افتتاح دو پروژه بزرگ کتابخانه مرکزی بجنورد و مشهد

به گزارش سایت «تاریخ ما»  به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، نخستین جلسه هیأت امنای کتابخانه‌های عمومی کشور در دوره جدید، سه‌شنبه ۲۶ تیر ماه، با حضور سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، طیبه سیاوشی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، محسن جوادی، معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، فاطمه فهیم نیا، مدیر گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، هادی جعفری نژاد، نماینده معاون سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، مهری پری‌رخ، استاد پیشکسوت کتابداری، هوشنگ مرادی کرمانی نویسنده پیشکسوت و علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برگزار شد.

توسعه فضای کتابخانه‌ای کشور

در این جلسه علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با ارائه گزارشی از عملکرد فرهنگی این نهاد در سال های ٩٦ و سه ماهه نخست جاری گفت: در سال ۹۵ تعداد کتابخانه‌های عمومی ۳ هزار و ۳۴۶ باب بوده که این تعداد در سال ۹۶ به ۳ هزار و ۴۲۶ باب رسیده که بر این اساس زیربنای کتابخانه‌های عمومی کشور از یک میلیون و ۳۷۵ هزار و ۶۶۶ متر مربع در سال ۹۵ به یک میلیون و ۳۹۳ هزار و ۵۰۷ متر مربع در سال ۹۶ رسید که از این جهت شاهد توسعه فضای کتابخانه‌ای کشور بودیم.

وی افزود: از خرداد ماه ۱۳۹۳ تا تیرماه ۱۳۹۷، تعداد ۵۲۹ باب کتابخانه عمومی به کتابخانه‌های موجود اضافه شده‌اند که سهم کتابخانه‌های نهادی ۳۴۴ باب، کتابخانه‌های مشارکتی ۱۷۹ باب و کتابخانه‌های مستقل ۶ باب بوده که بیشترین تعداد در استان فارس با ۵۲ باب و کمترین تعداد در استان قم با ۳ باب بوده است. اما در این بازه زمانی برخی از کتابخانه‌ها به علت فرسودگی نیاز به تعمیرات و بازسازی داشتند که بر این اساس ۲۷۱ باب کتابخانه به همین دلیل تعطیل شدند که کمترین آمار تعطیلی کتابخانه‌های مربوط به کتابخانه‌های نهادی با ۳۴ باب و بیشترین تعداد مربوط به کتابخانه‌های مشارکتی با ۲۳۳ باب بوده است.
 

افتتاح کتابخانه مرکزی بجنورد در مرداد ماه ۹۷

علیرضا مختارپور در این جلسه از افتتاح دو پروژه بزرگ همزمان با چهل سالگی انقلاب اسلامی خبر داد و گفت: خوشبختانه کتابخانه مرکزی بجنورد با مساحت هزار متر مربع و زیربنای ۴ هزار و ۲۵ متر مربع، ان‌شاالله با حضور وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی در مرداد ماه سال جاری افتتاح خواهد شد.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور افزود: این کتابخانه مرکزی با بیش از ۱۰۰ هزار جلد ظرفیت آثار ارزشمندی از جمله ۸ هزار جلد کتاب اهدایی از کتابخانه شخصی آیت‌الله مهمان‌نواز را در خود جای داده است.

افتتاح کتابخانه مرکزی مشهد در دهه فجر ۹۷

مختارپود در ادامه گفت: همچنین پس از گذشت بیش از ۲۰ سال، کتابخانه مرکزی مشهد در دهه فجر سال جاری افتتاح خواهد شد. خوشبختانه با پیگیری‌های انجام شده، کارهای عمرانی این کتابخانه مرکزی در ۶ طبقه و ۱۱ هزار و ۶۰۰ متر مربع زیربنا به پایان رسیده است. کتابخانه مرکزی مشهد با دارا بودن ظرفیت ۲۰۰ هزار جلد کتاب در بخش‌های مختلف فضای بسیار مناسبی به لحاظ سالن‌های مطالعه و سایر امکانات از جمله خدمات اینترنتی را برای اعضای خود پیش‌بینی کرده است.

مختارپور درباره تعداد کتاب‌های موجود در کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور گفت:  تعداد کتاب  در کتابخانه‌های عمومی کشور از ۴۱ میلیون و ۷۲۰ هزار و ۲۸۵ نسخه در سال ۹۵ به ۴۱ میلیون و ۶۶۵ هزار نسخه رسید که این کاهش تعداد نسخه به این دلیل بود که در سال ۹۶ پس از ۵ سال کار وجین در کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور انجام شد که با خروج کتاب‌های آسیب دیده و مفقودی از فهرست کتابخانه‌ها شاهد این کاهش تعداد نسخه بودیم. همچنین تعداد کتابداران در ابتدای دوره قبل که نزدیک ۶ هزار و ۹۰۰ نفر بود، با جذبی که از میان دانش‌آموختگان کتابداری در دوره اخیر هیأت امنا انجام شد، به ۷ هزار ۴۶۶ نفر رسید.

 اجرای طرح «نشست کتاب‌خوان» با پشتوانه‌ای علمی

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در ادامه به بیان اقدامات ترویجی-فرهنگی نهاد در سال ۱۳۹۶ و سه ماهه نخست سال جاری پرداخت و گفت: در سال ۹۴ طرحی را به نام طرح «کتاب‌خوان» در کشور آغاز کردیم که در سال گذشته ۲۱ هزار ۴۷۷ نشست کتاب‌خوان با معرفی ۱۰۹ هزار ۶۱۳ کتاب در سطح کشور برگزار شد و در سه ماهه نخست سال جاری نیز ۴ هزار و ۷۸۷ نشست کتاب‌خوان با معرفی ۲۲ هزار ۴۶۰ کتاب برگزار شد.

وی تصریح کرد: ما در دوره جدید تلاش کردیم برای اجرای هر طرح در نهاد یک پشتوانه علمی فراهم کنیم که بر این اساس ۳ جلد پژوهش دانشگاهی درباره نشست‌های کتاب‌خوان انجام شد که در آن موارد مختلفی چون تجربه‌های اجرا شده در کشورهای دیگر، نقاط قوت و نقاط ضعف آن مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین ما فراوانی کتاب‌های معرفی شده در این نشست‌های را محاسبه کردیم که اولین فراوانی مربوط به آثار مرحوم مهدی آذر یزدی با ۱۱۳ مورد معرفی، رده دوم به آثار  آقای مرادی کرمانی با ۹۹ مورد معرفی و در رده سوم به آثار آقای محمد میرکیانی اختصاص دارد.

مختارپور به اجرای طرح پویش کتاب‌خوان مجازی اشاره کرد و گفت: با توجه به گسترش فضای مجازی در جامعه و ضرورت ارائه محتوای فرهنگی در این فضا برای استفاده جوانان و نوجوان کشور، از سال ۹۴ ما پویش کتاب‌خوان مجازی را شروع کردیم تا افراد بتوانند از این طریق ویدئوهای کوتاه معرفی کتاب خود را در فضای مجازی منتشر کنند که در سال گذشته یک هزار و ۵۶۵ و در سال جاری تا کنون ۵۳ فایل معرفی کتاب‌خوان مجازی منتشر شده است.

رقم خوردن بیشترین مشارکت در یک مسابقه کتابخوانی

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در ادامه جشنواره کتابخوانی رضوی را از فعالیت‌های درخشان نهاد در سال‌های اخیر معرفی کرد و گفت: این مسابقه کتابخوانی تا پیش از ۳ سال گذشته  با مشارکت حداکثر ۵۰ هزار نفر برگزار می‌شد، اما از زمانی که برگزاری این جشنواره به نهاد سپرده شد، مشارکت عمومی در این جشنواره افزایش چشمگیری یافت به طوری که در سال گذشته ۶۴۰ هزار نفر در آن شرکت کردند و بیشترین مشارکت در یک مسابقه کتابخوانی را رقم زدند؛   امسال نیز هشتمین دوره آن با محوریت هفت عنوان کتاب در حال اجرا است.

اجرای طرح کتابخانه گردی در ایام هفته کتاب

وی با اشاره به سایر اقدامات صورت گرفته در حوزه فعالیت‌های ترویجی، افزود: در اسفند ماه سال گذشته همزمان با سالروز تأسیس نهاد، طرح «کتابخانه‌گردی» با اقدامات جنبی چون عضویت سراسری رایگان مسئولین و مردم در کتابخانه‌ها، اجرای برنامه‌های متنوع فرهنگی، افتتاح کتابخانه و … در ۴۶۷ کتابخانه‌ عمومی منتخب در کشور، برگزار شد و امسال در معاونت فرهنگی وزارت ارشاد در حال بررسی اجرای این طرح  در ایام هفته کتاب هستیم.

سیر مطالعاتی برای مناطق کم برخودار

مختارپور طرح «با هم بخوانیم» به عنوان یکی از طرح‌های جدید نهاد معرفی کرد و گفت: این طرح از زمستان سال گذشته آغاز شد که شامل یک سیر مطالعاتی گروهی برای کودکان ۹ تا ۱۲ سال در مناطق کم برخوردار است.    از سال گذشته که موضوع آسیب‌های اجتماعی به طور جدی در دستور کار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفت، نهاد کتابخانه‌ها اقداماتی در این حوزه را در دستور کار خود قرار داد که اجرای طرح «مدرسه جهادی خواندن» در کتابخانه حاج عبدالله والی در منطقه بشاگرد یکی از این اقدامات بوده است.

اجرای طرح‌های فرهنگی و اجتماعی در مناطق کمتر برخوردار

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور ادامه داد: هفته گذشته پس از اینکه شورای اجتماعی وزارت ارشاد ۳۱ شهر را به عنوان شهرهای دارای الویت در کشور انتخاب کرد، جلسه شورای معاونین نهاد در ابتدای  هفته جاری در شهرستان بهارستان در حاشیه تهران برگزار شد تا با بررسی وضعیت این شهرستان، اقدامات لازم فرهنگی اجتماعی با محوریت کتابخانه‌های عمومی این مناطق آغاز شود؛ شهرستان بهارستان دارای ۷۰۰ هزار نفر جمعیت و یکصد هزار دانش‌آموز است که هیچ یک از مدارس این شهرستان دارای کتابخانه نیست.   

وی با اشاره به وقوع زلزله در مناطق غربی کشور گفت: با وقوع زلزله ۲۲ کتابخانه ما در مناطق غربی کشور آسیب دید که از این تعداد ۷ کتابخانه به طور کامل تعطیل شد و نیاز به بازسازی کامل دارد که کار بازسازی در حال انجام است. ما از طریق خیرین  لباس، پوشاک، شال گردن، کفش، اسباب بازی و کتاب را تهیه کردیم و در دو نوبت به این مناطق ارسال کردیم. نهاد هم کمک‌های امدادی خود را به ۱۷ کتابدار  آسیب دیده  در این مناطق ارائه داد که تهیه ۱۰ کانکس از جمله این اقدامات بوده است.

برگزاری کنگره شعر کتاب دفاع مقدس

مختارپور با اشاره به برگزاری دو دوره از کنگره شعر کتاب دفاع مقدس گفت: مقام معظم رهبری چند سال پیش در دیدار با شاعران مطرح کردند که کتب حوزه دفاع مقدس مبنای سرایش اشعار شاعران قرار بگیرند که بر این اساس دو کنگره با عنوان «کنگره شعر کتاب دفاع مقدس» برگزار شد. در سال  گذشته اولین دوره این کنگره با محوریت کتاب «وقتی مهتاب گم شد» با ارسال ۶۰۰ شعر به دبیرخانه این کنگره برگزار شد و در سال جاری نیز دومین دوره این کنگره با محوریت سه کتاب «دختر شینا»، «گلستان یازدهم» و «راز دخت کاج» و توجه به نقش زنان در دفاع مقدس برگزار شد که ۷۰۰ اثر به دبیرخانه دومین کنگره ارسال شد.

وی اجرای طرح نورسیده‌ها و مشارکت در نمایشگاه کتاب، نمایشگاه قرآن کریم، جشنواره روستاهای دوستدار کتاب، جشنواره خاتم، پویش مطالعاتی روشنا، جشنواره ملی کتاب سبک زندگی، کتاب سال دانشجویی، جشنواره حرمت حریم حرم، جشنواره قلم زرین و سلسله مسابقات کتاب و زندگی را از دیگر اقدامات نهاد در سال ۹۶ و ۹۷ عنوان کرد.

نهاد، مرجع استانداردسازی کتابخانه‌های عمومی کشور

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در ادامه سخنان خود به فعالیت‌های نهاد در حوزه پژوهش اشاره کرد و گفت: برای پرداختن به کار علمی و دوری از کار سلیقه‌ای در نهاد،   اقداماتی پژوهشی در دستور کار قرار گرفت؛ خوشبختانه  در مسأله استانداردسازی کتابخانه‌های عمومی، نهاد مسئول استانداردسازی  کتابخانه عمومی در کشور انتخاب شد. همچنین نهاد کار انتشار کتاب‌هایی  در حوزه مسائل تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی  و همچنین مسائل فرهنگی را در دستور کار خود قرار داد  که با مشارکت سایر ناشران به صورت مشترک،   منتشر شد. همچنین انتشار فصلنامه تحقیقات اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های عمومی از دیگر اقدامات در حوزه پژوهشی بوده که تا کنون ۹۲ شماره از  آن منتشر شده است.

دوره هم افزایی قصه گویی برای کتابداران

مختارپور درباره دوره آموزشی «هم‌افزایی مهارت قصه‌گویی برای کتابداران بخش کودک» که در سال ۹۶ برگزار شد، توضیح داد: این دوره آموزشی با حضور استادان مجربی چون مصطفی رحماندوست در ۱۵ استان برگزار شد.   دوره مذکور در سال ۹۷ استمرار یافته و برای سایر استان ها برگزار خواهد شد که در سه ماه نخست سال جاری  در ۳ استان مازندران،   گیلان و قزوین برگزار شد که در هر دوره ۴۰ نفر از کتابداران بخش کودک هر استان در آن شرکت می‌کنند.

وی با اشاره به طرح نظرسنجی از کتابداران گفت: ما طی سخ سال اخیر هر از کتابداران در حوزه نشریات نظرخواهی کردیم که بر این اساس میزان خوانده شدن نشریات افزایش یافت. همچنین ما ۴ دوره تأمین منابع را با انتخاب کتابداران انجام دادیم که تجربه محاسبات ما در میزان امانت نشان داد که  مشارکت کتابداران در انتخاب منابع، به خوانده شدن بیشتر آثار تهیه شده می‌انجامد. خوشبختانه در سال گذشته تفاهمنامه‌ای با وزارت ارشاد در حوزه نشریات داشتیم که ان‌شاالله امسال هم ادامه می‌یابد و صحبت‌هایی هم با جناب آقای جوادی معاون امور فرهنگی وزارت ارشاد داشته‌ایم که ان‌شاالله در حوزه کتاب هم شاهد اتفاقات بهتری باشیم.

تلاش برای تجهیز ۵۰ هزار روستاهای محروم به قفسه‌های کتاب

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با بیان اینکه  میزان مسئولیت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با میزان بودجه آن متناسب نیست، عنوان کرد: ما ۶۰ هزار روستا در کشور داریم که از این تعداد کمتر از هزار روستا دارای کتابخانه هستند. علت آن هم این است که  بسیاری از این روستاها جمعیتی کمتر از آن دارد که بتوان در آنها کتابخانه دایر کرد. سال گذشته  طرحی آماده کردیم و به کمیسیون فرهنگی دولت فرستادیم و در جلسه‌ای به ریاست جناب آقای صالحی، تصویب شد که  در روستاهایی با جمعیت کم، یکی از ۴ فرد فعال در آن روستا (امام جماعت، بهیار، معلم و مأمور مخابرات را به انتخاب شورای اسلامی روستا) با در اختیار داشتن قفسه‌ای از کتاب، آثار مورد نیاز ساکنین آن روستا را تأمین کند.

مختارپور با اشاره به تنگناهای مالی موجود در نهاد ادامه داد: طبق قانون دو منبع اصلی درآمد نهاد، کمک دولت  و نیم درصد از درآمد شهرداری‌ها هستند. دولت محترم در سال‌های مختلف کمک‌هایی کرده، اما در موضوع نیم درصد شهرداری از سال ۸۳ تا ۹۲ شهرداری‌ها ۶۴۰ میلیارد تومان به نهاد بدهی داشتند که در چند سال اخیر  با کار سنگین حقوقی، توانستیم بخشی از  آن را وصول کنیم. تخصیص ما از دولت در سال‌های گذشته کم بوده، اما امسال خوشبختانه در سه ماه گذشته تخصیص بهتری صورت گرفته که از سازمان برنامه و بودجه تشکر می‌کنم. ولی  داشتن ۷ هزار و ۴۰۰ کتابدار و ۳ هزار و ۵۰۰ کتابخانه با وضعیت تعمیرات و تجهیزات کاری بسیار دشوار است.

تعمیر بیش از ۲۴۰۰ کتابخانه در سال ۹۶

وی با ارائه آماری از  وضعیت تعمیرات کتابخانه‌های عمومی در سال گذشته گفت: در سه ماهه نخست سال ۹۶ تعداد ۲۷۴ باب کتابخانه، در سه ماهه دوم ۳۵۱ و در سه ماهه سوم ۳۰۲ کتابخانه مورد تعمیر قرار گرفت و علاوه بر این ۲۷۸ پروژه‌ عمرانی نیمه کاره در نهاد وجود دارد که میانگین درصد پیشرفت آنها ۴۴ درصد است.

ضرورت تهیه نقشه‌ای راهبردی برای گسترش کتابخانه‌های عمومی

سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه این جلسه با تقدیر از اقدامات صورت گرفته در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، گفت: به نظر می‌رسد که نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در برخی حوزه‌ها نیازمند تقویت است که یکی از این حوزه‌ها، گسترش کمی کتابخانه‌های عمومی است. اینکه شهری بدون کتابخانه باشد اتفاق خوبی نیست؛ چراکه کتابخانه ها پایگاه اجتماعی ما بوداند، اما متأسفانه هنوز مشکلاتی در بحث دسترسی به کتابخانه حتی در مناطق حاشیه‌ای شهر تهران داریم؛ اما برای اینکه بتوانیم یک توزیع متعادل در بحث توزیع آمایشی کتابخانه‌ها داشته باشیم، طبعا به یک نقشه راهبردی روشن نیاز داریم.

وی با اشاره به پایین بودن سرانه مطالعه در کشور، افزود: طبیعتا نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تنها مسئول پایین بودن سرانه مطالعه نیست و عوامل بسیار در این موضوع دخیل هستند که کار تحقیقاتی و اقدام مشترک همه دستگاه‌های فرهنگی را می‌طلبد، اما در این میان باید بر اساس ظرفیت‌های موجود به نقش کتابخانه‌های عمومی در ارتقای سرانه مطالعه بپردازیم.   با وجود اینکه فضاهای فرهنگی و هنری سرمایه‌های مادی و معنوی ما محسوب می‌شوند، اما معمولا از ظرفیت‌ها استفاده حداکثری نمی‌بریم. خوشبختانه این روند در نهاد آغاز شده، اما لازم است که با یک نگاه چند رسانه‌ای  این موضوع را پیگیری کنیم که چگونه می‌توانیم از این فضای فرهنگی حداکثر استفاده را داشته باشیم.

اقدام تحسین‌برانگیز نهاد در پرداختن به حوزه کودکان و اقشار خاص

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با تقدیر از توجه نهاد به حوزه کودک و نوجوان طی سال‌های اخیر، گفت: اگر بخواهیم با یک نگاه سرمایه‌ای به سراغ موضوع سرانه مطالعه و تربیت انسان سالم، مفید و کتابخوان در کشور برویم، باید عادت به کتاب و مطالعه را از کودکی در افراد نهادینه کنیم که خوشبختانه توجه نهاد به این حوزه نشان دهنده آگاهی به ابعاد مختلف این موضوع است.

صالحی با اشاره به برخی رویکردهای نهاد در دوره جدید مدیریتی، عنوان کرد: توجه به اقشار خاص از دیگر اقدامات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بوده که انصافا دارای اجر دنیوی و اخروی بسیار است است. اقشاری از جمله قشر نابینایان  دارای محرومیت‌های اجتماعی هستند، ولی با امکانات ایجاد شده می‌توان از طریق کتابخوانی بخشی از این محرومیت ها را ترمیم کرد. همچنین تقویت پشتوانه علمی و پژوهشی در نهاد دیگر حرکت آغاز شده  است در این زمینه می‌توان از ظرفیت سایر نهادهای علمی برای تقویت بیش از پیش بخش پژوهشی نهاد بهره برد تا با یک برنامه علمی قابل اتکا، پشتوانه پژوهشی قوی‌تری نسبت به دوره پیش داشته باشیم.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با تأکید بر استفاده از ظرفیت‌های علمی «گروه‌های کتابداری و اطلاع رسانی»، «ادبیات» و «کودک و نوجوان» گفت: هر چقدر نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با اشخاص حقیقی و حقوقی این سه گروه تعامل بیشتری داشته باشد، به فرایند برنامه‌ریزی و عملیاتی کمک بیشتری می‌کند. موضوع ادبیات و کودک و نوجوان سهم قابل توجهی در جذب مردم به کتابخانه‌ها دارند که باید با سرمایه گذاری زیرساختی، افزایش منابع و دعوت از بزرگان این حوزه، نگاهی ویژه به آن داشت.

سید عباس صالحی همچنین با تأیید سخنان دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور مبنی بر عدم تناسب مسئولیت‌ها و بودجه نهاد، گفت: متأسفانه شهرداری‌ها به عنوان تأمین کننده نیمی از بودجه نهاد کتابخانه‌های عمومی، در پرداخت سهم خود با اختلالاتی روبه‌رو هستند که امیدواریم با همکاری‌های لازم بتوانیم در کنار برطرف کردن این اختلال، به توفیقاتی در ایجاد منابع جدید برای تأمین نیازهای نهاد دست یابیم.

در این نشست همچنین نظرات برخی از اعضای هیات امنا مطرح و در انتهای  این مراسم اعضای حقیقی جدید هیات امنای نهاد کتابخانه های عمومی کشور، احکام خود را از سوی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت کردند.

می کشور از سوی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به آن‌ها ارائه شد.