ثبت ۶۸ آیین معنوی مازندران/ از « گهره بندی» تا «مشال پلیته»

سایت «تاریخ ما» – گروه استان ها: علم پوشان، علی سلام، حسن و حسین، منبرکشی، کرب زنی، مشال پلیته، گهره بندی، صبح ترور، بنی اسد، قلک شکنی، علم بندان از جمله آیین های معنوی و پرجاذبه محرمی مازندران است که تا اربعین حسینی در گوشه و کنار استان برپا می شود.

از ۶۸ رسم سنتی مازندران ۲۷ آیین عاشورایی است و سه آیین نیز در فهرست ثبت آثار معنوی کشور ارسال شده است.

آیین گهواره بندی از آیین های عاشورایی و عزاداری ماه محرم روستای دیوا بابل است که از سالیان دور در ماه محرم برپا می شود و کودکان این روستا به نیت گهواره حضرت علی اصغر (ع) با پارچه سبز تززن کرده و دسته ای کودکان به همراه گهواره در سطح روستا با نوحه خوانی و زنجیر زنی به راه می افتند و خانواده هایی که فرزند بیمار دارند کودک را به نیت شفا در این گهواره قرار می دهند و بانوانی که در انتظار فرزند هستند نیز به نیت بارور شدن به این گهوار نذر می کنند و بیشتر کودکان دسته عزادار را کودکانی تشکیل می دهند که والدینشان در سال های قبل به این گهواره نذر کرده اند.

مشال پلیته نیز از واژگان طبری و به معنای پارچه مشعل است و آیین کودکانه و نوجوانانه است که کودکان برای جمع آوری پارچه های مستعمل برای ایجاد روشنایی در صحن و حیاط حسینه ها در ماه محرم این آیین را برگزار می کنند و این آیین در فهرست میراث ناملموس کشور ثبت شده است.

صبح ترور نیز پس از علم گردانی و دسته روی در روزهای ماه محرم پس از اذان مغرب و اطعام دهی عزاداران با مداحی و سینه زنی از شب تیره تا صبح اجرا می شود و عزاداران با پای برهنه در حالی که دستها را بر سر می زنند از مسجد به سمت امامزاده به راه می افتند.

آیین های عاشورایی مازندران همزمان با دهه اول محرم کلید می خورد و از جمله مراسم سنتی عزاداری و سوگواری مازندرانی‌ها برگزاری مراسم تعزیه شبیه خوانی که یکی از نمایش‌های معتبر ایرانی با مضامین واقعه کربلا و شهادت امام حسین(ع) است در بیشتر روستاها و شهرها اجرا می‌شود.مراسم دیگری همچون پرده‌خوانی، شامل پارچه‌های پرده‌ای از نقاشی صحنه‌های درگیری ظهر عاشورا و تصاویر سربازان و اشخاص شرکت کننده در نبرد حق علیه باطل و «اشقیاء» و «اتقیاء» است.

مسئول واحد مردم‌شناسی و میراث معنوی میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری مازندران با اشاره به نشانه‌های دسته‌های عزاداری که شامل کتیبه، شش‌گوش، کتل، چهل‌چراغ و بیرق که منسوب به حضرت ابوالفضل (ع) است، اذعان داشت: کتیبه پارچه‌ای همراه با چوب که در ردیف جلوی دسته‌های عزاداری نگه می‌دارند و علم از جنس چوب یا فلز با پارچه مشکی پوشیده می‌شود و در دسته روی‌ها دور می‌دهند.

کتیبه پارچه‌ای همراه با چوب که در ردیف جلوی دسته‌های عزاداری نگه می‌دارند و علم از جنس چوب یا فلز با پارچه مشکی پوشیده می‌شود و در دسته روی‌ها دور می‌دهند

طوبی اصانلو به شش‌گوشه که سمبل قبر امام حسین (ع) است، افزود: کتل به‌صورت حصیر استوانه‌ای شکل با پارچه‌ای پوشیده و چهل‌چراغ با چندین فانوس و لامپ به شکل مثلث است و در دسته‌های عزاداری از آن استفاده می‌کنند.

وی به مراسم شام غریبان که در غروب عاشورا مردم در دو گروه و با روشن کردن شمع در کوچه‌ها، خیابان‌ها و سر مزارها به مراسم نوحه‌خوانی می‌پردازند، اشاره کرد.

اصانلو همچنین به مراسم قوم بنی اسد که همزمان با سوم امام حسین (ع) در حوالی کربلا شهدای واقعه عاشورا را به خاک می‌سپارند، اشاره و بیان کرد: آیین تعزیه‌خوانی در ایام ماه محرم در شهرها و مناطق مختلف برگزار می‌شود.

سیف الله فرزانه مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری مازندران تاکنون از ثبت ۲۷ آیین مردم مازندران در ماه محرم در فهرست میراث معنوی کشور خبرداد و با اشاره به اشاره به ثبت ۶۸ آیین مردم مازندران تاکنون در فهرست میراث معنوی کشور گفت: تا امروز ۲۷ آیین عاشورای به ثبت رسیده و ۳ پرونده آیین های محرم نیز جهت ثبت به سازمان میراث فرهنگی ارسال شده است.

مدیرکل میراث فرهنگی مازندران ثبت در حوزه میراث فرهنگی را بسیار با اهمیت خواند و افزود: بسیاری از این آیین ها بعد از ثبت در فهرست میراث معنوی کشور برای مردم معرفی شدند و در سال های اخیر شاهد اجرا و احیا آن هستیم.

گفتنی است آیین های چون علم رخت کنی، علم سلام، حسن و حسین منبر کشی، کرب زنی، مشال پلیته در فهرست میراث معنوی کشور ثبت شده است.

مازندران سرشار از آیین های سنتی و عاشورایی است که ریشه در دل و جان مردمان آن دارد و تجلی عشق و ارادت علویان طبرستان به خاندان اهل بیت (ع) است و بسیاری از این آیین ها در گذر زمان یا فراموش شده اند و یا دگرگون که نیازمند احیا و بازآفرینی هستند.