میراث طبیعی مکمل میراث‌فرهنگی است
به‌گزارش «تاریخ ما» به نقل از میراث‌آریابه‌نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، سید احمد محیط طباطبایی رئیس ایکوم ایران این مطلب را در نشست «میراث طبیعی و میراث‌فرهنگی» که به همت گروه میراث طبیعی پژوهشگاه برگزار شد مطرح کرد.
او با اشاره به تفاوت میان میراث طبیعی و منابع طبیعی، میراث طبیعی را بخشی از طبیعیت دانست که در تعامل با انسان است و گفت: «زمانیکه این رابطه شکل گرفت آن بستر را میراث طبیعی می نامیم و طبیعت فارغ از انسان جز این شمرده نمی‌شود.»
مشاور ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، با اشاره به وجود دو نظریه در این رابطه افزود: «عده ای معتقدند از زمانیکه پدیده ای به نام انسان روی کره زمین به وجود آمده چه آنجایی در طبیعت که انسان حضور دارد و یا ندارد را باید در ارتباط با انسان دانست.»
محیط طباطیایی اظهار کرد: «برخی دیگر اعتقاد دارند مکانی که در آن انسان حضور داشته و لو اینکه الان نیست چون در ذهنیت و فکر او وجود دارد در ارتباط با انسان است.»
او گفت: «اگر فرهنگ را مجموعه ای از تمام عوامل(آیین، باور، اعتقاد، زبان، گویش و…) که ما را می شناساند و معرفی می کند بدانیم به واسطه آن می توانیم خود را ایرانی، تهرانی و … بنامیم.»
هیچ فرهنگی برتر نیست
او با بیان اینکه به همین علت، فرهنگ هیچ زمان مقایسه نمی‌شود و هیچ فرهنگی بالاتر و برتر نیست و هر فرهنگی در ذات خودش تعریف می‌شود وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «آنچه مورد سنجش قرار می گیرد بخش مادی فرهنگ (تمدن) است که طبق آن می گوییم فلان فرهنگ متمدن تر است.»
رئیس ایکوم ایران با بیان اینکه هر قسمت از طبیعت که در این حوزه فرهنگی قرار دارد جزو میراث طبیعی است گفت: «به عنوان مثال شاید روی کوه دماوند زندگی نکنیم ولی از آن جهت که در حافظه و ذهن ما وجود دارد میراث طبیعی است.»
محیط طباطبایی آنچیزی که به تفکر انسان بر می گردد را قابل ملاحظه تر از آنچیزی دانست که تبلور مادی اش را در حوزه فرهنگی خودمان می بینیم.
او گفت: «اگر تلفیق این دو نظر را در نظر بگیریم به این نتیجه می رسیم ؛ هر آنچه که در تعامل با انسان چه مادی و چه فرهنگی قرار گیرد میراث طبیعی تلقی می‌شود.»
دیدگاه متفاوت فعالان محیط زیست و فعالان میراث فرهنگی
فعالان محیط زیست طبیعت را فارغ از وجود انسانی اش در نظر می گیرند و اصل را طبیعت و فرع را انسان میدانند ولی فعالان میراث فرهنگی اصل را وجود انسان میدانند.
محیط طباطبایی گفت: «طبیعت به معنای واقعی و طبیعت به معنایی که در حوزه میراث فرهنگی وجود دارد دو شکل متفاوت دارد.»
مشاور ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، گفت: «زمانیکه از تنوع اقلمی سخن می گوییم یک ویژگی مهم ایران را در نظر داریم که نزدیکی دو نصف النهار آن را به وجود آورده است و به مشابه آن کمتر در دنیا وجود دارد که باعث شده شرایط اقلیمی خاص را در یک محیط کوچک به وجود آورد.»
به گفته او، در هر دو قسمت کشور به جز منطقه مطلقا سردسیر، همه نوع آب و هوا اعم از کوهستانی، گرم، مدیترانه ای، معتدل و … را به وفور داریم و این یک خاصیت مهم است.
محیط طباطبایی گفت: «این تنوع اقلیمی که متأثر از تنوع طبیعی است انسانی را به وجود می‌آورد که تنوع فرهنگی می یابد و این زمانی معنا می یابد که از انسان سرزمین متنوع از نظر فرهنگی سخن می گوییم.»
تنوع طبیعی تنوع فرهنگی را رقم می زند
او وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «این تنوع طبیعی است که تنوع فرهنگی را رقم زده است و اگر به فرض تنها یک گروه نژاد در ایران وجود داشت باز هم این تنوع فرهنگی ایجاد می شد.»
به گفته رئیس ایکوم ایران، میراث طبیعی امری مستحب و فانتزی نیست و بدون آن نه تنها میراث فرهنگی بلکه زندگی انسان نیز شکل نمی گیرد.
او با بیان اینکه میراث طبیعی نگاه انسانی به طبیعت و متفاوت از نگرش محیط زیستی هااست وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «نوع نگاه میراث طبیعی به طبیعت متفاوت است به نحوی که نمی گوییم بخشی از طبیعت میراث طبیعی است و بخشی دیگر نیست.»
او طبیعت بدون فرهنگ را فاقد ارزش دانست و گفت: «طبیعتی که در حوزه نگاه فرهنگی و در تعامل فرهنگ قرار می گیرد ارزشمند است ودر رفتار حکومتی، باورها، سنت ها و … شکل می گیرد.»
رئیس ایکوم ایران اظهار کرد: «میراث طبیعی برای انسان های که در سرزمین بالقوه ایران زندگی می‌کنند، آب را از زمین بیرون می آورند و درختان را اهلی می‌کنند جنبه باور می یابد و در حفاظت از آنها تلاش می‌کنند تا باقی بمانند.»
او خاطر نشان ساخت که حفاظت از آب، درخت و … در تعامل اروپایی به این شکل دیده نمی‌شود.
بریدن درخت مو عمر را کوتاه می کند
محیط طباطبایی افزود: «باور اینکه بریدن درخت مو عمر انسان را کوتاه می کند، آلوده کردن آب نفرین حافظ آب را به همراه دارد و … تا به امروز با عث شده این ها از گزند در امان بمانند ولی امروزه که این باورها را کنار گذاشتیم و خاطیان را به قانون سپردیم درختان قطع می شوند، آبها آلوده می شوند و … و جریمه اش نیز پرداخت می‌شود.»
او وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «این امر نشان دهنده این است که تا چه اندازه تفاوت بین رفتار فرهنگی و قرار دادی وجود دارد.»
او با اشاره به اهمیت حفظ میراث طبیعی و فرهنگی گفت :رفتار یک قرن اخیر انسان ها نشان می‌دهد که نخواسته اند ارثیه چند هزار ساله را حفظ کنند زیرا افرادی که میراث فرهنگی و طبیعی برایشان بی ارزش شده افرادی هستند که به آینده نمی اندیشند، هر کسی آینده برایش برای مهم باشد گذشته را نیز مهم می شمارد و می خواهد گذشته را برای آینده حفظ کند.
او با بیان اینکه یک گپ یک قرنی در سرزمین ایران باعث تغییر در باورها و رفتار های مردم شده به نحوی که مسکن، آب و … تبدیل به سرمایه شده اند وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «این عوامل باعث از بین رفتن طبیعت شد.»
رئیس ایکوم ایران تنها توجه به خروجی ها و اینکه چطور می‌شود مسائل را مادی کرد را اشتباه دانست و اظهار کرد: «اقتصاد زیر بنای رفتارهای اجتماعی نیست بلکه زیر بنای رفتارهای اجتماعی را فرهنگ تشکیل می‌دهد و بخشی از این فرهنگ تعاملات مالی و اقتصادی است.»
ضرورت توجه دوباره به فرهنگ
او توجه دو قرنی به اقتصاد را باعث ویرانی همه چیز دانست و اظهار کرد: «توجه دوباره به فرهنگ و اقتصاد را بخشی از فرهنگ دانستن برای نجات انسان هایی که فراموش کرده اند فرهنگ اصل است ضروری است.»
او اظهار کرد: «بعد از جنگ جهانی دوم زمانیکه حفاظت از میراث فرهنگی مبنا قرار می گیرد تغییرات را در حفاظت از محیط زیست، میراث فرهنگی و … شاهد هستیم و هر چه جلو آمدیم نحوه این حفاظت تغییر کرد.»
رئیس ایکوم ایران تأکید کرد: «امروزه موزه به جایی گفته می‌شود که تفکر انسانی را حفاظت می کند، می شناسد و معرفی می کند از این رو یک رمان هم شکل موزه می یابد.»
او وی در گفتگو با تاریخ ما تصریح کرد: «این فکر تاریخی که قرن ها است وجود دارد مورد حفاظت قرار می گیرد.»
به گفته او، همین امر در میراث فرهنگی هم شکل می گیرد و تمام یک حوزه فرهنگی اعم از بنا، بافت و… مورد حفاظت قرار می گیرد و اثری مانند تخت جمشید فارغ از کوه رحمت، رودخانه و انسان هایی که در آن می زیند مورد حفاظت قرار نمی گیرد.
ناپایداری طبیعت بدون انسان
مشاور ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، افزود: «با این نگاه امروزه دیگر سایت های تاریخی خالی از ساکنین آن نیست و همه با هم حفاظت می‌شود.»
این تغییر نگاه در تمامی بخش های میراث فرهنگی صورت گرفته و حفاظت در تمامی بخش های آن انجام می‌شود به نحوی که امروزه از ثبت ادبیات و آثاری ناشی از افکار انسان سخن به میان می آید.
محیط طباطبایی با بیان این نکته که طبیعت بدون انسان پایدار نیست و انسان بدون طبیعت گفت: «انسان ایرانی با طبیعت رفتار همزیستی و نه تسلط طلبانه دارد.»
به گفته او، میراث طبیعی شکل دهنده فرهنگی است که درآن واقع می‌شود و فرهنگی که ناشی از مردمان آن طبیعت است با میراث تعامل می کند و به تعریف آن می پردازد که یکی از مدارک آن ادبیات است.
او به خبرنگار تاریخ ما گفت:: «میراث طبیعی مکمل میراث فرهنگی است و بدون هر یک آن یکی شکل نمی گیرد میراث طبیعی فارغ از میراث فرهنگی و بالعکس وجود ندارد.»
او با اشاره به تأثیر طبیعت سرزمین روی فرهنگ گفت: «طبیعت تا آن اندازه روی نگاه فردی که در آن زندگی می کند تأثیر دارد که نوع تعریف این افراد با توجه به اینکه در کوه، دریا و … زندگی می‌کنند متفاوت است.»