نافرمانی همافران و به باد رفتن رویای برگشت
به گزارش خبرگزاری تاریخ ما، ۱۹ بهمن چهل و دو سال قبل جمعی از همافران، خلبانان و فرماندهان نیروی هوایی ارتش شاهنشاهی با برداشتن کلاه نظامی، سر تسلیم در برابر رهبر انقلاب اسلامی فرود آوردند و با برگزاری رژه نظامی در مقابل ایشان، تیر خلاص به پیکر نیمه جان رژیم شاهنشاهی زدند و کور سوی امید سرویس های اطلاعاتی آمریکا و اسراییل به بازگشت سلطنت به ایران را برای همیشه خاموش کردند.
البته سنگ بنای این نافرمانی نظامی، ششم بهمن ۱۳۵۷ گذاشته شد. تجمع و بعد راهپیمایی ۱۰۰ نفر از پرسنل هوانیروز بر ضدرژیم شاهنشاهی و همراهی مردم انقلابی تهران، آن هم مقابل در اصلی ستاد مشترک نیروی هوایی ارتش در خیابان فرح آباد اولین و تاثیرگذارترین نافرمانی همافران از فرماندهان ارشد بود. خبر این شهامت کم نظیر به سرعت به تمام سایتهای راداری و پایگاه های هوایی سراسر ایران مخابره شد.
اگرچه همان شب تعداد زیادی از همافران حاضر در راهپیمایی ضدرژیم توسط واحد ضداطلاعات ارتش شناسایی و دستگیر شدند، اما این اتفاق موجب ریخته شدن ترس همافران، فرماندهان و کارکنان مخالف رژیم و پیوستن جمع بیشتری از آنان به صفوف مخالفان ارتشی رژیم در ۱۹ بهمن ۱۳۵۷ شد.
مرحوم حسین پرتوی عکس همافران هوانیروز ارتش را در حالی که به امام خمینی (ره) احترام نظامی گذاشتند، در صفحه اول روزنامه کیهان چاپ کرد. چاپ این عکس از درجه داران و فرماندهان نیروی هوایی ارتش از این جهت که محمدرضا و فرماندهان و امرای رده اول ارتش حساب و احترام ویژه ای برای نیروی هوایی شاهنشاه باز می کردند، اهمیت فوق العاده ای پیدا کرد.
چاپ این عکس در روزنامه کیهان که آن روزها بیشتر از هر زمان دیگری در دست مردم دست به دست می شد، وحشت و ترس بیشتری به دل تتمه رژیم پهلوی انداخت به طوری که شاپور بختیار آخرین نخست وزیر رژیم پهلوی در غروب همان روز به ژنرال عباس قره‌باغی، آخرین رییس ستاد بزرگ ارتشتاران زنگ زد و گفت: «آیا روزنامه کیهان را دیده‌اید؟» قره‌باغی در جواب گفت: «نه» بختیار توضیح داد: «عکس، عده‌ای از پرسنل نیروی هوایی ارتش را در اقامتگاه آقای خمینی نشان می دهد که البته به نظر من این عکس مونتاژ است و شما آن را تکذیب کنید».
او که چاپ این عکس را برای دولتش بسیار گران دانست، در مجلس شورای ملی رو به نمایندگان وکیل الدوله، گفت: «ملاحظه کنید همین روزنامه کیهان روز پنجشنبه عکس و خبری از یک رژه نظامی چاپ کرد و به صورت بچه‌گانه عکس را مونتاژ نمود که جزئیات آن را اهل فن می‌دانند.»
براساس اسناد از طبقه بندی خارج شده وزارت امور خارجه آمریکا، ژنرال رابرت هایزر فرستاده نظامی کارتر که از ۱۴ دی تا بامداد ۱۴ بهمن ۱۳۵۷ ماموریت داشت اهداف نظامی آمریکا در ایران را رهبری کند و اتحاد ارتش شاهنشاهی برای حمایت از دولت بختیار را حفظ کند و زمینه کودتای احتمالی بر ضد انقلاب اسلامی را به وجود آورد، در گزارشی کتبی به سازمان سیا در تاریخ هفتم بهمن ۱۳۵۷ نوشت: «شماری از کادر نیروی هوایی از جمله چندین افسر در پی مشارکت در تظاهرات طرفداران [آیت‌الله] خمینی در تهران دستگیر شده‌اند. همافران نیز در نیروی هوایی به عنوان یک تهدید بزرگ ظاهر شده بودند.»
انعکاس خبر راهپیمایی افسران، همافران و درجه‌داران نیروی هوایی و اعضای خانواده آنها در روزنامه کیهان هفتم بهمن ۱۳۵۷ این چنین گزارش شد: «نظامیان در حالی که فریاد می‌کشیدند «ما پرسنل هوایی هستیم، ما منتظر خمینی هستیم» از طول خیابان فرح‌آباد عبور کردند و تا چهارراه کوکاکولا ادامه پیدا کرد. تظاهرکنندگان اکثرا با لباس فرم نیروی هوایی بودند.»
خبر مهم دیگری که صفحه اول روزنامه‌های داخلی و خارجی را به سرعت پر کرد، خبر دستگیری و بازداشت همافران حاضر در این راهپیمایی بود که از پنجم تا نهم بهمن ماه ۱۳۵۷ اتفاق افتاد.
کاری که ششم بهمن ۵۷ با دریادلان هوانیروز کرد
سرهنگ محمد سرلک در شمار نیروها و پرسنل نیروی هوایی در دهه ۱۳۵۰بود که در جریان نهضت اسلامی مردم ایران در هوانیروز نقشی تأثیر گذار داشت. وی در خاطراتش از روحیه مذهبی پرسنل نیروی هوایی ارتش شاهنشاهی گفت.
سرلک با اشاره به تاثیر راهپیمایی ششم بهمن ۱۳۵۷ بر همافران گفت: برادرانی چون محمدرضا منصوری، ایزدی نیا، فریدون شمس، بدوی، زندیه، رمضانی و دیگرانی که از اول به صورت منسجم با هم ارتباط داشتیم، قرار گذاشتیم تا ضمن اطلاع رسانی به دیگر پرسنل در داخل ستاد کل نیروی دریایی در یک اقدام هماهنگ و خودجوش دست به یک راهپیمایی در خیابان فرح آباد بزنیم. طراح اصلی راهپیمایی جمعی از برادرانی بودند که نام بردم و از آنجا که بنده در واحد فرماندهی ارتباط الکترونیک مشغول خدمت بودم، نقطه‌ی ثقل هماهنگیها همین واحد بود.
وی ادامه داد: تمام تلاش این بود که در ساعت ۲ بعداز ظهر روز ۶ بهمن بعد از اتمام کار و به محض خروج از ستاد کل همه دوستان و پرسنلی که تقریبا به ۱۰۰ نفر بالغ می‌شدند، در خیابان فرح آباد و در مقابل درب اصلی ستاد کل و با یک هماهنگی سریع، پلاکاردهایی که قبلا نوشته و آماده کرده بودیم، در جلوی پرسنل نمایان گردد. اصلا کسی فکر نمی‌کرد که نیروهای نظامی رژیم، آن هم در عالی ترین قوا یعنی نیروی هوایی به صورت آشکار برائت خود را از رژیم شاهنشاهی اعلام کنند.
به باور ایشان، راهپیمایی ششم بهمن ۱۳۵۷ بیشتر شبیه یک معجزه بود که طی سالهای قبل از پیروزی انقلاب اسلامی سابقه نداشت.
سرلک متذکر شد: راهپیمایی مذکور به قدری عظمت داشت که حتی انعکاس آن، همان شب در بخش فارسی رادیو بی.بی.سی اعلام شد. و نهایتا همین راهپیمایی بود که مقدمات راهپیمایی و بیعت روز ۱۹ بهمن ماه را فراهم ساخت و ترس و هراس را در دل نیروها از بین برد؛ هر چند همان شب چند نفر از برادران پرسنل توسط نیروهای ضداطلاعات در خانه‌های سازمانی دستگیر شدند. اما این اقدام هیچ تأثیر منفی بر روی روحیه‌ی افراد نگذاشت. تمام دلهره‌ها و وحشت‌ها از بین رفت، از فردای آن روز اخبار راهپیمایی به تمام پایگاه‌های هوایی در سراسر ایران مخابره شد، گویا می‌بایستی پیروزی انقلاب و به ثمر نشستن خون شهیدان نهضت به دست پرسنل نیروی هوایی رقم بخورد.
وی خاطرنشان کرد: روز هفتم بهمن نیروهای ضد اطلاعات ارتش با هماهنگی عوامل ساواک به منازل سازمانی پرسنل واقع در شهرک نظامی قصر فیروزه یورش برده و آن تعداد از پرسنلی را که قبلا مورد شناسایی واقع شده بودند، دستگیر کرده و به نقطه‌ی نامعلومی منتقل کردند.
دستور عکاسی از پشت سر همافران
علی اکبر ناطق نوری در خاطره از آن روز تاریخی گفت: «۱۹ بهمن روزی است که پرسنل نیروی هوایی به دیدار امام آمدند. گفته بودند همافران ابتدا با لباس شخصی می‌آیند، چون لباس‌های فرم آنها داخل ساک بود. آنها به دبیرستان دخترانه رفتند، آنجا لباس هایشان را عوض کردند. انیفورم پوشیدند و به صورت رژه وارد مدرسه‌ی علوی شدند. فرمانده‌شان آمد و به من و آقای عراقی گفت: خواهش این همافران، این است که اگر عکاس‌های شما می‌خواهند عکس بگیرند، از صورت ما نگیرند، چون شناسایی می‌شویم، و گفت: برای ما مهم نیست که ما را بشناسند، اما زن و بچه ما را اذیت می‌کنند و برای ما خیلی سخت است که آنها را اذیت کنند».
وی ادامه داد: لذا حاج مهدی عراقی به عکاس‌ها دستور داد هیچ کس حق ندارد از جلو عکس بگیرد و باید از پشت سر عکس بگیرند. قبل از اینکه رژه همافران را شروع کنند، فرمانده آنها با بلندگوی دستی درست مثل سان رسمی که در مقابل مقامات و فرمانده کل قوا می‌روند، به امام عنوان فرمانده کل قوا خطاب کرد و اجازه خواست همافران رژه را در پیشگاه فرمانده کل قوا آغاز کنند. رژه اینها جلوی امام شروع شد، در حالی که دولت بختیار با تشکیلاتش، هنوز هم بر سر کار بود و ما خودمان حیران بودیم که این جریان دیگر چیست؟
ناطق نوری افزود: در داخل اتاق بی‌اختیار اشک شوق می‌ریختیم و خود همافران در حین رژه اشک می‌ریختند، شاید این فیلم رژه موجود باشد. این حرکت نیروی هوایی خیلی برای دولت بختیار گران تمام شد، لذا دولت بختیار تصمیم گرفته بود که نیروی هوایی را بمباران کند و از طرف دولت بختیار به بازرگان گفته بودند اطراف نیروی هوایی مردم هستند لذا شما به مردم بگویید پراکنده شوند، ما می‌خواهیم آنجا را بکوبیم و این برنامه آنها یک بی‌سیاستی بود. چون این خبر به مردم گفته شد و بر عکس مردم بیشتر به طرف نیروی هوایی رفتند.»
سید محمود دعایی یکی دیگر از یاران امام درباره آن بیعت تاریخی گفت: صبح روز ۱۹ بهمن عده کثیری از نظامیان، همافران و افسران نیروی هوایی در مدرسه رفاه تجمع کردند. قرار بر این شد که این نیروها از مدرسه رفاه تا مدرسه علوی محل اقامت امام خمینی رژه بروند. بنده قرار ملاقات را به اطلاع امام رساندم و گفتم: «برادران نیروی هوایی از قبل وقت گرفته‌اند و امروز می‌خواهند به شما بپیوندند و اجازه می‌خواهند که شما از آنان سان ببینید». با اینکه امام خمینی تب داشتند و قبلا اعلام شده بود که ملاقات ندارند، با لبخند زیبا و صمیمیت و فروتنی خاصی اعلام آمادگی کردند و با شایستگی خاص خود حاضر شدند.
وی ادامه داد: نظامیان بعد از احترامات نظامی و رژه و مراسم خاص شعار می‌دادند: «نظامیان ملی، به فرمان خمینی، از طاغوت گسستیم، به ملت پیوستیم.»
مخالفت همافران با راهپیمایی ۲۰ بهمن، میدان بهارستان
در روزهای ۱۷ و ۱۸ بهمن ۱۳۵۷ اطلاعیه های در خانه های سازمانی کارکنان نیروی هوایی ریخته شد که از آنان برای شرکت در راهپیمایی ۱۹ بهمن دعوت می‌کرد. در این اطلاعیه نوشته بود «۱۹ بهمن، خیابان ایران، ساعت ۶ صبح»
اداره ضد اطلاعات ارتش که از ماجرای ۱۹ بهمن با خبر بود از کارکنان نیروی هوایی خواست تا از هرگونه تجمع خودداری کنند. در اطلاعیه ای که از سوی نیروی هوایی صادر شد از تمامی کارکنان خواسته شد که در راهپیمایی ۲۰ بهمن و در حمایت از رژیم شاه در میدان بهارستان شرکت کنند.
صبح روز ۱۹ بهمن در حالی که هیچ کس انتظار حضور تعداد کثیری از کارکنان نیروی هوایی در خیابان ایران را نداشت خیابان مملو از آبی‌پوشان نیروی هوایی شد. برخی از این کارکنان با لباس شخصی آمده بودند و لباس نظامی شان را همانجا عوض کردند. همافران همچنین دست نوشته هایی در دست داشتند که روی آن نوشته شده بود «از طاغوت گذشتیم، به ملت پیوستیم، قطره ای از ارتش امام خمینی» مراسم بیعت تاریخی کارکنان نیروی هوایی با امام خمینی با کمی تأخیر در ساعت ۱۰ صبح روز ۱۹ بهمن ۱۳۵۷ آغاز شد.
اعلامیه ۱۹ بهمن همافران
با پایان مراسم رژه یکی از نیروهای هوانیروز اعلامیه کارکنان و فرماندهان این نیرو را به این شرح قرائت کرد:
«به پیروی از قائد اعظم حضرت آیت الله العظمی امام خمینی و به پشتیبانی از ندای حق طلبانه ملت ستمدیده ایران، همگام و همصدا با همافران پایگاه‌های شاهرخی همدان، وحدتی دزفول، بندرعباس، بوشهر، اصفهان، شیراز همافران هوانیروز اصفهان و کرمانشاه تا سرنگونی رژیم طاغوتی و به ثمر رسیدن انقلاب ملت آزاده ایران از هیچ کوششی دریغ نخواهیم نمود و تا آخرین قطره خون مبارزه خواهیم کرد. بدین وسیله اعلام می‌داریم که در موارد ذیل کوشا خواهیم بود:
۱-از وسایل و تجهیزات که از پول ملت ایران خریداری شده اند تا پایان جان جلوگیری خواهیم کرد.
۲-افراد مزدور سازمان سیا را که در لباس مستشاران آمریکایی در ایران باقی ماندند، معدوم خواهیم کرد.
۳-چنانچه کودتایی به وسیله مزدوران رژیم صورت پذیرد ما با تمام وجود با آن مقابله خواهیم کرد.
ارتش طاغوت در خدمت امام عصر
پس از قرائت اعلامیه، امام خمینی پشت میکروفون قرار گرفتند و گفتند: «درود بر شما سربازان امام عصر ـ سلام الله علیه. همان طور که فریاد زدید تاکنون در خدمت طاغوت بودید. ـ شعار ارتشیان حاضر: «نظامیان ملی، به فرمان خمینی، از طاغوت گسستیم، به ملت پیوستیم». طاغوتی که تمام هستی ما را ساقط کرد، طاغوتی که خزاین ما را تهی کرد، طاغوتی که ما را بردۀ خارجیها کرد. و از امروز در خدمت امام عصر ـ سلام الله علیه ـ و در خدمت قرآن کریم هستید. «قرآن کریم»ی که سعادت همۀ بشر را بیمه کرده است. «قرآن کریم»ی که هر کس در زیر بیرق او واقع بشود در دنیا و آخرت سعید است. «قرآن کریم»ی که آزادی و استقلال را توصیه کرده است. ما همه تابع قرآن کریم و تابع موازین اسلام و قواعد اسلام هستیم. ما همه از شماها، روحانیت از شماها تشکر می کند.
رهبر فقید انقلاب اسلامی ادامه دادند: «طاغوت زدایی و برقراری حکومت اسلامی ما امیدواریم که با هم [با] پیوستگی به هم بتوانیم این طاغوتها را تا آخر از بین ببریم و به جای او یک حکومت عدل اسلامی؛ که مملکت ما برای خودمان باشد و همه چیز ما به دست خودمان باشد. ما می خواهیم که سرنوشت ما را خودمان تعیین کنیم نه سفارت امریکا و سفارت شوروی. ما می خواهیم که مملکت خودمان را خودمان تعمیر کنیم نه یهودیها و اسرائیل. ما می خواهیم مملکتمان را آزاد کنیم؛ اختناق در مملکت ما نباشد. ما می خواهیم ارتش ما آزاد باشد؛ اسرائیل در آن تصرف نکند، امریکا در آن تصرف نکند.»
امام(ره) اظهار کردند: «درود بر شما که قدر نعمت خدا را دانستید و به دامن قرآن پیوستید. درود بر شما که ترک کردید حکومت «طاغوت» را و به حکومتِ «الله » پیوستید. من امیدوارم که سایر اشخاصی که در آن خدمت هستند، آنها هم وظیفۀ خودشان را بفهمند و به ملت بپیوندند. ما صلاح همۀ شما را می خواهیم. ما می خواهیم که شما آزاد باشید. ما می خواهیم که مملکت را شما مستقل کنید. و ما می خواهیم که دیگران، کسان دیگر، کسانی که می خواهند در شما تصرف بکنند، اینها نباشند. دست اجانب کوتاه باشد. خداوند نصرت به همۀ شما عنایت کند. باید این نهضت را حفظ کنید تا ان شاءالله به آخر نقطه و نهایت؛ که قیام یک حکومت عدل انسانی اسلامی است به جای یک حکومت طاغوتی.» (پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی)
همافران مغضوب گارد شاهنشاهی
پس از اعلام همبستگی همافران و پرسنل نیروی هوایی با انقلاب و بیعتشان با امام، گارد شاهنشاهی در شامگاه ۲۰ بهمن به یکی از پادگان های نیروی هوایی در تهران حمله کردند که البته با واکنش قهری مردم انقلابی که به حمایت از همافران حاضر شده بودند روبرو شد.
درگیری مسلحانه بین مردم و گارد شاهنشاهی از اواخر شب ۲۰ بهمن از پادگان دوشان تپه شروع شد. در جریان نمایش فیلم مراسم استقبال امام خمینی، هنرجویان نیروی هوایی نسبت به امام ابراز احساسات می کنند. افراد گارد شاهنشاهی برای ساکت کردن هنرجویان و دیگر پرسنل نیروی هوایی مداخله کرده و کار به زد و خورد و تیر اندازی کشید.
با انتشار خبر شورش نظامی های پادگان دوشان تپه، مردم برای یاری، به دوشان تپه رفتند و وارد پادگان شدند و در اسلحه خانه را باز کردند و خود را به سلاحهای سبک و مسلسل مجهز کردند و با ساخت سنگر به نبرد با نیروهای گارد شاهنشاهی پرداختند. همزمان با این اتفاق، مردم به چند کلانتری حمله کردند و با خلع سلاح نیروهای آنها، نقاط حساس دیگری از پایتخت را به تصرف خود درآورند از جمله شهربانی محاصره شد.
فرماندار نظامی تهران نیز به منظور مقابله با انقلابیون ساعات عبور و مرور را از ساعت ۳۰ : ۴ بعد از ظهر تا ۵ صبح روز بعد اعلام کرد اما به فرمان امام خمینی، مردم به اخطار فرماندار نظامی اعتنا نکردند و به خیابانها ریختند و در نهایت پیروز میدان شدند.
پایان خبر / تاریخ ما