«واکاوی دلایل موثر بر میزان مشارکت در انتخابات»

به گزارش خبرگزاری تاریخ ما، متن یادداشت این کارشناس مسائل سیاسی بدین شرح است:

مشارکت و رأی دادن در انتخابات از مولفه‌های اصلی بررسی رفتار سیاسی افراد یک جامعه است، بنابراین بررسی کاهش مشارکت در انتخابات به عنوان بروز یک رفتار اجتماعی و سیاسی می‌تواند منجر به شناخت دقیق‌تر یک جامعه و برنامه‌ریزی آگاهانه برای آینده آن جامعه بر مبنای سلایق عمومی ‌شود.

بررسی دلایل حضور و مشارکت افراد در انتخابات نشان می‌دهد مواردی همچون «پایبندی به تکلیف شرعی» و «اعتماد سیاسی» از سوی مشارکت کنندگان به عنوان عوامل اصلی مطرح شده است. آنچه در این دوره از انتخابات شاهد آن بودیم کاهش نسبی حضور و مشارکت از سوی مردم در انتخابات ریاست جمهوری، میان دوره‌ای مجلس شورای اسلامی، میان دوره‌ای مجلس خبرگان رهبری و شوراهای شهر و روستا است. 

 یکی از مهمترین عوامل موثر بر روند فعالیت‌های اجتماعی در دو سال گذشته را می‌توان شیوع کرونا در سراسر جهان دانست که بسیاری از رفتارهای اجتماعی از جمله مشارکت در امور اجتماعی و سیاسی را تحت تاثیر قرار داد. طی این دوره زمانی در دنیا بیش از 130 انتخابات برگزار شده که بررسی آن‌ها نشان می‌دهد در معدودی از کشورها مشارکت تا حدودی افزایش داشته و در برخی دیگر کاهشی قابل ملاحظه دیده می‌شود. این مسئله نشان دهنده آن است که همه گیری کرونا تنها عامل موثر بر مشارکت سیاسی شهروندان در نقاط مختلف دنیا نبوده است.

در یک نگاه کلی دلایل افزایش حضور و مشارکت مردمی در انتخابات را می‌توان شامل عواملی همچون کنترل کرونا از سوی دولت‌ها، دوقطبی شدن انتخابات در جامعه، جلب مشارکت ذی نفعان و اقناع افکار عمومی از سوی نظام‌های سیاسی دانست. از سوی دیگر دلایل کاهش مشارکت در برخی از کشورها را می‌شود در چند دسته شرایط نامساعد معیشتی، مدیریت نادرست بیماری کرونا و درگیری بخش‌هایی از جامعه با این بیماری، القای تشریفاتی بودن انتخابات به جامعه و به دنبال آن شکل نگرفتن رقابت درست دسته بندی کرد.

آنچه از تحلیل انتخابات ایران و میزان مشارکت سیاسی حدود 50 درصدی در آن برمی‌آید این است که چند عامل در این مسئله دخیل بوده است. از جمله دلایل کاهش نسبی حضور مردم در پای صندوق‌های رأی که شاید بتوان سهم بیشتری در بین دیگر عوامل برای آن قائل شد مشکلات معیشتی طی چند سال گذشته است. نارضایتی معیشتی و اقتصادی که با تشدید تحریم‌های ایران بر شدت آن افزوده شد باعث نوعی سرخوردگی و دلسردی شده که بروز آن در مشارکت اجتماعی و سیاسی مردم قابل توجه است. در کنار این مسئله نارضایتی از عملکرد مسئولین که ناشی از سوء مدیریت و بی تدبیری‌های سال‌های اخیر است نیز می‌تواند به دقت مورد بررسی قرار گیرد چرا که باعث شد این احساس در برخی از افراد جامعه شکل بگیرد که انتخابات تاثیری بر بهبود وضعیت کشور نداشته و حضور در انتخابات کمکی نخواهد کرد.

شاید شیوه احراز صلاحیت‌ها و تجربه تلخ سقوط هواپیمای اوکراینی نیز در کاهش تمایل بخشی از واجدین شرایط موثر بوده باشد. این مسئله که رقابت ایده‌ها شکل نگرفته و مسئولین پاسخگوی خطاهای خود نیستند موجب دلسردی بخشی از جامعه برای حضور حداکثری در این مشارکت شد.

از آنجا که میزان حضور و مشارکت افراد جامعه در انتخابات به عنوان بزرگترین پشتوانه هر نظام سیاسی، منجر به موفقیت‌های بین المللی آن کشور خواهد شد ضرورت دارد شاخص های موثر بر مشارکت سیاسی اجتماعی شهروندان به دقت واکاوی شود تا پدیده انتخابات همواره به عنوان فرصتی برای تزریق پشتوانه مردمی و تقویت قدرت ملی مطرح باشد. آنچه از تجربیات انتخابات‌های موفق با مشارکت بالا در دنیا در دوره همه گیری کرونا می‌توان آموخت در چند بخش قابل توجه است. نخست آنکه با توجه به نگرانی‌های موجود درباره بیماری کرونا و با نگاهی به آمار ابتلا و مرگ و میر این بیماری در کشور، نیاز است در شرایط بحران‌هایی از این دست به مدیریت و مهار بحران بیماری در سطحی مطلوب اقدام شود به شکلی که این امنیت خاطر برای شرکت کنندگان در انتخابات پدید آید که خطری سلامت و جان آن‌ها را به واسطه حضور در مجامع تهدید نمی‌کند. نکته دیگر تمرکز بر وفاق سیاسی و تلاش برای حمایت و اجرای صحیح تصمیمات انتخاباتی از سوی مسئولین امر است به شکلی که عموم جامعه خود را در تعیین سرنوشت آینده کشور موثر و محق بدانند. پاسخگویی از سوی مسئولین نیز می‌تواند بر حضور سیاسی و اجتماعی افراد جامعه تاثیر مثبتی داشته باشد.

نکته مهم و قابل توجه دیگر که نباید از نظر دور داشت بهره‌گیری از شیوه‌های جدید و متنوع اخذ رأی در کشور است که علاوه بر از بین بردن بسیاری از نگرانی‌ها در جامعه، می‌تواند منجر به افزایش حضور سیاسی افراد جامعه شود.

در یک نگاه اجمالی می‌توان گفت تضمین حضور حداکثری افراد جامعه در تصمیم‌گیری‌های سیاسی از جنس انتخابات، علاوه بر تمهیدات صحیح سیاسی طولانی مدت و اعمال رویکردهای منعطف در برخی رویه‌های سیاسی برای جلب نظر مثبت جامعه، مستلزم تامین زیرساخت‌های مناسب و به روز برای فراهم کردن امکانات مشارکت عمومی از سوی دولت‌ها نیز می باشد.

پایان خبر / تاریخ ما