دستخط ونگوگ در موزه ملی/مومیایی با پوست و بدون استخوان

به گزارش خبرنگار «تاریخ ما»، دهم مهر ماه امسال در پی برپایی نمایشگاهی از آثار تاریخی ایران در موزه درنتس هلند، آثاری از هلندی ها نیز به موزه ملی ایران آمد که شامل ۳۳۱ اثر تاریخی و هنری بود و در میان آنها یکی از آثار برای ایرانی ها جالب تر و جذاب تر بوده است. این اثر متعلق به یک مرد مومیایی شده بود. جذابیت مومیایی ها از آن جهت است که در ایران سنت مومیایی شدن هیچ گاه وجود نداشته و بدین ترتیب این نوع تدفین جذاب به نظر می رسد. اما آنچه که این مومیایی را از مردان نمکی زنجان و مومیایی های دیگر متمایز کرده ، این است که این مرد به صورت طبیعی در مرداب مومیایی شده است. تدفین اموات در مرداب ها و باتلاق ها یک مراسم آیینی بین هلندی ها بوده است.

به این مرد اکسلورموند گفته می شود چون از دوره آهن تعدادی مومیایی طبیعی انسان در باتلاق‌ها یافت شده که بهترین نمونه آنها مرد اکسلورمند است. این مرد بین سال‌های ۴۳۰ تا ۲۵۰ پیش از میلاد می‌زیسته و جسدش در سال ۱۹۱۴ میلادی (۱۲۹۳ خورشیدی) در باتلاقی نزدیک اکسلورموند کشف شده است. محلی که این مرد کشف شده اکنون معدن زغال سنگ نارس است و کارگران معدن زغال سنگ او را هنگام برداشت از باتلاق کشف کرده اند.

اکنون بدن مومیایی شده این مرد هلندی در محفظه ای شیشه ای در موزه ملی ایران به نمایش گذاشته شده است محفظه ای که دمای هوا و میزان رطوبت آن به گفته مسئولان موزه هماهنگ با شرایطی است که قبلا این مومیایی در آن شرایط نگهداری می شده است ضمن اینکه سیستمی نیز در پایین محفظه به کار گرفته تا این دما تغییر نکند. 

این مومیایی هر بازدیدکننده ای را به سمت خود جذب می کند و این سوال را برای او به وجود می آورد که چنین جثه کوچکی چگونه می توانسته متعلق به یک مرد کامل بوده باشد. چون بدن او کاملا جمع شده است. استخوان بدن این مرد در باتلاق حل شده و تنها پوستش باقی مانده که آن هم در اثر زمان شبیه به چرم شده است و اکنون بدون هیچ ماده ای پوست تن به رنگ سیاه باقی مانده است بدون استخوان! برخی از تکه هایی از لباس این مرد هنوز باقی مانده است مانند تکه ای از زیر پوش پشمی، یک کلاه از پوست گوسفند، یک کفش از پوست گوزن و یک کلاهک از پوست گوساله.

جسد این مرد با کمی ریش و سیبیل کامل است و تنها بخش هایی از  ساعد، دست چپ، انگشتان، زانو و پای راست آن از بین رفته است و به صورت طبیعی نیز جسد آن خشک و بنابراین کوچک شده است وگرنه احتمال می رود که کمتر از ۴۵ سال سن داشته باشد.

یکی از آثار ون گوگ در ایران با دست خط خودش

در میان آثار به نمایش گذاشته شده در نمایشگاه آثار هلند، یک تابلو لیتوگراف با استفاده از جوهر سیاه مداد شمعی، قلم و جوهر وجود دارد که یک طرح به نام فرسوده از سری طرح های ونگوگ از فردی بازنشسته و کهنه سرباز در نوانخانه ای محلی واقع در لاهه است. این طراحی اجرای مجدد یک طرح و آبرنگ است که ون گوگ یک سال پیش از آن ترسیم کرده بود او برای ترسیم «فرسوده» از  نقاشی «یکشنبه در بیمارستان چلسی » اثر یک هنرمند دیگر الهام گرفته بود. از این لیتوگرافی هفت نسخه سنگی تولید شده که از میان آنها این نمونه دارای زیر نویس «در دروازه ابدیت» است. این زیر نویس دست خط ون گوگ است.

این اثر جزو آثاری نیست که از هلند به ایران آورده شده باشد بلکه در مخزن و گنجینه موزه هنرهای معاصر ایران نگهداری می شده و برای نمایش در این نمایشگاه از مخزن بیرون آورده شده و دوباره به موزه هنرهای معاصر برمی گردد. بنابراین این نمایشگاه تنها فرصت دیدن تابلوست.

۵۶۰ شی تاریخی در ۳۳۱ ردیف از موزه درنتس شهر آسن در هلند در سه گالری «باستان‌شناسی از دوره پارینه سنگی میانه تا اوایل قرون وسطی (۸۰۰ – ۴۵۰۰ میلادی)»، «سفال» و «تابلوهای نقاشی (قرون ۱۹ –۲۰ میلادی)» به نمایش درآمده‌اند، برخی از تابلوهای به نمایش درآمده منحصر به فرد هستند مانند تابلوی  «چشم‌انداز خانه روستایی در درنته ۱۸۹۴» که مسئولان موزه درنتس سال گذشته از نهاد دیگری خریداری کرده‌اند، اما تا قبل از انتقال آن به ایران، در هیچ کدام از تالارها یا نمایشگاه‌های هلند نمایش داده نشده بود و ایرانی ها برای اولین بار شاهد آن هستند.

«سیمون مولین» این نقاشی بسیار مدرن را ۱۲۴ سال پیش به تصویر کشیده است. تصویری از مناظر درنته که در آن یک زن روستایی با فرزندی در آغوش، میان گوسفندان و یک خانه‌ روستایی دیده می‌شود با به کارگیری خطوط کناری تیره و همچنین حدفاصل‌هایی بین رنگ‌ها و استفاده از یک طیف محدود رنگی، ناگهان این اثر به یک سبک نقاشی مدرن ساده تبدیل می‌شود.

در تابلوهای نقاشی هلندی ها یک نکته بسیار جالب است . اینکه اگر سر گوسفندی در نقاشی رو به جلو باشد ارزش آن نقاشی بیشتر از زمانی است که گوسفندان در حال ترک و یا رفتن هستند. این نکته دقیقا در آثار نقاشی هلندی ها به چشم می خورد.

اما در کنار نقاشی میوان سفالینه های مردم این کشور را هم مشاهده کرد که شباهت زیادی به سفالهای ایرانی دارد و نشان می دهد که روش تهیه سفال در خاورمیانه روی هلندی ها چقدر تاثیر داشته است. در کنار تمام این آثار، ابزار سنگی مانند تبردستی متعلق به دوره پارینه سنگی و انسانهای اولیه نیز به نمایش درآمده آثاری که ۵۰ هزار سال قدمت دارند.

نمایشگاه «باستان‌شناسی و هنر سرزمین هلند به‌روایت موزه درنتس» از ۱۰ مهر افتتاح شده و علاقه مندان می‌توانند تا ۱۷ فروردین سال ۹۸ از این آثار در ساختمان موزه دوران اسلامی کنار موزه ایران باستان به نمایش درآید. نرخ بلیت ورودی این نمایشگاه ۵ هزار تومان تعیین شده و یک شنبه ها نیز این نمایشگاه تعطیل است.