تعریف و نقش «دیپلمات» در جمهوری اسلامی ایران
به گزارش خبرگزاری تاریخ ما، منوچهر متکی وزیر سابق امور خارجه در چهاردهمین جلسه نشست علمی دوره آموزشی حکمرانی و سیاستگذاری سازمان بسیج اساتید دانشگاه‌ها، مراکز آموزش عالی و پژوهشی کشور با عنوان «سیاستگذاری خارجی با محوریت استقلال، عزت ملی، روابط خارجی و مرزبندی با دشمن» که به صورت وبیناری برگزار شد، با بیان اینکه بسیج اساتید از بدو تولد، نقطه امید و تکیه گاهی مطمئن برای تولید شناخت در کشور و حراست از مرزهای اعتقادی نظام و ولایت در کشور بوده است، تأکید کرد: بزرگترین هدیه حضرت امام (ره)، استقرار نظام جمهوری اسلامی مبتنی بر استقلال، قطع وابستگی از بیگانگان و عزت ملی در روابط خارجی بوده که این نکته در کلام مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب نیز تصریح شده است.
وی با اشاره به اهمیت وزارت امور خارجه به لحاظ پرداختن به روابط و مسایل خارجی، عنوان کرد: عرصه سیاست خارجی و دیپلماسی باید عرصه حفظ استقلال در برابر بیگانگان باشد که البته در دنیای نابرابری ها و تحمیل نگاه کنشگران خاص، فشارها بکار گرفته می شود تا این استقلال محقق نشود.
وزیر سابق امور خارجه، در ادامه افزود: اولین درس اعتقادی مان در سیاست خارجی این است که تابع و تسلیم نظرات دیگران در شرق و غرب و استکبار جهانی و بازیگران تمامیت خواه بین‌المللی نشویم؛ چرا که نظام بین‌المللی حاکم، یک نظام ناعادلانه میباشد و همان‌طور که قرآن کریم فلسفه خلقت را فلسفه مبارزه حق علیه باطل دانست، نهضت امام (ره) نیز دقیقاً برای شکستن همین نگاه یک سویه و ظالمانه حاکم در مناسبات داخلی و جهانی بوده است یعنی مبارزه با استبداد داخلی و استعمار خارجی و این ناشی از جهان بینی او بوده و در چهل سال گذشته نیز این مبارزه ادامه داشته است.
وی سپس در موضوع سیاست خارجی به بیان محتوا و مجریان دیپلماسی پرداخته و عنوان کرد: در هر دو زمینه باید مراقبت کرد که مبانی فکری، راهبردهای اتخاذی و تاکتیک‌های عملیاتی مان منبعث از مبانی و احکام اسلامی باشد که این مبانی در آموزه‌های حضرت امام (ره) و منویات و رهنمودهای حکیمانه مقام معظم رهبری وجود دارد.
متکی افزود: اگر این محتوای دیپلماسی به درستی شناخته نشود و یا باور وجود نداشته باشد، اولین بال حرکت در حوزه دیپلماسی شکسته است. دیپلمات‌ها باید باور داشته باشند که اسلام برتر بوده و موجد سعادت فردی و اجتماعی است. با چنین نگاهی، نقش دیپلمات، نقش دیده بان در جبهه است. اگر این دیده بان در آن سوی جبهه دشمن، مرعوب امکانات و تسلیحات دشمن شود، گزارش‌های او به فرمانده خودی متضمن پیشنهاد تسلیم شدن، متارکه و قطع دفاع است.
وی تأکید کرد: اگر دیپلماتی مرعوب قدرت کشورهای دیگر شود، نگاه مدارا، تسلیم شدن و سازش در او ایجاد می‌شود در حالی‌که مقام معظم رهبری می‌فرمایند؛ “هزینه سازش به مراتب بیشتر از هزینه مقاومت است”. بنابراین، در حوزه تاکتیکی و عملیاتی سیاست خارجی نیازمند به یک مانیفست دربرگیرنده باورهای اعتقادی نظام اسلامی هستیم و انتخاب دیپلمات‌ها نیز باید بر اساس این باور اسلامی باشد. باور به اینکه نظام اسلامی می‌تواند حکمرانی کند و اسلام از محتوای لازم برای تنظیم روابط با دیگران برخوردار است. البته متأسفانه برخی افراد بعد از انقلاب این باور را نداشته‌اند و در سیاست خارجی نگاه تطبیق با نظام بین‌المللی حاکم را دنبال می‌کردند که این نگاه از اساس مشکل دارد.
وزیر سابق امور خارجه با اشاره به اینکه آلوین تافلر در کتاب «تغییر ماهیت قدرت» در خصوص مبنای حکم ارتداد سلمان رشدی می‌گوید مبانی حضرت امام (ره) و جمهوری اسلامی می‌خواهد هدایت را جهانی کند، عنوان کرد: دیپلمات جمهوری اسلامی ایران باید تلاش کند در سازوکارهای بین‌المللی با توجه به ظرفیت‌ها و مقدورات کشور تحول ایجاد کند و با مبانی نادرست حاکم بر نظام بین‌الملل مبارزه کند.
متکی افزود: اینکه امروز مقام معظم رهبری از افول آمریکا سخن می‌گوید، یک کلام دقیق حکیمانه، کارشناسانه و واقعی است و ایشان همواره از جمله قبل از شروع مذاکرات برجام در خصوص درخواست آمریکایی‌ها مبنی بر تحویل اورانیوم غنی سازی شده 5 /3 درصد از سوی جمهوری اسلامی ایران در ازای تضمین تأمین 20 درصد اورانیوم موردنیاز راکتور تهران، تأکید داشته است به آمریکایی‌ها اعتماد نکنید. این جمله برای دیپلمات چراغ راه است چرا که اعتماد و یا عدم اعتماد به دشمن، بر نوع و فرایند و سازوکار مذاکره تأثیرگذار است. این تأکید مقام معظم رهبری در آن زمان در بیانیه تهران و نیز مذاکره با آمریکا در موضوع عراق مورد توجه اساسی قرار گرفت.
منوچهر متکی وزیر سابق امور خارجه در پایان نشست به سوالات اساتید مسئول و عضو شبکه‌های استانی اندیشگاه سیاست پژوهی و راهبردنگاری، اندیشکده‌ها و گروه‌های علمی مسأله محور بسیج اساتید سراسر کشور پاسخ گفت.
وی در پاسخ به وجود تفکرات غیرهمسو با سیاست‌های کلی نظام در وزارت امور خارجه، عنوان کرد: این تفکرات ناشی از وجود تفکرات غیرهمسو در دولت و بخش اجرایی کشور است و متأسفانه دولت‌ها پس از روی کار آمدن، به رغم وجود سیاست‌های راهبردی و کلان نظام، به لحاظ کاربردی و عملیاتی مواضع متفاوتی می‌گیرند و دیپلمات‌ها نیز تحت تأثیر این نگاه موجود در دولت عمل می‌کنند. به‌عنوان نمونه، به رغم تأکیدات مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه اقتصاد مقاومتی در شرایط تحریمی و غیرتحریمی می‌بایست مبنای سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های اقتصادی دولت باشد لیکن دولت فعلی اساساً این باور را ندارد و در مسیر اقتصاد لیبرالی و نظام سرمایه‌داری حرکت می‌کند.
متکی در پاسخ به میزان کارایی و اثربخشی سفارتخانه‌ها گفت: در بدنه وزارت امور خارجه و از جمله سفارتخانه‌ها افراد قوی، حرفه‌ای و باورمند داریم لیکن شامل همه نیست. بخشی که می‌تواند سفارتخانه‌ها را فعال کند تا موضع‌گیری‌ها و مذاکرات جدی داشته باشد و دیپماسی عمومی را فعال کند، مدیریتی است که در مرکز (وزارتخانه) اعمال می‌شود.
وزیر سابق امور خارجه در پاسخ به سوالی در خصوص برجام بیان کرد: برجام قصه پر غصه‌ای است که در همان ابتدا میدان را واگذار کردیم و با نوعی شتاب زدگی و ذوق زدگی وارد شدیم و به طرف‌های مقابل گرا دادیم که سخت به مذاکره نیازمندیم و بعدها متأسفانه همه امورات کشور به برجام گره خورد. قابل پیش بینی بود وقتی فرمول ماشه را در برجام گنجاندند، از این حق نامشروع استفاده می‌کنند.
متکی افزود: در مقوله برجام اشکال در نوع نگاه تیم مذاکره کننده بود به طوری که هم در استراتژی و هم در تاکتیک اشتباه فاحشی داشته‌ایم. اشکال به عجله داشتن بود و نوعی خودشیفتگی ایجاد شد که تجلی پیدا می‌کرد در برخورد با رقبای داخلی. اینکه شما مذاکره را نمی‌فهمید نباید کلام یک رییس‌جمهور باشد گویی در جایگاه اپوزیسیون و در کارزار انتخاباتی دارد حرف می‌زند در حالی‌که می‌بایست در مقام مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی باشد.
وی ادامه داد: متأسفانه به تأکیدات و ملاحظات مقام معظم رهبری در مذاکرات برجام عمل نشد و البته الان هم پالس‌هایی که دستگاه دیپلماسی ما به آمریکا برای مذاکره و بازگشت به برجام می‌دهد، القای نیازمندی و ادامه همان اشتباه سابق است و البته یک حرکت سیاسی و امر انتخاباتی نیز میباشد. حال آنکه مقام معظم رهبری فرمودند آمریکایی‌ها بایستی تصمیم بگیرند که به برجام برگردند و تحریم‌ها را کاملاً رفع کنند و ما عجله‌ای نداریم.
وزیر سابق امور خارجه در پاسخ به سوال آخر در خصوص ضعف دیپلماسی اقتصادی عنوان کرد: عدم توجه به سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، نبود ساختار هدفمند و ضعف هماهنگی‌های داخلی ادارات سیاسی و منطقه‌ای وزارت امور خارجه، عدم وجود سفرا و کارشناسان زبده اقتصادی و نیز احساس استقلال و بخشی نگری وزارتخانه‌های اقتصادی مرتبط با خارج از کشور و عدم تمکین آنها به وزارت امور خارجه از جمله دلایل ناکارآمدی دیپلماسی اقتصادی بوده است.
در ابتدای این نشست علمی، وحید آرایی عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی و قائم مقام اندیشگاه سیاست‌پژوهی و راهبردنگاری سازمان بسیج اساتید کشور، با اشاره به فراز پایانی مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب در خصوص سیاست خارجی گفت: استقلال، عزت ملی، روابط خارجی و مرزبندی با دشمن شاخه‌هایی از اصل عزت، حکمت و مصلحت در روابط بین‌المللی میباشد که مدیریت و دیپلماسی جهادی و انقلابی را می‌طلبد.
مدیر آموزشی و تربیت نخبگانی سازمان بسیج اساتید کشور در پایان تأکید کرد: دولت در سیاست خارجی باید مرزبندی خود را با نظام سلطه حفظ کند و از ارزش‌های ملی و انقلابی عقب نشینی نکند و عزت کشور و ملت را در نظر داشته باشد.
پایان خبر / تاریخ ما