در جام جهانی فوتبال، همه ایران به یک رنگ آشکار شد
به گزارش «تاریخ‌ما» به نقل از میراث آریا به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، سید محمد رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری این مطلب را در «نشست ایران، فوتبال و جام جهانی» که یکشنبه 10 تیر به همت پژوهشکده مردم شناسی در محل پژوهشگاه برگزار شد مطرح کرد.
او پرسش اصلی مردم شناسی را کیستی جامعه و جامعه شناسی را حال جامعه دانست و گفت: «کیستی جامعه مانند کیستی افراد پنهان است و به راحتی نمی توان به آن پی برد و زمانی آشکار می‌شود که فرد در موقعیتی دراماتیک (روایی )قرار بگیرد که در آن زمان حدود شخصیتی فرد مشخص می‌شود.»
او به خبرنگار تاریخ ما گفت:: «این که فرد در مواجه با اتفاقات چه عکس العملی نشان می‌دهد حدود شخصیت فرد را مشخص می کند و اساس قصه و روایت هم این است که موقعیتی را فراهم کند که حدود شخصیتی پرسوناژ داستان مشخص شود.»
بهشتی با بیان این که این مسئله در مورد جوامع هم صدق می کند وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «جامعه در موقعیت های تاریخی پدید آمده کیستی اش را آشکار می کند و اهمیت این موقعیت در آن است که در مواقع معمول پنهان می‌شود به نحوی که نمی توان از کیستی جامعه به درستی شناختی پیدا کرد.»
او با بیان این نکته که در بیشتر اوقات صورت ظاهر جوامع غلط انداز است اظهار کرد: «در شرایط غیر دراماتیک تمام فعالیت های فرد از اراده وی سر چشمه می گیرد و بنا بر آن دوست ندارد خیلی از صفات بد در وی آَشکار شود و سعی می کند دیگران به واسطه صفات حسنه نمایان شده در او از وی شناخت پیدا کنند.»
بهشتی اظهار داشت: «جوامع نیز در شرایط غیر دراماتیک به همین شکل اندو تلاش می‌کنند قانونمند دیده شوند ولی در بزنگاه ها اتفاق دیگری می افتد زیرا که در این مواقع اراده ای وجود ندارد و تمامی امور خارج از آن است.»
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: «در بزنگاه های تاریخی جوامع اراده ندارند و شخصیت واقعی جامعه گویی پوسته را کنار می زند و بیرون می آید و صورت ظاهری جامعه را می درد و آشکار می‌شود.»
جام جهانی فوتبال و ایجاد موقعیت دراماتیک در ایران
او با اشاره به مفهوم فوتبال، جام جهانی و حضور ایران در گروه مرگ گفت: «تمام این ها شرایطی را فراهم کرد که حضور ایران در جام جهانی فوتبال تبدیل به یک موقعیت دراماتیک در ابعاد ملی شود و رفتاری از جامعه ایران سر بزند که در موقعیت قبل و بعد، آن را کمتر ببینیم.»
او با طرح این پرسش که قبل از جام جهانی راجع به جامعه ایران چگونه قضاوت می شد؟ وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «ایران تا پیش از مسابقات جام جهانی جامعه ای نا به هنجار، قانون گریز، مضطرب و… عنوان می شد تااینکه ایران در مقابل مراکش برنده می‌شود. گزارشگر نیز در جریان بازی با نا امیدی به اتمام بازی در دقایق اولیه شروع بازی راضی بود زیرا که تصویر قبلی را از خودش فوتبال و جامعه ایران داشت.»
او گفت: «این در حالی اتفاق افتاد که تیم ایران برنده شد و ملت ایران در شهر های مختلف به خیابان ها آمدند و تمام کشور یک واکنش از خود نشان دادند و همه ایران به یک رنگ آشکار شد.»
او این امر را حاکی از یکپارچکی ایران دانست و گفت: «زمانیکه مسابقات فوتبال در شهر تبریز برگزار می‌شود شاهد جریانات واگرا هستیم ولی زمانیکه تیم ملی ایران در جام جهانی پیروز می‌شود همان صحنه ای که در تهران می بینیم در تبریز نیز مشاهده می‌کنیم که نشان از چهره دیگر جامعه ایران دارد که کسی نمی‌تواند در یک بزنگاه مانع آن شود.»
بهشتی با اشاره به حضور اکثر ایرانیان در خیابان ها بعد از برد مقابل تیم فوتبال مراکش وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد:«کسی برای این حضور یکپارچه نقشه ای نکشیده بود و این رفتار خبر بزرگ و خوبی است که یکی از فواید این مسابقات بود به نحوی که آن شب به احتمال خیلی زیاد یکی از امن ترین شبهای ایران بوده است.»
او به خبرنگار تاریخ ما گفت:: «اگر این چهره درست احصاء شود و تصویری روشن از آن بدست آورده شود دلالت بر کیستی جامعه ایرانی می کند و انسان را امیدوار و شگفت زده می کند زیرا که درست در تضاد با چهره ای است که قبل از این در ذهن ها بوده است.»
او به خبرنگار تاریخ ما گفت:: «اینکه در جامعه مانند ایران با این تنوع فرهنگی شاهد این یکپارچگی هستیم حکایت از این می کند که ما خلاف آن خیلی زحمت کشیده ایم که در حوزه ارادی عمل کنیم و در حوزه ارادی در طی یک قرن اخیر پیچیده ترین سوءمدیریت ها را در مورد تنوع فرهنگی انجام داده ایم ولی موفق نشدیم.»
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: «این فرهنگ آنقدر ریشه دارد ؛ زمانیکه ایران مقابل مراکش پیروز می‌شود تمام ایران با این تنوع فرهنگی یک واکنش نشان می دهند و اینکه افرادی از قومیت های مختلف دست از وطن یکپارچه شان به نام ایران برداشته باشند تنها یک سوء تفاهم است.»
او تأکید کرد: «و این همان چیزی که در بزنگاه های غیر ارادی کاملا آشکار می‌شود .»
بهشتی رویداد هایی از این دست با ابعاد خیلی گسترده را راهگشا دانست و گفت: «اگر روزگاری راجع به هویت ایرانی سخن بگوییم و همگان به ما خرده بگیرند که این چیزهایی که مطرح می کنید مربوط به تاریخ است و آیا در حال حاضر که در قرن بیست و یکم بسر می بریم و رسانه ها اینقدر گسترش یافته اند نیز این یکپارچگی در هویت ایرانی وجود دارد یا نه ؟ به کار می آیند .»
فرهنگ ایرانی عمیق تر از آنچه در اذهان وجود دارد
او به خبرنگار تاریخ ما گفت:: «این موارد حکایت از ریشه دارتر ، عمیق تر و پوست کلفت تر بودن فرهنگ ایرانی و آنچیزی است که در ذهن ها وجود دارد و اینگونه است که این فرهنگ توانسته در طول این سالها از گردنه های سخت عبور و موجودیت خویش را حفظ کند.»
او با اشاره به اینکه این موارد در مورد احوال جامعه ایرانی نیز می‌تواند چیزهایی بگوید اظهار داشت: «رفتار خوب ایرانی ها (جمع کردن زباله ها ) در ورزشگاه نشان از انعکاس مدنیت در این رفتار دارد چیزی که در ترافیک دیدنش سخت است .»
مدنیت جامعه ایرانی
بهشتی گفت: «لایه ای در جامعه ایرانی وجود دارد که مدنیت به سرعت دارد در آن رشد می کند و در یک بزنگاه هایی خود را آشکار می کند زیرا که مدنیت پر سر و صدا نیست، مدنیت مانند نا مدنیت همراه با قتل و عربده کشی نیست و دارای مناعت طبع و انظباط است و خیلی دیده نمی‌شود مگر در این بزنگاه ها.»
به گفته او، تقبیح حرکت عده ای که به هتل رونالدو رفتند از سوی جامعه ایران نشان از مدنیت آن دارد که دارای تغییر و تحول شده است .
بهشتی در پایان رویداد حضور ایران در جام جهانی 2018 را به مثابه یک بزنگاه تاریخی بسیار مهم عنوان خواند و گفت: «این رویداد برای افرادی که بخواهند در حوزه فرهنگ، احوالات فرهنگ جامعه و کیسی آن مطالعه کنند فرصت بسیار خوبی را فراهم کرد .»
فوتبال ورزش نخست ایرانیان
سید احمد محیط طباطبایی رئیس ایکوم ایران دیگر سخنران این نشست بود که به بیان مواردی در خصوص «فوتبال ایران ؛ابعاد اجتماعی و فرهنگی» پرداخت و در توضیح اهمیت فوتبال بین سایر ورزش ها گفت: «هر پدیده ورزشی یک ریشه و موقعیت اقلیمی خاص با زیر بنای اجتماعی معین دارد.»
او فوتبال را ورزش طبقه کارگر دانست که با رشد طبقه متوسط ترقی کرده است و افزود: «در قرن 16میلادی از فوتبال به عنوان یک توهین اجتماعی یاد می شد زیرا که ورزش کارگران بود اما در قرن 19باشگاه های فوتبال گسترش یافتند و در قرن بیستم با تسط اجتماعی طبقات و گرایش های سیاسی نسبت به این خاستگاه فوتبال به ورزش اول در جهان و ایران تبدیل می‌شود.»
او با بیان اینکه اهم فوتبالیست ها از طبقه سوم اجتماعی بر خاسته و رشد کرده اند وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «در زمان گذشته فوتبال بیشترین جمعیت را به سمت خود جلب می کرد زیرا که در آن زمان تلویزیون، شبکه های مجازی و … وجود نداشت.»
محیط طباطبایی با اشاره به این نکته که فوتبال خواسته و نا خواسته مانند رفتارهای جامعه است افزود: «بر خلاف اینکه در تمامی ورزش ها آن کسی که بیشتر تمرین کرده و از نظر اقتصادی قوی تر است برنده می‌شود در فوتبال قویتر برنده نیست و امید و شانس نمود می یابد.»
او با بیان اینکه فوتبال برای مردم ایجاد انگیزه می کند و نسبت به ورزش های دیگر خیلی شبیه زندگی، جامعه و رفتار های انسانی است وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «در فوتبال بر خلاف سایر ورزش ها یک اسطوره می‌تواند نتیجه بازی را عوض کند.»
رییس ایکو م ایران گفت: «تا سال 47، کشتی و وزنه برداری در ایران ورزش های اول بودند ولی سالهای بعد فوتبال نیاز اجتماعی سیاسی جامعه ایرانی را بهتر از سایر رشته های ورزشی بر آورده می کند.»
او به خبرنگار تاریخ ما گفت:: «در همین سال ایران در فینال جام ملت های آسیا در مقابل تیم ملی اسرائیل با نتیجه 2 بر1 برنده می‌شود و از آن شب به بعد فوتبال به ورزش نخست ایران تبدیل شده و رفتار اجتماعی مردم تغییر می کند و قهرمان های فوتبالی ظهور می یابند و این ورزش به محلی برای عقده گشایی و تجلی امید تبدیل می‌شود.»
محیط طباطبایی در پایان ورزش فوتبال را حاوی رفتار های اجتماعی ناشی از رفتار خوب و بد افراد دانست و گفت: «اگر دو نفر حتی با هم خصومت هم داشته باشند در هنگام تماشای بازی فوتبال تیم ملی کدورت ها را کنار می گذارند و یکپارچه برای شکل دادن به هویت ملی تلاش می‌کنند.»
فوتبال آیینه تنوع فرهنگی و نیروی امید، نوزایی و برابری
دیگر سخنران این نشست علیرضا حسن زاده رئیس پژوهشکده مردم شناسی بود که در سخنانی به مطالعات مختلف پژوهشکده مردم شناسی در دو دهه گذشته در زمینه مردم شناسی ورزش اشاره کرد و انتشار کتاب مردم شناسی ورزش با همکاری نشر افکار، برگزاری همایش هایی در زمینه بازی و ورزش، جوانان و ثبت مردم نگاری ورزش های محلی در طرح مردم نگاری سرزمین را از جمله این فعالیت ها برشمرد.
او برپایی همایش ملی مردم شناسی ورزش را در چارچوب فعالیت های این پژوهشکده در آینده نزدیک اعلام کرد و افزود: «این دومین نشست پژوهشکده مردم شناسی در زمینه فوتبال است.»
حسن زاده اظها رداشت: «نشست اول در آستانه جام جهانی 2018 در دانشگاه مازندران با همکاری این پژوهشکده و انجمن انسان شناسی برگزار شد و در آن رابطه میان هویت ملی و فوتبال مورد بحث قرار گرفت.»
او درباره پرداختن دانش مردم شناسی به تحلیل فوتبال وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «نخست آنکه فوتبال هویت ملی را تبدیل به یک امر قابل لمس و انضمامی می کند و هویت ملی را با روایتی جذاب و حماسی یا شاد به تک تک خانه های مردم ایران می برد.»
او به خبرنگار تاریخ ما گفت:: «از سوی دیگر از آنجا که میراث فرهنگی متاخر و مدرن از اشکال و انواع میراث فرهنگی به شمار می آیند بی شک فوتبال را هم می توان از انواع میراث فرهنگی متاخر و مدرن دانست که در آن تنوع فرهنگی و هویت ملی به هم گره می خورند.»
به گفته رئیس پژوهشکده مردم شناسی، در این ورزش، زنان، مردان، نوجوانان و همه گروه های قومی و اجتماعی در کنار هم به ساخت و خلق معانی مرتبط با هویت ملی می پردازند، به این ترتیب فوتبال آیینه تنوع فرهنگی و وحدت ملی در ایران در میان گروه های مختلف اجتماعی است.
او با بیان این که بسیاری از نوجوانان ایرانی نخستین بار با حوزه های فرهنگی و اقوام گوناگون ایرانی به کمک تیم های فوتبالشان آشنا شده اند افزود: «صنعت نفت آبادان، ما را با خوزستان و مردم خون گرم و مهربانش، تراکتور سازی با قوم ایرانی آذری، ملوان با گیلک ها، نساجی با مازندرانی ها، سپاهان با اصفهانی ها آشنا می سازد.»
حسن زاده گفت: «فوتبال ایرانی ویژگی های ملی فرهنگ ایرانی را نشان می‌دهد به گونه ای که تیم محبوبی چون شاهین در قبل از انقلاب نام خود را با تفالی از دیوان حافظ اخذ می کند و نامش ملهم از اشعار حافظ است، با توجه به قدرت شعر در ایران در اینجا، فوتبال حتی با ادبیات گره می خورد.»
او در پایان وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «فوتبال از جمله ورزش هایی است که در سرتاسر جهان بومی شده است، می توان ادعا کرد، در طی تاریخ ایران فوتبال همواره نیروی امید و نوزایی و برابری را خلق کرده است.»
ژن و جام جهانی
«ژن و جام جهانی» عنوان سخنرانی علی متولی زاده اردکانی عضو گروه علوم پایه فرهنگستان جمهوری اسلامی ایران بود که در ابتدای آن به بیان مواردی در خصوص فوتبال و فرهنگ جهانی پرداخت و گفت: «فوتبال اوج ابراز فعالیت فرهنگی صد ها میلیون انسان است که با ابراز احساسات وطن پرستانه در حمایت از تیم شان همراه است.»
او فوتبال را ساده ترین راه گفتگوی مردم جهان دانست و وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «جام جهانی فوتبال چون محبوب ترین ورزش در سطح جهان است، بزرگترین ورزش جهان به شمار می رود.»
این استاد دانشگاه با اشاره به رابطه ژن و فوتبالیست عالی گفت: «پرفسور تام ریکی متخصص سرشناس ورزش در اروپا داشتن والدین با توانایی بالا در ورزش را امتیار خیلی خوبی می داند و به شخص اطمینان بیشتر از وضعیت متوسط را می‌دهد.»
او عامل ژن را در فوتبال موثر دانست و افزود: «مهارت های فیزیکی شامل ؛ قد بلند، عضلات قوی، توانایی دویدن و … در اغلب موارد به ارث می رسند.»
فوتبال فرزند مدرنیته است
«مختصات ما در جام جهانی» عنوان سخنرانی رضا شجیع دبیر شورای راهبردی وزارت ورزش و جوانان بود که به بیان آن پرداخت و گفت: «فوتبال چون عروسی است که هر کس چیزی را در چهرهء او می بیند که دوست دارد ببیند وحسی را در شما بر می انگیزد که دوست دارید برانگیخته شود.»
او فوتبال را فرزند مدرنیته دانست و وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «فوتبال، آرزوهای جمعی ما را برآورده نمی کند بلکه برای لحظاتی کوتاه فرصت تجربه آنها را برایمان فراهم کرده و برای ساعاتی ذهنمان را از انبوه مشکلات و سختی ها دور می کند.»
به گفته او، فوتبال تنها ژآنر اجتماعی است که در توصیف آن از کلمه ما استفاده می‌کنیم.
دبیر شورای راهبردی وزارت ورزش و جوانان، ناسازگاری آمار ها با واقعیت ها را مختصات جامعه ایرانی دانست و گفت: «مختصات ما در جام جهانی نشان داد ما از شکست می هراسیم و بیشتر دوست داریم شکست نخوریم تا پیروز شویم و این واقعیت در جامعه ما ساری و جاری است.»
فوتبال ؛زیست سنتی در میدان مدرن
داروین صبوری پژوهشگر جامعه شناسی ورزش دیگر سخنران این نشست بود که به بیان مطالبی در خصوص «فوتبال ؛زیست سنتی در میدان مدرن » پرداخت و گفت: «در تاریخ اجتماعی سرزمینمان هر جا که با پدیده های مدرن روبرو شدیم بلاهای عجیب و غریبی سر آن آوردیم و فوتبال که یکی از آخرین نهاد های مدرن وارد شده به ایران است و هنوز نهاد اجتماعی نشده و در حد ابزار باقی مانده از جمله اینهاست.»
او به خبرنگار تاریخ ما گفت:: «اینکه هنوز رفتار با پدیده های اجتماعی را بلد نیستیم از خصوصیات زیست سنتی ما است و تا زمانیکه نخواهیم این خصوصیت را کنار بگذاریم نمی توانیم پدیده های مدرن را درک کنیم زیرا که می خواهیم پدیده مدرن را در ساحت سنت بازسازی کنیم و آنگونه که می خواهیم آن را بازفهم کنیم.»