قفل خصوصی‌سازی «بهارستان و شوکت‌آباد» باز نشد
تاریخ ما – گروه استان‌ها: عالیه نخعی: خراسان جنوبی با داشتن یک هزار و ۳۰۰ اثر تاریخی یکی از استان های تاریخی شرق کشور بوده که تاکنون حدود ۷۰۰ اثر تاریخی آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
کاروان‌سراها، باغ‌ها، عمارت های حکومتی به‌جا مانده از تاریخ، آرامگاه‌ها، آب انبارها و خانه‌های تاریخی از جمله آثار تاریخی است که در شهرها و روستاهای استان پراکنده شده است.
بسیاری از این آثار طی گذشت از اعصار و قرون تاریخی در برابر حوادث طبیعی و برف و باران کمر خم کرده و برخی دیگر هنوز پابرجاست، در طول سنوات گذشته سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری تا حدودی برای نگهداری و مرمت این آثار اقدام کرده است، اما بااین‌وجود بسیاری از این بناها باوجود همه شکوه و عظمت تاریخی خود دیگر به فراموشی سپرده‌شده‌اند و امروز شاهد ویرانی بسیاری از این بناها در گوشه و کنار استانمان هستیم.
در خراسان جنوبی بسیاری از آثار تاریخی منحصربه‌فرد در حالی در غربت و تنهایی به‌سر می‌برند که با واگذاری این بناها به‌دستان بخش خصوصی متخصص و تغییر کاربری آنها قفل‌های این مجموعه‌ها بازشده و می‌توان شاهد احیا مجدد این بناها بود، برنامه‌ای که سال‌هاست قرار است قفل بسته برخی از بناهای تاریخی شهرمان را باز کند اما باوجود گذشت چند سال هنوز هم در پیچ و خم خصوصی‌سازی باقی‌مانده است.
قفل های بسته باغ شوکت‌آباد در پیچ و خم خصوصی‌سازی
یکی از این بناهای تاریخی که چند سالی است موضوع واگذاری آن به بخش خصوصی مطرح است باغ و عمارت شوکت‌آباد بوده که هنوز هم گویا خصوصی‌سازی نتوانسته قفل های بسته این بنا را باز کند.
باغ و عمارت شوکت‌آباد باغی است که دوره قاجاریه در زمان حکمرانی امیر اسماعیل‌خان با مصالحی همچون آجر، خشت خام، ملات گل، کاهگل، گچ و سنگ ساخته‌شده و در سال ۱۳۱۶ هجری قمری چهار سهم از آن وقف امور خیریه شد و باقی سهام این باغ و عمارت توسط امیرمحمد ابراهیم‌خان مشهور به شوکت‌الملک در سال ۱۳۲۰ وقف شد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی این مجموعه تاریخی در اختیار دانشگاه بیرجند و میراث فرهنگی قرار گرفت و از سال ۱۳۸۷ این باغ توسط اداره کل اوقاف و امور خیریه احیاء شد.
این باغ زیبا و عظیم جلوه‌ای ویژه به روستایی که با نام همین مجموعه به نام شوکت‌آباد نام‌گذاری شده، می‌دهد و در طول سال افراد زیادی را برای رفع خستگی به‌سوی خود جلب می‌کند اما این اثر تاریخی که از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین باغ تاریخی خراسان جنوبی و شاید ایران یاد می‌شود اکنون بین شاخه‌های خشک خود نفس می‌کشد و از حدود دو سال قبل درب آن به روی گردشگران بسته شده است.
به گفته گرایلی، مدیرکل اوقاف و امور خیریه خراسان جنوبی مجموعه باغ و عمارت شوکت‌آباد برای احیاء نیاز به چندین میلیارد تومان اعتبار دارد و در این راستا باید سرمایه‌گذار جذب شود.
شاید به هم دلیل بود که این اثر تاریخی چند سالی در اختیار بخش خصوصی قرار گرفت اما واگذاری این بنا به سرمایه‌گذار غیرمتخصص سبب وارد آمدن آسیب های زیاد به باغ و ایجاد اختلاف با اوقاف شد که در نهایت این اختلافات سبب بسته شدن و بلاتکلیفی دو ساله این بنا شده و هنوز هم موضوع واگذاری آن به سرمایه‌گذار جدید به نتیجه نهایی نرسیده است.
اعلام آمادگی چند سرمایه‌گذار برای بازگشایی قفل های باغ شوکت‌آباد
مدیرکل اوقاف و امور خیریه خراسان جنوبی در گفت و گو با خبرنگار تاریخ ما با اشاره به آخرین وضعیت واگذاری این بنا به بخش خصوصی می‌گوید: بعد از مشکلی که با سرمایه‌گذار قبلی بنا به وجود آمد، مجموعه به دو سرمایه‌گذار دیگر واگذار شد که به دلیل اختلاف بین آنها موضوع منتفی شد.
حجت‌الاسلام محمد طاهر گرایلی با بیان اینکه در حال حاضر نیز چند نفر برای سرمایه‌گذاری در این بنا اعلام آمادگی کرده‌اند، بیان داشت: در حال حاضر این سرمایه‌گذاران در حال ارائه طرح های خود و بررسی پروژه هستند که بعد از بررسی، تفاهم‌نامه با آنها بسته می‌شود.
۵۰ میلیون تومان از اعتبارات مرمت باغ شوکت‌آباد تخصیص یافت
مدیر باغ های تاریخی اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی نیز در گفت و گو با خبرنگار تاریخ ما با اشاره به اینکه مالک برخی از باغ های تاریخی بخش خصوصی و برخی نیز در اختیار سازمان‌ها قرار دارد، اظهار کرد: اگر مالک‌ها برای مرمت و بهره‌برداری به سازمان میراث فرهنگی مراجعه کنند ما با آنها همکاری لازم را انجام داده و طرح های کاربردی مناسب را معرفی می‌کنیم.
محمد جنتی فر با بیان اینکه تاکنون باغ تاریخی رحیم‌آباد، اکبریه و امیرآباد تغییر کاربری شده و از آن استفاده می‌شود، بیان داشت: طرح های مرمت و احیا باغ بهلگرد و شوکت‌آباد نیز در حال اجرا است.
وی با اشاره به اینکه کار مرمت و احیا باغ شوکت‌آباد با همکاری میراث فرهنگی و اوقاف در حال انجام است، عنوان داشت: تاکنون مرمت بخش های اساسی انجام‌شده و بخشی از حصار کشی باغ و … باقی‌مانده که به دلیل کمبود اعتبار طولانی شده است.
وی ادامه داد: مرمت کامل باغ اعم از مرمت سازه، ساختمان‌ها، مرمت باغ، خیابان های باغ و محوطه‌سازی بالغ بر دو میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد که در حال حاضر ۵۰ میلیون تومان آن تخصیص یافته است.
اختصاص ۱.۲ میلیارد تومان اعتبار برای احیا و مرمت باغ های تاریخی استان
جنتی فر از شناسایی ۱۱۹ باغ تاریخی در استان خبر داد و افزود: تاکنون ۲۵ مورد از این باغ‌ها در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
به گفته وی امسال برای احیا و مرمت باغ های تاریخی استان یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان اعتبار در نظر گرفته‌شده که تاکنون ۲۸۰ میلیون تومان آن تخصیص یافته است.
ارگ بهارستان در آستانه پیوستن به دفتر تاریخ
ارگ بهارستان نیز یکی دیگر از بناهای تاریخی با قدمت ۲۳۰ ساله شهرمان بوده که سال‌هاست در کانون بی‌توجهی قرارگرفته و دوره خزان را طی می‌کند.
متأسفانه سال‌ها قبل از شناسایی و ثبت در فهرست آثار ملی، بخش گسترده‌ای از این بنا توسط نهادهای مختلف دولتی و نیمه‌دولتی مجزا شده و آنچه از این باغ باشکوه باقی‌مانده کوشکی نیمه ویران و فضایی مخروبه است.
به جرات می‌توان گفت بیش از ۹۰ درصد این بنای تاریخی به‌طور کلی تخریب‌شده و در آستانه پیوستن به دفتر تاریخ است تا آیندگان تنها نامی از آن را به‌عنوان یکی از آثار تاریخی در کتاب‌ها بخوانند.
این بنا که در حال حاضر در اختیار بنیاد مستضعفان قرار دارد سال‌هاست بین میراث فرهنگی و بنیاد پاسکاری می‌شود و دو سازمان متولی تقصیر عدم اجرای برنامه‌ها و رسیدگی به این ارگ را گردن یکدیگر می‌اندازند.
موضوع مرمت و احیا بنا و واگذاری آن به شهرداری برای ایجاد مجتمع فرهنگی گردشگری یکی از طرح‌هایی بوده که سال‌هاست مسئولان متولی از آن سخن می‌گویند اما گویا این طرح نیز هنوز راه به‌جایی نبرده است.
هنوز واگذاری ارگ بهارستان به شهرداری انجام نشده است
مدیرکل بنیاد مستضعفان خراسان جنوبی دراین‌ارتباط در گفت و گو با خبرنگار تاریخ ما با بیان اینکه هنوز واگذاری ارگ بهارستان به شهرداری انجام نشده است، بیان کرد: ابتدا باید این بنا مرمت شود که متأسفانه الآن مخروبه شده و چیزی از آن باقی نمانده که مرمت شود.
حسن خسروی با بیان اینکه بنیاد شرایط واگذاری بنا را فراهم کرده است، گفت: در حال حاضر مقدمات کار انجام‌شده و مجوز واگذاری از تهران نیز گرفته‌شده و تنها باید شهرداری وارد قرارداد شود.
مدیر پایگاه بافت تاریخی بیرجند نیز در گفت و گو با خبرنگار تاریخ ما با بیان اینکه مالک اصلی بنا بنیاد مستضعفان بوده و هنوز موضوع واگذاری آن بلاتکلیف است، اظهار کرد: هنوز اقدام عملی برای واگذاری بنا انجام نشده است.
مرمت ارگ بهارستان نیازمند یک میلیارد اعتبار
نصرآبادی با بیان اینکه در تابستان سال گذشته با تخصیص اعتبار مقداری از بنا مرمت شد که با اتمام اعتبار کار مرمت نیز متوقف شد، بیان داشت: بالغ بر ۴۵ میلیون تومان برای احیا و مرمت این بنا هزینه شده است اما تا بهره‌برداری کامل بنا حدود یک میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.
وی در ارتباط با تغییر کاربری بناهای تاریخی و ورود بخش خصوصی برای احیا این بناها نیز گفت: خیلی از بناهای تاریخی بیرجند دارای مالک خصوصی بوده و برخی نیز در اختیار سازمان های دیگر قرار دارد که میراث فرهنگی نمی‌تواند برای آن تصمیم‌گیری کند.
وی ادامه داد: بااین‌وجود در حال حاضر بسیاری از بناهای تاریخی بیرجند تغییر کاربری شده به‌عنوان‌مثال خانه تاریخی پردلی تبدیل به خانه صنایع‌دستی، ساختمان پست قدیم به دفتر میراث فرهنگی بیرجند، خانه تاریخی به موزه مردم‌شناسی، باغ رحیم‌آباد به خانه صنایع‌دستی تغییر یافته است.
آنچه که مسلم است میراث فرهنگی به‌عنوان متولی بناهای تاریخی به‌تنهایی قادر به احیا و حفظ این بناها نیست و دراین‌بین به نظر می‌رسد ورود بخش خصوصی و تغییر کاربری بناهای تاریخی می‌تواند تا حدودی قفل های بسته بناهای تاریخی را به روی گردشگران باز کند.