یک گام تا احیای باغ بزرگ سردار مفخم

شهر بجنورد کنونی یا بیژن یورد قدیم  در سال 1689 میلادی به
وسیله تولی خان دوم یکی از امیران ایل شادلو بنا شده که در طول
تاریخ دسخوش فراز و نشیب های زیادی شده است یکی از افراد به نامی
که در تاریخ این شهر بسیار نام آشنا است محمد خان شادلو است معروف
به سردار مفخم  که در سال 1300 دستور ساخت عمارت مفخم را
برای سکونت خود و خانواده اش را صادر کرد. دارالحکومه مفخم شامل
آینه خانه، عمارت، کلاه فرنگی، حوض خانه و سردر می‌شود که همگی در
باغ چند هکتاری مفخم قرار دارند.

اما این بنا که شناسنامه تاریخی شهر بجنورد بود در مرور زمان
دستخوش تغییرات زیادی شد به طوری که کوچک و کوچکتر شد و در طول 2
دهه قبل تنها بنای آینه خانه مفخم و عمارت مفخم باقی مانده آن
شکوه باغ سردار بود، که میان این دو هم با بی مهری های توسعه
فضاهای شهری جدایی افتاده و خیابان شریعتی شمالی این دو بنای
تاریخی را از هم جدا کرده است.

در سال 1320 از طرف ورثه سردار مفخم عمارت اصلی و محوطه را وقف
بهداری برای ساخت بیمارستان کردند که توسط علوم پزشکی بیمارستان
امام رضا (ع) احداث شد.

 هر روز که می گذشت تاریخ پر صلایت این عمارت کم رنگ تر می
شد تا اینکه در سال 1370 این بنا در اختیار سازمان میراث فرهنگی،
صنایع دستی و گردشگری قرار گرفت که پس از طی مراحل مرمت به عنوان
موزه مردم شناسی مورد بهره برداری قرار گرفت و جان دوباره ای به
این ابنیه در حال فراموشی داده شد پس از استان شدن خراسان شمالی
در سال 1384 و تشکیل اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
خراسان شمالی اما بار دیگر احیاء باغ بزرگ سردار مفخم رونق گرفت و
از سال های 1386 تا 1392 طرح تملک زمین های اطراف آینه خانه در
دستور کار اداره کل قرار گرفت بسیار از زمین ها و مغازه های اطراف
آن خریداری شده و بخش کوچکی از این باغ بزرگ مجدد احیاء شد.

 در دوره مدیریت کنونی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و
گردشگری با همراهی استاندار و مدیران شهری مصوبات خوبی برای احیاء
باغ بزرگ مفخم انجام شده و طبق این توافقات قرار است به زودی
ساختمان بیمارستان تخلیه شده و تحویل میراث فرهنگی شود تا در
مراسمی فاخر فرآیند تخریب ساختمان های الحاقی  و احیاء باغ 6
هکتاری مفخم با حضور مسئولان عالی رتبه سازمان میراث فرهنگی،
مدیران استانی و دغدغه مندان میراث ملی آغاز شود.

در این بین با توافقات انجام شده اداره کل میراث فرهنگی و شهرداری
بجنورد خیابانی که سال ها بین آینه خانه و عمارت مفخم جدایی
انداخته قرار است بار دیگر سهمی در برپایی باغ بزرگ مفخم ایفا
کند.

احیای این مجموعه نقطه آغازی برای احیاء ابنیه تاریخ ساز این
استان است و نقشه راهی برای سایر ابنیه تاریخی خواهد بود.

اکنون نباید نام عبدالله قاجار را از یاد برد بسیاری از اطلاعات
کنونی مدیون ثبت تصاویر است که  آن زمان با هنر عکاسی این
فرد به ثبت رسیده است. امثال این افراد در طول تاریخ حافظه تاریخی
ملت بزرگ ایران را برای نسل های بعد به یادگار گذاشته اند.

چیزی که امروزه بسیار از شهرها با آن روبه رو هستند بحران هویت
است زیرا در شهر ها بدون پیوند با گذشته تغییر شکل های بنیادین
اتفاق افتاده در واقع هویت با اندوخته های ذهنی افراد مرتبط است
که حفظ ابنیه تاریخی می‌تواند در حفظ این اندوخته های ذهنی یا
همان هویت ها کمک کند.

حال با فرصت تاریخی پیش روی شهر بجنورد در صورت احیاء باغ 
مفخم علاوه بر احیاء تاریخ و هویت شهری با توجه به قرار گرفتن در
محور اصلی شمال غرب کشور به شمال شرق کشور و تردد بسیاری از
گردشگران و مسافران مسیر مشهد که تنها شهر بجنورد را معبری برای
رسیدن به مقصد می بینند می توان این شهر را به عنوان مقصد جدیدی
برای علاقه مندان به جاذبه های تاریخی معرفی کرد. 

مدیر روابط عمومی و امور بین الملل صندوق احیاء و بهره
برداری از بناها و اماکن تاریخی وفرهنگی