بناهای تاریخی را باید با روش خودمان مقاوم کنیم

به گزارش خبرنگار تاریخ ما، اولین همایش تخصصی توانمندسازی بناهای تاریخی در برابر زلزله پیش از ظهر دوشنبه ۱۳ دی ماه در پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران برگزار شد.

در این برنامه قرار بود عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی حضور داشته باشد، اما مسئولان این برنامه اعلام کردند که وی به دلیل حضور در جلسه لایحه برنامه ششم مجلس نتوانسته در این برنامه حضور یابد.

سیدمحمد بهشتی رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی نیز درباره ساخت بناهای مسکونی روی گسل زلزله سخن گفت و بیان کرد: یکی از نکات شاخصی که در نقشه شهرها و روستاها قابل مشاهد است، این است که هر کجا گسل بیشتری بوده، شاهد سکونت وسیع‌تری نیز هستیم و برعکس در جاهایی که گسل وجود ندارد، زیستگاه‌های مسکونی کمتر است. اگر ندانیم نسبتی که بین گسل و زیستگاه های بشری چیست باعث تعجب‌مان خواهد شد که چطور ایرانی‌ها فکرشان اینقدر کار نمی‌کرده که هر کجا گسل بوده، بساط زیست پهن نکنند، اما اگر این نسبت را بفهمیم، صورت مسئله حل می شود.

وی افزود: در ایران اگر می خواستند بساط زیست را گسترش دهند، راهی نبوده جزاینکه این بساط روی گسل پهن شود. چون گسل‌ها منبع زیست هستند. همیشه منابع و موانع زیست با هم همنشینی دارند. هنر ایرانی‌ها این بوده که از پس حجاب مانعیت، گوهر منبعیت را به دست آورند. منبع آب هم نسبت مستقیم با گسل دارد بنابراین هم نشینی و نزدیکی انسان و گسل در ایران امری تاریخی است.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی ادامه داد: اینطور نیست که اخیرا متوجه پدیده زلزله شده باشیم. همیشه این موضوع دغدغه انسان بوده که چگونه بتواند همچنان که در گسل حضور دارد از عوارض آن هم در امان باشد. با چنین نگاهی اگر به آثار تاریخی نظر شود شاهد عظمت آثار تاریخی خواهیم بود. یعنی شاهدیم بناهای خشتی سال ها عمر می کنند و در طول هزاران سال ده ها زلزله را پشت سر گذاشته اند، اما همچنان سرپا هستند. مصداق روشن آن بناهای خشتی، سنگی و حتی موزه میراث روستایی است.

بهشتی گفت: سابقه تاریخی زیست در ایران به ما آموخته که می بایست تمرین کنیم و این عادت و سنت ما شود که بدانیم همیشه بین دو بحران زندگی می کنیم. اگر یکی از آنها زلزله است بدانیم ما بین دو زلزله زندگی می کنیم. بین دو بحران زندگی کردن آداب دارد که ما آن را در دوره جدید فراموش کرده ایم. برای ما زلزله، خشکسالی و سیل امری غیرمترقبه شده است. یکی از درس‌ها و تجربه‌های تاریخی زیست در ایران به ما یادآوری می‌کند که آرزو کنیم زلزله در ذهن‌های ما اتفاق بیفتد. در اروپا ناچار هستند از تصرف فیزیکی استفاده کنند یعنی جنگل بتراشند تا مزرعه داشته باشند در صورتیکه در محیط ایران نمی شود چنین کاری انجام داد باید با انس و الفت گوهر پنهان را آشکار کرد. من این را تصرف جوهری نامیده‌ام.

وی تصریح کرد: آیا ما می خواهیم با تصرف جوهری بناهای تاریخی‌مان را مقاوم کنیم یا تصرف فیزیکی. ما باید این هنر را داشته‌ایم که با کیفیتی بناها را بسازیم که با یک زلزله از بین نروند. به عنوان مثال هنرمان در ساخت دیواری ۱۸ متری از سنگ در تخت جمشید بوده است که یکطرف آن آزاد و یک طرف دیگرش تحت فشار است و در طول دو هزار و ۵۰۰ سال حتی تبله نکرده است. چون بلد بودیم سنگ‌ها را بهم ببافیم. این هنر تصرف جوهری ما بوده که چطور دیوار را در طول این سال‌ها نگه داریم پس ما باید با روش خودمان بناهای تاریخی را در برابر زلزله مقاوم سازی کنیم اگر اینطور عمل شود برای دنیا حرف خواهیم داشت. در حوزه میراث فرهنگی هیچ کشوری از کشور دیگر برتر نیست.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی گفت: اگر به روش خودمان بناهای تاریخی کشور را مقاوم‌سازی کنیم در آن صورت در دنیا حرفی برای گفتن خواهیم داشت.

آرول رئیس کمیته بین‌المللی تحلیل و مرمت سازه‌ای میراث فرهنگی در این برنامه توضیح داد: این کمیته در سال ۱۹۹۶ با حضور مهندسان و معماران در آمریکای شمالی تاسیس شده است. این کمیته در ارتباط با جنبه‌های مختلف حفاظت، مقاوم‌سازی و تقویت سازه هایی که ارزش میراثی دارند فعالیت می‌کند. از جمله وظایف آن تعاملات بین‌المللی در این زمینه با متخصصان است. همچنین مطالعات خود را در اختیار فعالان این حوزه در اقصی نقاط جهان قرار خواهد داد.

وی افزود: مشارکت در سازماندهی برنامه های آموزشی که بتواند این علم را توسعه دهد و انجام همکاری‌های مختلف با کمیته های متفاوتی از جمله ایکوموس از وظایف این کمیته است.

رئیس کمیته بین المللی تحلیل و مرمت سازه‌ای میراث فرهنگی ادامه داد: ما می خواهیم در ایران افراد به ما بپیوندند.

در ادامه این برنامه، پروفسور توشیکا هانازاتو عضو ایکوموس در ژاپن درباره مطالعات سازه ای برای مرمت معبد میراث جهانی پرامبانان که در مقابل زلزله ۲۰۰۶ جاوه آسیب دید، سخنرانی کرد و گفت: نسبت بین فرکانس زلزله با بناهای تاریخی امری مهم است. زمان ساخت این معبد به حدود ۱۰۵۰ سال قبل برمی گردد. مرمت این بنا تحت نظارت دولت اندونزی در حال انجام است.

پروفسور توشیکا هانازاتو ادامه داد: بزرگی زلزله ای که موجب تخریب این بنا شد، ۶.۴ ریشتر بود که البته نیز این زلزله ۶ هزار نفر را کشت و به معبد نیز خسارت زیادی وارد کرد ولی در سال ۱۹۵۳ توسط مهندسان هلندی بازسازی شد و در سال ۱۹۹۳ میلادی به عنوان میراث جهانی در فهرست یونسکو قرار گرفت. شدت نزدیک بودن فرکانس زلزله به بنا موجب آسیب به آن شد.

این همایش تخصصی که از امروز در پردیس هنرهای زیبا آغاز شده تا فردا چهاردهم دی ماه ادامه خواهد داشت و کارشناسان در رابطه با مطالعات لرزه ای و مقاوم سازی بناهای تاریخی سخنرانی خواهند کرد.