ضرورت احیای آئین‌های سنتی قومسی/نذوراتی به رنگ مهربانی
سایت «تاریخ ما»، گروه استان ها-محمد حسین عابدی: کودکان روستای دورافتاده جنوب دامغان نخستین روز ماه مهرشان را پرنشاط‌تر از همیشه آغاز کردند شوق بیدار شدن پیش از همه و بررسی وسایلی که قرار است امروز توشه راه مدرسه باشد کیف، دفتر، خط کش و کفش و لباسی که ماحصل مهربانی‌ها است انتظار برای رسیدن ساعت خروج از من رل و پوشیدن کفش‌های نو تا شروع سال تحصیلی … این نمونه‌ای از شوق یک روستانشین محروم از نذر کفش برای بچه‌های دبستانی است.
کمک به همنوعان
نذورات و وقف‌هایی که مهربانی را جایی دور از شهرها جسته‌اند لابه‌لای زندگی روستائیان محروم مانند آنچه در دیار قومس این روزها به نام وقف آب موسوم است. این همان سنت مردم دیار قومس است مهربانی کردن مهرورزی که نامش را نهاده‌اند یعنی مکانی برای مهربانی.
ترویج نیات نذر و وقف این روزها همه‌جا مطرح می‌شود بسیاری معتقد هستند با تغییر شرایط جامعه باید نیات واقفان هم‌تغییر یابد بسیاری معتقد هستند کاربردی کردن نیات واقفان خود، گامی بلند به‌سوی کمک به همنوعان است و حتی متولیان دولتی هم به دنبال ترویج نیات و تعدد آن‌ها هستند و دراین‌باره از ظرفیت‌های اجتماعی و مذهبی مانند روحانیان، هیئات عزاداری و رسانه‌ها استفاده می‌کنند.
نیات وقف و نذر فراوان هستند
همان‌طور که حجت‌الاسلام غیرتمند رئیس اوقاف شاهرود می‌گوید: وقف تنها مختص به ایام محرم و عزاداری امام حسین(ع) نیست بلکه ۷۰۰ نیت وقف در کشور شناسایی و ساماندهی شده است.
وی می‌افزاید: وقف بهداشت و درمان، محیط‌زیست، قرآن، تحصیل علم، آموزش عالی، تهیه البسه و کمک به همنوعان و ده‌ها نیات دیگر هستند که در شاهرود جای خالی‌شان به‌شدت احساس می شود لیکن ما معتقد هستیم ایام ماه محرم بهترین فرصت برای ترویج نیات وقف در بین مردم نیک‌اندیش استان سمنان است.
غیرتمند می‌گوید: در شهری که سابقاً خدمت می‌کردم وقفی ثبت‌شده بود به نام وقف گوشت گربه! این‌گونه که اگر فردی گوشتی را برای طبخ غذا بیرون می‌گذاشت تا به دمای محیط بازگردد و سپس از آن استفاده کند، توسط گربه‌ای خورده می‌شد از محل آن وقف به این خانواده گوشت داده می‌شد! این هم نیت وقف است مگر نذر حتماً دیگ غذایی است که در روز دهم ماه محرم بار گذاشته شود یا وقف زمینی است که باید برای ساخت مسجد هدیه شود؟ امروز به‌راحتی می‌توان با ۱۰ هزار تومان دل یک کودک روستانشین را شاد کرد.
جای خالی موقوفات و نذورات عام‌المنفعه
جای خالی موقوفات و نذورات عام‌المنفعه اما در استان سمنان احساس می‌شود هرچند هستند کسانی که علوفه و مخزن‌های آب را برای حیات‌وحش بعضاً به پارک ملی کویر و زیست‌کره توران اهدا می‌کنند اما همچنان تهیه علوفه برای وحوش با مشکلاتی روبرو است که می‌تواند یکی از نیات واقفان باشد.
علی‌اکبر قربان لو رئیس اداره حفاظت از محیط‌زیست شاهرود می‌گوید: وقف و نذر طبیعت و حیات‌وحش همیشه کارساز بوده است و خوشبختانه این امر در سال‌های اخیر به‌سوی نهادینه شدن گام برمی‌دارد و هستند خانواده‌هایی که هزینه جشن تولد فرزندشان، یا حتی مهریه یک عروس را علوفه دادن به حیات‌وحش می‌دانند که امری بسیار درخور توجه و زیبا است که نیاز داریم آن را در جامعه ترویج کنیم.
وی می‌گوید: وقتی در تأمین علوفه برای وحوش موفق عمل کنیم قطعاً شاهد ازدیاد نسل چهارپایان هستیم وقتی چهارپایان رشد کنند قطعاً غذا برای جانورانی که در رأس هرم غذایی هستند مهیا می‌شود وقتی آن‌ها غذا داشته باشند دیگر مهاجرت نمی‌کنند و وقتی مهاجرت نکنند پویایی به اکوسیستم شهرستان شاهرود بازمی‌گردد و به همین منوال همه طبیعت دستخوش تغییر می‌شود پس یک کار کوچک شاهد هستیم که چه نتایج بزرگی دارد.
موقوفات درمانی و بهداشتی
از دیگر موقوفاتی که در استان سمنان دیده می‌شود نذر و وقف بهداشت و درمان است دکتر خاتمی یکی از افرادی است که در یک داروخانه در شاهرود کار می‌کند وی می‌گوید: خانم شاهرودی را می‌شناسم که هرسال نزدیک ماه رمضان می‌آید دو میلیون تومان به ما پرداخت می‌کند و می‌گوید هر کس نسخه‌ای آورد که داروهای صعب‌العلاج در آن وجود داشت ۲۰۰ هزار تومان به او تخفیف دهید و مابقی را از این پول بردارید.
وی می‌گوید: در سال گذشته خاطرم نیست اما امسال سه بار از نذر این خانم شاهرودی استفاده‌شده و تاکنون ۶۰۰ هزار تومان تخفیف به افرادی که دارو دریافت کرده‌اند، داده‌ایم چه‌بسا که خودشان هم اصلاً متوجه نشده‌اند که چنین رویدادی رخ‌داده است.
جا برای نذر و وقف درمانی در شاهرود فراهم است مجمع خیران سلامت در این شهرستان از فعال‌ترین مراکز مردمی در استان سمنان محسوب می‌شود که سالانه کمک‌های زیادی را به خانوار محتاج می‌کنند دفتر این مجمع در عظیمی شاهرود می‌تواند میزبان خیال مهربانی‌های مردم باشد.
فرق بین نذر و وقف
حجت‌الاسلام یوسفی مقدم کارشناس مسائل دینی معتقد است بین نذر و وقف یک تفاوت عمده وجود دارد اساساً وقف از درجه اهمیت بیشتری از نذر برخوردار است گاهی اوقات انسان به خاطر شکرگزاری نذری را انجام می‌دهد مثلاً مریض بوده، شفا پیداکرده و برای اینکه مریضی او درمان شده نذری را می‌کند اما وقف به‌اصطلاح دینی یعنی «حذف کردن عین و آزاد گذاشتن منهفت استفاده از آن». مثلاً فردی خانه‌ای را وقف ایتام می‌کند. بنابراین بین وقف و نذر تفاوت اساسی وجود دارد و جایگاه وقف بالاتر و برتر از جایگاه نذر است.
وی می‌گوید: در نذر این نکته مهم است که انسان گاهی اوقات نذر می‌کند که خداوند حاجتی که او دارد را برآورده کند مثلاً از خداوند فرزندی می‌خواهد و در قبال این درخواست می‌گوید فلان عمل خیر را انجام می‌دهم. نذر برای تحقق یک کار خیر در خارج است و حالت شرعی دارد و این کار خیر در نزد خدا محفوظ است، یعنی اگر آن نیت خیر و مقدس فرد حاصل شود به آن نذری که کرده عمل می‌کند که نیات متعددی دارد و بهتر است مردم به حالت عام‌المنفعه آن دقت داشته باشند.
این کارشناس می‌گوید: معمولاً در وقف، واقف غیر از رضای خدا هیچ هدف دیگری ندارد، اما در نذر کاری که مورد رضای خدای متعال است انجام می‌دهد ولی غرض او این است که خدای متعال نیت او را برآورده کند و او نذرش را تحقق ببخشد.
اهدای خون، بند ناف، مغز استخوان
دیگر نذورات مهم در استان سمنان که سومین استان خشک ایران اسلامی نیز محسوب می‌شود نذر آب است به این طریق که مردم هزینه یک بطری آب‌معدنی را ماهانه در حسابی واریز می‌کنند که پول‌های آن صرف تهیه آب از طریق حفر چاه، لایروبی قنوات و تانکر آب‌رسانی و … می‌شود این نذر نوعی نذر زندگی است چراکه در همین استان سمنان هستند ده‌ها روستایی که به دلیل خشک‌سالی به خرابه‌ای بدل شده‌اند.
نذر آب را می‌توان با نذر خون مقایسه کردن افرادی که سالانه با حضور در دفاتر انتقال خون استان سمنان به اهدای زندگی می‌پردازند. همان‌طور که صالحی فرد مدیرکل انتقال خون استان سمنان می‌گوید: طی چهارماهه نخست سال جاری ۱۴ نفر به مراکز اهدای خون در استان سمنان مراجعه کردند و از این تعداد تنها ۱۱ هزار نفر موفق به اهدای خون شدند که این مقداری کم است.
وی بابیان اینکه پلاکت، بند ناف، مغز استخوان و … می‌توانند در زمره موقوفات و نذورات مهم مردم باشد که به بیماران متعددی زندگی می‌بخشد، می‌گوید: شاخص جهانی اهدای خون ۲۷ در هزار نفر است اما این شاخص در استان سمنان ۴۶ به هزار نفر را شامل می‌شود که طبق برآوردها انتظار می‌رود اهدای خون در سال جاری به رشد هفت‌درصدی برسد هرچند در محرم این میزان افزایش‌یافته اما ما معتقد هستیم باید در تمام طول سال این اتفاق بیفتد تا انتظارات ما برآورده شود درباره نذر خون همچنین باید گفت همه افراد ۱۸ تا ۶۰ سال می‌توانند خون دهند.
ترک اعتیاد وقف و نذری جدید
اعتیاد و مسائل اجتماعی از مسائلی هستند که این روزها جامعه را تهدید می‌کنند و زیرساخت‌های دولتی و اعتبارات این حوزه هم نمی‌توانند به‌تنهایی جلوی چنین مواردی را بگیرند پس‌نیاز است که خیران و نیک اندیشان با ورود حکیمانه له مقوله موقوفات و نذورات حوزه اجتماعی و فرهنگی به اعتیاد نیز نگاهی تازه داشته باشند.
علیرضا معصومی مدرس جامعه‌شناسی دانشگاه درباره اهمیت این نوع نذورات اجتماعی، می‌گوید: جامعه در بستر سالم رشد می‌کند یعنی اگر می‌خواهیم با وقفی (مثلاً در حوزه اهل‌بیت(ع) و محرم) در نزد خدای متعال اجری کسب کنیم، اگر این وقف در بستر جامعه‌ای سالم رخ ندهد چه فایده‌ای می‌تواند داشته باشد؟ چه مردمی می‌خواهند از آن استفاده کنند؟ لذا ابتدا باید به اصلاح جامعه پرداخت که اعتیاد و طلاق و … می‌تواند ازاین‌دست مسائل باشد.
وی می‌گوید: در سال جاری شاهد بسته شدن دو مرکز مشاوره طلاق در استان سمنان فقط به خاطر عدم پرداخت اجاره ملک آن‌هم در اندازه ماهی ۶۰۰ تا ۸۰۰ هزار تومان بودیم که حداقل می‌توانست در این ماه‌های تعطیلی جلوی یک طلاق را در استان سمنان بگیرد مگر این نیست که همه اعتبارات میلیاردی حوزه فرهنگ به خاطر همین است که جلوی فقط و فقط طلاق هم گرفته شود! لذا باید خیران به این حوزه ورود کنند.
نیات متعدد هستند
همان‌طور که در بالا نیز مطرح شد نیات واقفان متعدد هستند از طبیعت و خون و اهدای عضو تا کفشی که بر پای دانش آموز روستایی در محروم ترین نقاط همه و همه بهانه هایی هستند تا زندگی مان را زیبا تر کنند زندگی که در کنار هم معنی می شود و این معنا می تواند به سرودی دل نشین از همخوانی مردم جامعه اسلامی باشد.
استان سمنان اما امروز با مشکلاتی مانند بی آبی، ضرر های مداوم با محیط زیست، مهاجرت روستایی ها به شهرها و ده ها معضل و مشکل دیگر روبرو است که نیک اندیشان و مردم مهربانی دیار قومس می توانند با هم دست به دست هم در پی رفع آن ها بر بیایند. مشکلاتی که چاره علاجشان قدری مهربانی است.
تازه ترین اخبار میراث فرهنگی ایران و جهان را در تاریخ ما دنبال کنید.
برچیده از سایت مهر