، حسین کرمانی و محمدتقی مطهری فریمانی.
در مجلس اول حدود ۱۷ نفر نیز به قوای مجریه و قضائیه انتقال پیدا کردند که عبارت بودند از محمد امامی کاشانی، محمدجواد باهنر، سید اکبر پرورش، احمد توکلی، محمدصادق حائری شیرازی، غلامرضا حسنی بزرگ‌آباد، سیدعلی حسینی خامنه‌ای، سیدمحمد خاتمی، محمدعلی رجایی، حبیب‌الله عسگراولادی مسلمان، محمدعلی نژادساریخانی، سیدمحمد غرضی، حسن غفوری‌فرد، عبدالمجید معادیخواه، سیدحسین موسوی تبریزی، علی‌اکبر ناطق نوری و علی‌اکبر ولایتی.
در این مجلس چهار فراکسیون متعارض تشکیل شد.
۱-فراکسیون ائتلاف بزرگ با حدود ۸۵ نماینده متعلق به جناح مذهبی که بزرگ‌ترین فراکسیون مجلس اول بود. البته از تعداد فوق ۲۱ نفر توسط ستاد انتخاباتی دفتر هماهنگی مردم با رئیس‌جمهور و گروه همنام و همچنین بعضی از گروه‌های دیگر نیز معرفی شدند.
۲- فراکسیون همنام متعلق به نهضت آزادی از نیروهای لیبرال با ۲۰ نماینده.
۳- فراکسیون دفتر هماهنگی مردم با رئیس‌جمهوری متعلق به هواداران بنی‌صدر از نیروهای لیبرال با حدود ۳۳ نماینده.
۴- فراکسیون مستقل یا منفردها با ۱۱۵ نماینده، که اکثر آنان در تصیمم‌گیری با ائتلاف بزرگ همکاری داشتند
توزیع نمایندگان دوره‌ی اول مجلس شورای اسلامی بر حسب میزان تحصیلات حوزوی به این شرح بود. ۱۲ نفر درس خارج، ۴۱ نفر اجتهاد، ۴۸ نفر سطح، ۲۳ نفر مقدمات.
نمایندگان این مجلس از نظر تحصیلات کلاسیک و دانشگاهی عبارت بودند از ۳۲ نفر دکتری، ۳۲ نفر فوق لیسانس، ۴۶ نفر لیسانس و ۶۱ نفر دیپلم و فوق دیپلم و ۵۶ نفر زیر دیپلم.
در مجلس اول حدود ۳۲ تن از نمایندگان شهید شدند که از میان آنها ۲۷ نفر از نمایندگان مجلس در فاجعه‌ی ۷ تیر ۱۳۶۰ در انفجار دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی با بمب‌گذاری منافقین به شهادت رسیدند.
این ۲۷ نفر عبارت بودند از محمدتقی بشارت، سیدرضا پاک‌نژاد، علی‌رضا چراغزاده، دزفولی، سید محمدتقی حسینی طباطبایی، سید محمدباقر حسین لواسانی، شمس‌الدین حسینی نایینی، غلامحسین حقانی، محمدعلی حیدری، عباس حیدری، سید محمدکاظم دانش، غلامرضا دانش آشتیانی، علی‌اکبر دهقان، سید عبدالمجید دیالمه، سید فخرالدین رحیمی، سید محمدجواد شرافت، میربهزاد شهریاری، قاسم صادقی، محمدحسین صادقی، سیدنورالدین طباطبایی‌نژاد، محمدحسن طیبی، سیف‌الله عبدالکریمی کومله، عبدالوهاب قاسمی، عمادالدین کریمی، بیژنی‌نژاد، محمدعلی منتظری، عباسعلی ناطق نوری، مهدی نصیری لاری و علی هاشمی سنجابی.
همچنین سه نفز از نمایندگان مجلس از جمله حسن آیت، رحمان استکی و مجتبی استکی مستقیما به دست منافقین ترور شدند. علاوه بر آنان مصطفی چمران و مهدی شاه‌آبادی در جبهه‌های جنگ به دست نیروهای بعث عراق به شهادت رسیدند و شش نفر دیگر به علت تصادف رانندگی یا سکته قلبی فوت شدند.
تعداد کمیسیون‌های دائمی در نخستین دوره‌ی مجلس شورای اسلامی طبق ماده‌ی ۴۲ آیین‌نامه‌ی داخلی مجلس ۲۸ کمیسیون تعیین شد که عبارت بود از کمیسیون امور آموزش و پرورش، کمیسیون فرهنگ و تحقیقات و تعلیمات عالیه، کمیسیون دارایی و امور اقتصادی، کمیسیون برنامه و بودجه، کمیسیون امور نفت، کمیسیون امور صنایع و معادن، کمیسیون کار و امور اجتماعی، کمیسیون مسکن و شهرسازی، کمیسیون راه و ترابری، کمیسیون امور قضایی، کمیسیون سیاست امورخارجه، کمیسیون امور داخلی کشور، کمیسیون امور دفاعی، کمیسیون امور بهداری و بهزیستی، کمیسیون امور پست و تلگراف و تلفن، کمیسیون امور نیرو و آب و برق، کمیسیون امور بازرگانی، کمیسیون امور کشاورزی و امور روستاها، کمیسیون ارشاد اسلامی، کمیسیون امور اداری و استخدامی، کمیسیون سازمان‌های وابسته به نخست‌وزیری، کمیسیون امور اوقاف و خدمات کمیته‌های امداد و خیرات، کمیسیون امور جهاد سازندگی، کمیسیون امور شوراها، کمیسیون اصل ۹۰ قانون اساسی، کمیسیون طرح‌های انقلاب، کمیسیون دیوان محاسبات و بودجه مجلس و کمیسیون رسیدگی به سوالات.
کمیسیون‌های ویژه و مهمی که در مجلس اول شورای اسلامی تشکیل شد نیز شامل کمیسیون نظام بانکی، کمیسیون احیاء و واگذاری اراضی مزروعی، کمیسیون طرح اطلاعات و امنیت کشور، کمیسیون بررسی جاسوسان امریکایی، کمیسیون طرح خط مشی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، کمیسیون لایحه‌ی ملی کردن بازرگانی خارجی، کمیسیون بررسی اساسنامه‌ی جهاد سازندگی و کمیسیون رسیدگی به برنامه‌ی ۵ ساله‌ی توسعه‌ی اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران بودند.
در مجلس اول دو استیضاح انجام شد. ابتدا شهاب گنابادی وزیر مسکن و شهرسازی در ۱۱ آبان ۱۳۶۱ در جلسه‌ی سیصد و شصد و نهم مجلس استیضاح شد. دومین استیضاح علی‌اکبر ناطق نوری وزیر کشور در ۱۵ آبان ۱۳۶۲ در جلسه‌ی پانصد و بیست و ششم مجلس بود که هر دو وزیر رأی اعتماد گرفتند و ابقا شدند.
در مجلس اول، حدود ۴۶۱۵ تذکر از طرف نمایندگان مجلس به مسئولین اجرائی کشور داده شد. که عبارت بودند از: وزارت آموزش و پرورش ۱۷۴ تذکر، امور اقتصادی و دارایی ۷۶ تذکر، امورخارجه ۱۵ تذکر، بازرگانی ۲۶۲، بهداشت و درمان ۴۲۲ تذکر، پست و تلگراف و تلفن ۲۲۳ تذکر، جهاد سازندگی ۵۸ تذکر، دادگستری ۱۷۹ تذکر، دفاع ۱۹ تذکر، راه و ترابری ۵۴۹ تذکر، صنایع ۱۰۷ تذکر، آموزش عالی ۸۶ تذکر، ارشاد ۵۸ تذکر، کار ۲۰ تذکر، کشاورزی ۳۹۸ تذکر، وزارت کشور ۴۵۳ تذکر، مسکن ۹۵ تذکر، معادن ۱۹ تذکر، نفت ۳۱۴ تذکر، نیرو ۴۷۰ تذکر، رئیس جمهور ۲۵۲ تذکر، صنایع سنگین ۱۸ تذکر، سپاه ۱۴ تذکر، سازمان برنامه و بودجه ۲۴ تذکر، امور استخدامی ۸ تذکر، تربیت بدنی ۱۳ تذکر، صدا و سیما ۲۰۵ تذکر.
همچنین در مجلس اول نمایندگان حدود ۲۳۵ سوال از مسئولین اجرایی کشور پرسیدند که ۱۵۰ سوالی که در مجلس مطرح شد مجلس از پاسخ قانع نشد و ارجاع به کمیسیون مربوطه شد. که در نتیجه گزارش کمیسیون، ۸۴ مورد پاسخ وزیر قانع‌کننده بود و ۹ پاسخ وزیر قانع‌کننده نبود و ۸۵ سوال در مرحله‌ی اعلام وصول باقی ماند.
در طول مجلس اول، حدود ۳۰ نامه در صحن علنی مجلس قرائت شد. هیچ تحقیق و تفحصی از طرف نمایندگان مجلس اول تصویب نشد همچنین کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی دوره‌ی اول با رسیدگی به ۱۳۰۷ فقره شکایت، نقش موثری در انتقال خواست مردم به دولت داشته است.
مصوبات مجلس اول
این دوره مجلس از پرکارترین دوره‌های مجلس، و حتی در دنیاست. در دوره چهارساله مجلس اول (خرداد ۵۹ تا خرداد ۶۳) ۶۲۵ جلسه علنی و ۱۵ جلسه مخفی برگزار شد که مجموعا ۲ هزار و ۴۰۰ساعت وقت گذاشته شد و با توجه به ۲۴ کمیسیون اصلی و چند کمیسیون فرعی، نمایندگان در ۶ هزار و ۵۳۶ جلسه شرکت کردند. در مجلس اول لوایح و طرح‌های بسیاری بررسی شد. در این دوره، ۸۱۶ لایحه (۵۶۶) و طرح (۲۵۰) در مجلس به طور رسمی مطرح شد که تعداد ۳۷۰ لایحه (۲۷۹) و طرح (۹۱) تصویب و ابلاغ شد و ۲۹۱ لایحه و طرح، قبل از بحث یا پس از بحث، استرداد شده یا مسکوت ماند و یا رد شد. و تعداد ۱۴۷ لایحه و طرح، در کمیسیون‌ها باقی ماند که به دوره‌ی دوم مجلس کشیده شد ۳۱ بار بحث درباره‌ی اعضا و کابینه‌ی دولت مطرح شد و ۱۰۲ وزیر، از مجلس رأی اعتماد گرفتند و ۸ نفر نیز رأی اعتماد نیاوردند.
قانون ادغام سازمان بسیج ملی (مستضعفین) در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مشتمل بر ۳ ماده، اساسنامه‌ی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مشتمل بر ۵ فصل، ۴۹ ماده و ۱۶ تبصره، تامین بودجه و مخارج جنگ، قانون تأمین مبلغ ۳ میلیارد ریال جهت مصارف ضروری و فوری مخصوصا کمک به مصدومین و جنگ‌زدگان، قانون اجازه‌ی تنظیم و تصویب بودجه‌ی سالانه‌ی بعضی از شهرداری مناطق جنگی بدون رعایت حد نصاب مقرر ماده‌ی ۶۸ قانون شهرداری‌ها، انتزاع بنیاد شهید از سازمان بهزیستی، قانون بنیاد امور جنگ‌زدگان مشتمل بر ۵ ماده و ۳ تبصره، قانون ترمیم اعتبار هزینه‌های ناشی از جنگ تحمیلی و منابع اعتبار قانون بودجه سال ۱۳۶۰.
بخشی دیگر از مصوبات مجلس اول در ارتباط با جنگ، هرچند به طور مستقیم مربوط به جنگ نمی‌شد، تصویب قوانینی در جهت ایجاد تسهیلات برای افراد و مؤسساتی که در داخل و خارج از کشور می‌خواستند به جبهه‌های جنگ کمک کنند، بود و مجلس اول با وضع این قوانین موانع و مشکلات قانونی در این زمینه را بر طرف ساخت که دو نمونه آن عبارت بودند از: قانون مربوط به ترخیص و معافیت از پرداخت حقوق گمرکی، سود بازرگانی و عوارض و هزینه‌های گمرکی هدایایی که از جانب اشخاص، جمعیت‌ها و موسسات خیریه برای کمک به مردم جنگ‌زده و آسیب‌دیده از کشورهای خارج تاکنون وارد ایران شده یا خواهد شد. و قانون مربوط به کسر وجهی که به عنوان ترمیم خرابی‌های ناشی از جنگ و یا به منظور کمک به افراد مناطق جنگ‌زده به حسابی که از طرف دولت تعیین شده، از جمع درآمد مشمول مالیات، پرداخت شده یا بشود.
بخش دیگری از مصوبات مجلس اول در ارتباط با جنگ، تصویب قوانین حمایتی از نیروهای بسیجی و افراد غیرنظامی و خانواده‌های آنان بود که به صورت داوطلبانه به جبهه‌های جنگ اعزام می‌شدند تا با وضع این قوانین بخشی از مشکلات آنان برطرف شود که بعضی از آنها عبارت بودند از: قانون اجازه‌ی پرداخت حقوق و فوق‌العاده‌های مستمر کارکنان دولت که به اسارت رژیم مزدور عراق درآمده و یا در مناطق اشغالی و جنگ باقی مانده‌اند به عائله‌ی تحت تکفل آنها مشتمل بر ماده‌ی واحده و ۲ تبصره، قانون راجع به توزیع رایگان مراسلات پستی نیروهای مسلح و افرادی که در مناطق جنگی با رژیم بعث عراق درگیر جنگ هستند، قانون برقراری مستمری درباره‌ی بیمه‌شدگانی که به علت همکاری با نیروهای مسلح، شهید یا معلول شده یا می‌شوند مشتمل بر ماده‌ی واحده و ۹ تبصره.
قانون اراضی شهری مشتمل بر ۱۷ ماده و ۱۴ تبصره، قانون اداره‌ی صدا و سیمای جمهوری اسلامی مشتمل بر ۹ ماده و ۳ تبصره، قانون تعیین خط مشی کلی و اصولی برنامه‌های سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی مشتمل بر ۹ فصل و ۶۵ ماده، اساسنامه‌ی سازمان صدا و سیما جمهوری اسلامی مشتمل بر ۶ فصل، ۳۰ ماده و ۱۵ تبصره، قانون تأسیس وزارت معادن و فلزات مشتمل بر ۵ ماده و ۴ تبصره، قانون تأسیس وزارت صنایع سنگین مشتمل بر ۳ ماده و ۸ تبصره، قانون تشکیل وزارت جهادسازندگی مشتمل بر ۳ فصل، ۱۱ ماده و ۵ تبصره، قانون تشکیل سازمان بازرسی کل کشور و دیوان عدالت اداری، قانون مجازات اسلامی، قانون دیوان محاسبات کشور، تأسیس وزارت اطلاعات، قانون تعیین سرپرستی وزارت‌خانه‌های بی‌وزیر، قانون فعالیت احزاب و جمعیت‌ها و انجمن‌های سیاسی و صنفی و انجمن‌های اسلامی یا اقلیت‌های دینی، قانون تشکیل شوراهای اسلامی مشتمل بر ۵۳ ماده و ۲۶ تبصره، قانون عملیات بانکی بدون ربا مشتمل بر ۵ فصل، ۲۷ ماده و ۳ تبصره، تصویب آزادی گروگان‌های امریکایی، قانون حل اختلافات مالی و حقوقی ایران و امریکا، تصویب طرح عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر (رئیس‌جمهور) با اکثریت قاطع ۱۷۷ رأی موافق و یک رأی مخالف و تعدادی ممتنع، قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی مشتمل بر ۹۸ ماده و ۵۱ تبصره.
قانون مبادله‌ی کالا، بین دو دولت جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عربی سوریه برای سال‌های ۱۹۸۲ تا ۱۹۹۱ مشتمل بر ۴ ماده، قانون قرارداد همکاری اقتصادی، ملی و فنی بین دولت جمهوری اسلامی ایران و جماهیر عربی، مردمی، سوسیالیستی لیبی، قانون موافقت‌نامه‌ی فرهنگی بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت لیبی، قانون موافقت‌نامه‌ی بلندمدت بازرگانی بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت پاکستان.
علاوه بر همکاری مجلس با کشورهای دوست ایران، مجلس اول به دولت اجازه‌ی عضویت در سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی را نیز داده است. طبق ماده‌ی واحده به وزارت امورخارجه و سازمان حفاظت از محیط زیست اجازه داده شده است که عضو برخی از سازمان بین‌المللی، نظیر صندوق محیط زیست سازمان ملل متحد، رفع تبعیض‌های نژادی سازمان ملل متحد، کمیته‌ی رفع تبعیض‌های نژادی سازمان ملل متحد و صندوق مبارزه با استعمار وابسته به سازمان وحدت افریقا شوند. و طبق ماده‌ی واحده دیگر به وزارت نفت اجازه‌ی عضویت در سازمان ایپیکا، کنگره‌ی جهانی نفت و اوپک داده است.
در نخستین جلسه‌ی رسمی مجلس، علاوه بر بحث کاندیداهای ریاست مجلس و نخست‌وزیری، بحثی در باب تغییر نام مجلس شورای ملی به شورای اسلامی نیز درگرفت. مجلس در جلسه مورخ ۳۱ تیر ۱۳۵۹، قانون تعیین نام مجلس (ماده واحده) را با قید دو فوریت تصویب کرد و نام مجلس از شورای ملی به شورای اسلامی تغییر کرد.
نخستین مجلس شورای اسلامی ششم خرداد ۱۳۶۳ به کارش پایان داد.
منابع:
اطلاعات، ۱۳۵۸/۱۲/۲۲، ص ۳
کیهان، ۱۳۵۸/۱۲/۱۹، ص ۱۵
احمدی، علی؛ پیشین، ص ۹۸
سجادی‌پور، هادی؛ پیشین، ص ۳۶
موثق، محمدرضا؛ پیشین، ص ۱۶۴
جمهوری اسلامی، ۵۸/۱۲/۲۲، صص ۱-۲
رضوی، مسعود؛ هاشمی و انقلاب، تهران، همشهری، ۱۳۷۸، چاپ اول، ص ۳۷۸
رک. طیری قاضی، فاطمه؛ استیضاح در نظام سیاسی ایران، تهران، روزنگار، ۱۳۸۰، چاپ اول
سجادی‌پور، هادی؛ مجلس شورای اسلامی دوره‌ی چهارم، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۸، چاپ اول، ص ۲۱
دلیری، جواد؛ نگاهی به ۱۴ استیضاح در تاریخ مجلس شورای اسلامی ایران، روزنامه‌ی ایران، سال دهم، ۱۱ مهر ۱۳۸۳، ص ۳
صالح، سید محسن؛ جامعه‌ی مدرسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم از آغاز تا کنون فعالیت‌ها ۱۳۸۴- ۱۳۵۷، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۵، چاپ اول، جلد دوم، ص ۷۱۲
خوش‌زاد، اکبر؛ مجلس شورای اسلامی دوره‌ی اول، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۶، چاپ اول، صص ۷۲، ۷۳، ۷۶، ۷۸، ۷۹، ۸۸ و ۲۴۷ تا ۲۷۲
فوزی، یحیی؛ تحولات سیاسی- اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران ۱۳۸۰- ۱۳۵۷، تهران، چاپ و نشر عروج، ۱۳۸۷، چاپ دوم، جلد اول، ص ۳۵۲ و سجادی‌پور، هادی؛ پیشین، ص ۲۱ و خواجه‌سروی، غلامرضا؛ پیشین، ص ۲۷۸
روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، نگرشی بر اولین دوره‌ی مجلس شورای اسلامی، تهران، روابط عمومی مجلس شورای اسلامی با همکاری سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، ۱۳۶۴، چاپ اول، ص ۱۵- ۱۰ و فوزی، یحیی؛ پیشین، ص ۳۵۳.
عظیمی دولت‌آبادی، امیر؛ منازعات نخبگان سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۷، چاپ اول، ص ۱۲۸، ۱۵۳، ۱۵۴، ۱۵۶، ۱۵۷ و ۱۵۸
پایان خبر / تاریخ ما