باستان‌شناسان به‌دنبال شناخت لایه زیرین مسجد جامع ارومیه
به گزارش «تاریخ ما» به نقل از میراث‌آریابه‌نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کیومرث حاجی محمدی سرپرست هیئت باستان شناسی این مطلب را در نشست «گزارش به همکار» که به همت پژوهشکده باستان شناسی در محل پژوهشگاه برگزار شد مطرح کرد.
او پاسخ به پرسش‌هایی نظیر چگونگی توالی لایههای زیرین گنبدخانه براساس منابع تاریخی و مکتوب و همچنین امکان به‌دست آوردن بقایا و شواهدی از بناهای دوران پیش از اسلام در زیر مسجد جامع رااز دلایل گمانه‌زنی به منظور شناخت لایه زیرین مسجد جامع ارومیه اعلام کرد.
او با توجه به تاریخ بنای مسجد جامع ارومیه و کاربری آن و احتمال تعیین توالی در لایههای زیرین را فرضیه نخست اجرای طرح اعلام کرد و افزود: «فرضیه دوم این بود که با بهره‌گیری از منابع تاریخی و مکتوب و همچنین داده های باستان‌شناختی، احتمالا بتوان به وجود ساختارهای پیش از بنای مسجد جامع در زیر بنای اصلی مسجد (گنبدخانه) پی برد.»
این باستان شناس، کاوش و مطالعه لایه‌ها و ساختارهای محتمل زیرین بنای اصلی مسجد جامع، پدیدارسازی کف‌های زیرین و قدیمی‌تر بنا و مطالعه و شناخت کارکردهای احتمالی بنا، قبل از دوران اسلامی را از اهداف گمانه زنی مسجد جامع ارومیه اعلام کرد.
او در ادامه به بیان مواردی در خصوص مسجد جامع ارومیه، شناخت و اهمیت آن و تاریخچه بنا در دوره‌های سلجوقی، ایلخانی تا صفویه، زندیه و احتمالا قاجاریه پرداخت.
حاجی محمدی با اشاره به برآیند کاوش گفت: «کف فضای گنبدخانه مسجد جامع ارومیه با متوسط ابعاد 70/10×70/10 متر سطح وسیعی را در بر می‌‌گیرد که در صورت امکان کاوش در آن می‌توان به نتایج حائز اهمیتی دست یافت.»
او به خبرنگار تاریخ ما گفت:: «اما دخل و تصرفات صورت گرفته در فضا مانند حفر پناهگاه (جان‌پناه)، ایجاد سکو و مصطبه و … از گستردگی فضا کاسته و بخش محدودی از آن را در دسترس قرار می دهد.»
حاجی محمدی با اشاره به این نکته که در شرایط کاوش کنونی فضایی به وسعت 3×3 متر در زیر گنبد و کف بنای گنبد خانه بوجود آمد، به بیان شرح لایه‌ها و ساختارهای فرهنگی از بالا به پایین پرداخت و گفت: «کف آجر فرش با بکار گیری دو نوع آجر مربع و مستطیل که احتمالا در دوره پهلوی ایجاد شده و در زیر کف آجر فرش حجم متوسطی از قلوه سنگ در ابعاد وجود دارد که متوسط (گِراول) جهت زیرسازی ایجاد شده است.»
به گفته این باستان شناس در زیرانباشت زیر سازی، کفی با استفاده از تخته سنگ‌های در ابعاد متوسط و لاشه سنگ، به صورت خشکه‌چین ایجاد شده است.
سرپرست هیئت کاوش مسجد جامع ارومیه وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «باتوجه به نحوه چیدمان و موقعیت قرارگیری کف و اختلاف ارتفاع آن نسبت به محراب، به نظر می رسد کف اولیه مسجد در طی سالیان اخیر در اثر دخل و تصرفات از بین رفته است.»
او به خبرنگار تاریخ ما گفت:: «از نتایج حاصل از کاوش می توان به وجود یک ساختار عظیم سنگ چین در راستای سایر ستون های شبستان مسجد استناد کرد که با توجه به حجم ساختار و هم سویی با سایر ستون ها می توان فرض بر آن داشت که ساختار نمایان شده در کاوش پی یکی از ستون های تخریب شده است.»
حاجی محمدی وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «گنبد خانه مسجد برخلاف نظرات بسیاری از صاحب نظران بنای اولیه مسجد نیست و در واقع چهلستون مسجد بنای قدیمی است و احتمالا بنای گنبد خانه در دوره ای متاخرتر (ایلخانی) هم زمان با تاریخ محراب بر روی بنای چهلستون ساخته شده است.»