معماری که سر از کشورهای دیگر هم در آورده است

‌فریدون فراهانی در گفت‌وگو با «تاریخ‌ما»،‌ اظهار کرد: معماری بستکی برآمده از فرهنگ و سبک زندگی مردم این منطقه است، مردم بستک در طول تاریخ اثرگذار و اثرپذیر بودند.

وی ادامه داد: مردم بستک خیلی خوب و متعادل از فرهنگ‌های دیگر تأثیر پذیرفته، اما درعین‌حال خود و سنت‌هایشان را حفظ کرده‌اند، این تأثیرپذیری‌ها را امروز می‌توان در خوراک و پوشش و کلام مردم بستک دید و این‌ها به دلیل تجارت و روابطی بوده که با کشورهای چون هند داشته‌اند.

نویسنده کتاب معماری بستکی افزود: سنت معماری که در بستک به دلیل این تأثیرپذیری‌ها و تأثیرگذاری‌ها ایجاد شده خاص و با جاهای دیگر متفاوت است، می‌توان گفت این سنت‌ها بخشی از سنت معماری خلیج‌فارس است اما ویژگی‌های خاص خود را دارد؛ یعنی اینکه بگوییم معماری بستکی مانند معماری بوشهری است غلط است، همه این‌ها خانواده بزرگ معماری خلیج‌فارس هستند ولی معماری بستکی امضای خود را دارد.

فراهانی اضافه کرد: برای مثال در نزدیکی بندرلنگه قلعه مغویه را داریم، قلعه مغویه کار استاد معمار است و امضای خودش را دارد، سردرش به‌گونه‌ای است که امضای ویژگی‌های معماری بستکی را دارد، برای مثال ترکیب قوس‌ها و بادگیرهای آن متناسب با اقلیم بستکی بوده و مثل بادگیرهای دیگر بندرلنگه نیست.

وی عنوان کرد: درواقع در بین سبک‌های خلیج‌فارس، معماری بستکی سبکی مؤثر بوده و به‌واسطه تجارت و ارتباطات مختلف به کشورهای دیگری هم رفته است.

این مدرس دانشگاه تصریح کرد: از ویژگی‌های معماری بستکی هماهنگی با اقلیم میانه و خاص بستک بوده که نه مرطوب کامل و نه خشک کامل است، اتفاق جدیدی که در این سبک افتاده این است که هم ویژگی‌های معماری بنادر را دارد و هم از نظر ساختار فضایی به معماری مرکز ایران شبیه است.

فراهانی خاطرنشان کرد: از دیگر ویژگی‌های معماری بستکی تزئینات فوق‌العاده خلاقانه و جسورانه آن است، همچنین ترکیب با الگوهای هندی را در معماری به‌طور واضح در معماری بستکی می‌بینیم؛ در کنگره‌ها و تزئینات بالای بادگیرها و لباس‌هایشان هم این شباهت قابل‌مشاهده است، حتی ادویه و فلفل هندی در عطروطعم غذاهای این منطقه دیده می‌شود.

وی بیان کرد: قوس بستکی در جاهای دیگر هم دیده شده اما بستکی‌ها این قوس‌ها را با خلاقیت و تنوع بالایی کار کرده‌اند، آن‌قدر در تناسباتشان تفاوت ایجاد کرده‌اند که شاید دیگر قابل‌ تشخیص نبوده و دسته‌بندی‌اش خیلی مشکل است.

این پژوهشگر طراحی شهری با بیان اینکه در دل این فرهنگ معماری شیوه‌های متفاوتی وجود دارد، ابراز کرد: خاندان معمار فراگیرترین و جسورانه‌ترین سبک را در سبک‌های معماری بستکی دارند و خیلی قوی عمل کرده‌اند، این خاندان در بستکیه دبی قدرت‌نمایی کرده و پرچمشان همیشه بالاست.

فراهانی ادامه داد: بازار مدنی و مسجد بن نادار نیز دو اثر شاخص از حاجی استاد است که سبکی متفاوت دارد، از سبک‌های دیگر می‌توان به خانه صولت اشاره کرد که ترکیبی از معماری بستکی و معماری کویری و مرکزی ایران را دارد و مقداری تجددگرایی نیز در آن دیده می‌شود.

وی اظهار کرد: یکی دیگر از معماری‌های منحصربه‌فرد بستک خانه آل علی است که متأسفانه هنوز پلانش برداشت نشده و جای بررسی دارد، این بنا ویژگی‌هایی از تجددگرایی دارد که در آن دوره تاریخی در تهران اتفاق می‌افتاده است.

نویسنده کتاب معماری بستکی افزود: معماری بستک فارغ از تحولاتی که در مرکز ایران اتفاق می‌افتاده مسیر خود را طی کرده است، معماری قاجاری در بستک به آن معنایی که در پایتخت می‌بینیم، نیست.

فراهانی با بیان اینکه هدف از نوشتن کتاب معماری بستکی این بوده که معماری بستکی را از زاویه دید خود بستک ببینیم، نه اینکه از بالا نگاه کنیم و شباهتش به معماری مرکز ایران را ببینیم، افزود: بستک یک خرده‌فرهنگ باارزش برای کشور است و معماری آن باید مکتوب می‌شد که خوشبختانه بنده توانستم مبانی نظری آن را مکتوب کنم.

وی در تشریح مشکلاتی که در زمینهٔ طراحی شهری و حفظ معماری سنتی وجود دارد، عنوان کرد: امروزه در دنیای پیشرفته روی بازآفرینی فضای شهری کار می‌شود، یعنی زندگی را دوباره در فضای قدیمی جاری می‌کنند اما متأسفانه ما هنوز داریم در این خصوص صحبت می‌کنیم که چه کارهایی کنیم بنایی تاریخی فرونریزد و خیلی عقب هستیم.

این مدرس دانشگاه تصریح کرد: در کشورهای پیشرفته دارند به این فکر می‌کنند چگونه زندگی را در بناهای قدیمی جاری کنند چون می‌دانند این بنا باید حفظ شود اما ما در ایران مدام باید مردم و مسئولین را برای حفظ ابنیه تاریخی توجیه کنیم.

فراهانی ادامه داد: هنوز خیلی از مسئولین به‌خصوص در میراث فرهنگی که وظیفه‌اش حفظ و مرمت ابنیه تاریخی است فکر می‌کنند اگر مردم خواستند بنایی خراب شود باید خراب شود و نباید مردم را توجیه و قانع کرد؛ به‌نوعی می‌توان گفت مردم هم مقصر هستند و باید این مسئله فرهنگ‌سازی شود، کسی که خانه پدری خودش که ارزش زیادی دارد را خراب می‌کند، نعمت و لطفی را برای منافع خود از ما دریغ می‌کند.

وی اضافه کرد: مشکل اصلی رابطه مردم و مسئولین در این زمینه است، مردم باید بدانند حفظ این ابنیه تاریخی برایشان منافعی دارد و این منافع حتماً نباید مالی باشد.

این پژوهشگر طراحی شهری با تأکید بر اینکه مسئولین باید بدانند علم روز جهان در زمینهٔ معماری مرمت دیگر علاوه بر شهرسازی به سمت بازآفرینی رفته است، خاطرنشان کرد: مرمت امری بدیهی است و ابنیه تاریخی باید حفظ شوند، اکنون وقت این نیست که بگوییم خانه تاریخی را باید نگه داریم یا خیر.

فراهانی اضافه کرد: اگر بخواهیم می‌توانیم مدرن هم بشویم، اما مدرنیته سازی باید در شهرهای نو و شهرک‌ها اتفاق بیفتد، برای مثال می‌توان در اطراف بستک شهرک‌های مدرن ساخت اما نباید بافت قدیمی شهر را خراب کنیم، مگر یک ساختمان بی‌آزار که همه به آن افتخار می‌کنند چه گناهی دارد؟

وی بیان کرد: در دبی در کنار بستکیه جایی را با سبک معماری قدیمی ساخته‌اند، آن‌قدر این امر برایشان مهم است که چنین سازه‌ای کنار بستکیه می‌سازند که بگویند در اینجا مردم این‌گونه هم زندگی می‌کرده‌اند.

نویسنده کتاب معماری بستکی با اشاره به اینکه ما باید بافت‌های قدیمی را در شهرها زنده کنیم تا در آن زندگی جریان یابد، ابراز کرد: برای مثال به‌جای اینکه برای ساخت مکان‌هایی برای دانشکده‌های هنر یا ادبیات هزینه کنند، یکی از این ابنیه تاریخی را تغییر کاربری داده و برای این منظور استفاده کنند.

فراهانی ادامه داد: درست است که به لطف آقای ارفعی معماری جدید خوب هم در بستک داریم اما می‌شود از بناهای تاریخی آن به‌عنوان کلاس درس، مجموعه فرهنگی، مدرسه علوم دینی، خانه برمگردی، هتل و … استفاده کرد تا زندگی در آن‌ها جاری شوند.

وی با بیان اینکه وقتی مردم و مسئولین رابطه خوبی نداشته و وظایف خود را ندانند متخصصان بی‌کار می‌مانند، اظهار کرد: بنده که معماری و طراحی شهری خوانده‌ام وقتی می‌توانم خوب کار کنم که مردم از من درخواست کنند و مسئولین به من میدان دهند.

گفت‌وگو از: لیدا رضایی، خبرنگار «تاریخ‌ما»، منطقه خلیج‌فارس

انتهای پیام