حاشیه نشینی با «حاشیه» همراه است/آسیب های زندگی زیر پوست شهر

به گزارش خبرنگار «تاریخ ما»، زندگی در حاشیه شهرها به خصوص کلانشهر تهران همواره با تهدیدهایی برای ساکنان این مناطق و البته سایر شهروندان همراه است. زیرا، بیتوته افراد متخلف و نابهنجار در چنین مناطقی، یکی از علل گسترش رفتارهای غیرقانونی می شود. باندهای تکدی گری، فروشندگان مواد مخدر و…، اغلب سعی می کنند در مناطقی اسکان گزینند که کمتر مقابل چشم دیدگان باشند. از همین رو، سکونت در مناطق حاشیه ای تهران، می تواند بهترین مکان برای چنین افرادی باشد.

بر اساس آنچه که همگان از آن مطلع هستیم، جمعیت حاشیه نشین و حومه شهر تهران به اندازه چند شهر و استان کشور است و همین نکته، باعث می شود که امنیت این قبیل مناطق نیز تحت الشعاع قرار بگیرد. 

گسترش آسیب های در حاشیه شهرها

روح الله بابایی صالح عضو هیات رئیسه کمیسیون اجتماعی مجلس، با یادآوری اینکه حاشیه‌نشینی بستری برای گسترش آسیب‌های اجتماعی فراهم کرده است، در عین حال معتقد است که برنامه‌ریزی برای مقابله با این معضل مهم اجتماعی تنها در حد شعار باقی مانده است.

وی گفت: موضوع حاشیه‌نشینی و مناطق دارای بافت فرسوده از جمله موضوعاتی بود که در نشست هفته گذشته این کمیسیون با رئیس مجلس پیرامون بررسی آسیب‌های اجتماعی مطرح و تاکید شد برای مقابله با این قبیل آسیب‌ها لازم است دولت لایحه‌ای ارائه دهد تا بتوان بودجه آنها را پیش‌بینی کرد.

بابایی صالح با یادآوری اینکه حاشیه‌نشینی بستری برای گسترش آسیب‌های اجتماعی فراهم کرده است، ادامه داد: بی‌تردید حاشیه‌نشینی به گسترش انواع آسیب‌های اجتماعی اعم از اعتیاد، خرید و فروش مواد مخدر و فساد اخلاقی دامن می‌زند، چرا که اغلب افراد کم درآمد از شهرهای کوچک و روستاها در این نقاط مستقر می‌شوند که نمی‌توانند به دلیل هزینه‌های سنگین زندگی در شهرها اسکان یابند، بنابراین یا در مناطقی که دارای بافت فرسوده هستند یا حاشیه شهرها مستقر شده و به هر قیمتی برای به دست آوردن سرمایه یا تامین هزینه‌های زندگی شهری فعالیت می‌کنند.

وی با بیان اینکه حاشیه‌نشینی تنها مختص به پایتخت نبوده و بسیاری از شهرهای کشور با این معضل مهم اجتماعی مواجه هستند، تصریح کرد: در اکثر شهرهای کشور با این معضل مواجه هستیم، کما اینکه تنها در استان خراسان رضوی یک میلیون و ۲۰۰ هزار حاشیه‌نشین وجود دارد که برابر با جمعیت استان قزوین است.

عضو هیات رئیسه کمیسیون اجتماعی مجلس، تاکید کرد: تاکنون اقداماتی که در جهت برنامه‌ریزی برای مقابله با آسیب‌های اجتماعی انجام شده تنها در حد شعار باقی مانده و برنامه عملیاتی ارائه نشده است، ضمن اینکه نمی‌توان با وجود شرایط مالی کنونی دولت به تامین اعتبارات این بخش نیز امیدوار بود.

متاسفانه آسیب های زندگی در مناطق حاشیه شهرهای بزرگ و کلانشهر تهران، به قدری خطرناک است که نمی توان بی اعتنا از کنار آنها عبور کرد. مهم ترین معضل این مناطق، باندهای تکدی گری و فروش موادمخدر است که سلامت روحی و روانی ساکنان این مناطق را تهدید می کند. بطوریکه والدین همواره نگران خروج فرزندان خود از خانه هستند که مبادا با چنین آسیب ها و تهدیدهایی مواجه شوند. 

تبعیض در توزیع اعتبارات

عبدالرضا عزیزی عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، گفت: اعتیاد، عدم دسترسی به آموزش و بهداشت از آسیب‌های اجتماعی حاشیه نشینی و ناشی از سوءمدیریت در برنامه‌ریزی است.

وی افزود: اکثر افرادی که به تهران مهاجرت می‌کنند، نمی‌توانند در مناطق شهری ساکن شوند و به ناچار  به حاشیه شهر کشیده می‌شوند.

عزیزی اعتیاد، عدم دسترسی به آموزش و بهداشت را از آسیب‌های اجتماعی حاشیه نشینی دانست و اظهارداشت: وجود این آسیب ها ناشی از سومدیریت در برنامه‌ریزی است.

وی با انتقاد از تجمع نقدینگی و امکانات در شهرهای بزرگ، گفت: این حجم تبعیض و عدم برنامه ریزی مناسب به شهرستان‌ها آسیب می‌رساند. زمانی که خراسان رضوی، جنوبی و شمالی از هم جدا شدند مشخص شد که چقدر از شاخص‌های تعریف شده عقب هستند. به عنوان مثال میزان شاخص‌ها و امکانات خراسان رضوی در مشهد متمرکز و با شهرستان‌های تابعه‌اش متفاوت است. نتیجه این تبعیض‌ها مهاجرت افراد از شهرستان‌های مختلف خراسان رضوی و سکونت در حاشیه شهر مشهد می‌شود، افرادی که برای شغل و درآمد بهتر به این شهر مهاجرت کردند یک سوم جمعیت را تشکیل می‌دهند، اما این میزان به صورت استاندارد می‌بایست یک هشتم جمعیت را حاشیه نشین‌ها تشکیل دهند. 

حاشیه  نشینی ریشه در مشکلات اقتصادی دارد

رویای زندگی در تهران، از سال های دور تا کنون باعث مهاجرت روستاییان و شهرنشینان سایر استان ها به سمت پایتخت شده است. این در حالی است که با ورود به تهران، متوجه مشکلات زندگی در این کلانشهر شده و در نتیجه پشیمان از تصمیم خود، به ناچار در حومه شهر سکونت می گزینند. البته زندگی در حاشیه شهر تهران، به مراتب سخت تر از محل سابق زندگی آنها باشد، اما حاضر به بازگشت نمی شوند و در نتیجه با مشکلات و حاشیه های زندگی در حاشیه شهر تهران کنار می آیند.

سیده فاطمه ذوالقدر نماینده مردم تهران، گفت: مهاجرینی که در رویای به دست آوردن رفاه و آسایش به اقتصاد فروپاشیده شهر پناه آوردند و سهم آنها آسیب و مشکلات مضاعف شده است چرا که فرهنگ‌ها و هنجارهای ناهماهنگ متن و حاشیه گسستی کالبدی و فرهنگی را ایجاد می‌کند که باعث رشد روزافزون آسیب های اجتماعی و فرهنگی می‌شود و از همین رو  این معضل صرفاً محدود به حاشیه شهرها نیست بلکه در بافت‌های ناکارآمد شهری و بافت‌های فرسوده نیز با معضل رشد آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی مواجه هستیم.

اجرای برنامه بازآفرینی شهری مطروحه در برنامه ششم توسعه در دستور کار وزارت راه و شهرسازی است، امکانی را برای بهسازی، نوسازی و مقاوم سازی در محلات بد مسکن و حاشیه ای و آلونک ها فراهم کرده و نکته حائز اهمیت این طرح بحث توان افزایی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ساکنان درون محلات ناکارآمد و سکونتگاه های غیررسمی است. اما تحقق این برنامه اقدام و کاری یکسویه و صرفا از جانب دولت و از بالا به پایین نمی‌باشد بلکه تحقق و کارآیی آن وابسته به مشارکت مردمی و ساکنین بافت های فرسوده شهری و حاشیه ها و همچنین مشارکت بخش خصوصی توانمند می باشد.

نماینده مردم تهران در مجلس، ادامه داد: پاک شدن حلبی آبادها از چهره شهر به صورت کارآمد و مناسب می‌تواند بسیاری از هزینه‌های کشور و مدیریت شهری را  کاهش دهد و با بازخورد مثبت اجتماعی و رفع مشکلات موجود در این مناطق نظیر اعتیاد، فساد، تکدی گری و کودکان کار و فقر بسیاری از هزینه‌های امنیت اجتماعی را می‌توان کاهش دهیم. باید از راهکارهای مهاجرت معکوس و بازگشت به شهرهای کوچک و روستاها نیز بهره برد، چنانچه سیاستها و برنامه ریزی ها و حمایت از اقتصاد خانوار روستایی صورت پذیرد و رونق شرایط کار و تولید در شهرستان ها مهیا شود به طوری که رفاه را در شهر و روستای خود تجربه کنند ،قطعا به طرف مهاجرت به شهرهای بزرگ که مشکلات بسیاری را داراست رو نمی آورند.

ذوالقدر افزود: رهایی از معضلات حاشیه نشینی را نباید یکسویه و یک جانبه نگریست بلکه می‌بایست آسیب شناسی شیوع این معضل را در حاشیه شهرهای بزرگ که عمدتا برخواسته از مشکلات اقتصادی است را عملیاتی کرد و متعاقبا با راهبردهای چند جانبه تدبیری کارآمد اتخاذ کرد.