با قدیمی‌ترین نسخه های تورات در جهان آشنا شوید

کلمه «تورات» به چیزهای مختلفی معنی می‌شود، اما در کل به پنج کتاب اولیه از کتاب‌های مقدس یهود در نظر گرفته و به پنج‌کتاب شناخته می‌شود. هرچند، کلمه «تورات» همچنین به کل کتاب مقدس یهودی و کل بدنه قوانین و آموزه‌های یهودی استفاده می‌شد. در سنت‌های یهودی آمده که خدا در کوه سینا تورات را به صورت شفاهی به حضرت موسی وحی کرده بود و موسی هم چیزی که آموخته بود را به مردم بنی‌اسرائیل یاد داد.

هیچ‌کس به طور مطمئن نمی‌داند که تورات در چه زمانی نوشته شده، اما محققان معتقدند نسخه نهایی از تورات که امروزه در دست یهودیان است در دوران تبعید بابلی (حدود ۵۳۹ قبل از میلاد مسیح) ثبت شده بود. بخشی‌هایی از این متون از حدود آن دوره زمانی باقی مانده‌اند، منتها کهن‌ترین تورات کامل قدمتش تنها به قرن یازدهم یا دوازدهم برمی‌گردد.

۹- طومار تورات دانشگاه بولونیا

سال نوشتار: بین ۱۱۵۵ و ۱۲۲۵ سال بعد از میلاد مسیح

مکان: دانشگاه بولونیا، ایتالیا

محتوا: تورات کامل (پنج کتاب)

رسانه‌های بین‌المللی در سال ۲۰۱۳، طومار تورات دانشگاه بولونیا را به عنوان قدیمی‌ترین تورات دنیا در نظر گرفتند و از لحاظ فنی هم به عنوان کهن‌ترین طومار تورات کامل محسوب می‌شود. پرفسور مائورو پرانی اعلام کرد تاریخ‌گذاری کربنی نشان می‌دهد که این طومار تورات قدمتش به حدود ۸۰۰ سال برمی‌گردد و عمرش را بین ۱۱۵۵ و ۱۲۲۵ تخمین می‌زنند.

با اینکه دانشگاه بولونیا این تورات را بیش از یک قرن در اختیار خود داشته است، کتابدار و متصدی کاتالوگ اصلی این دانشگاه، لئونلو مودونا از سال ۱۸۸۹ این طومار را به اشتباه شناسایی کرد. اصلا خط عبری را نتوانست شناسایی کند و حتی تصور می‌کرد این خط از خط نامرتب ایتالیایی از قرن هفتدهم می‌آید. زمانی که پرفسور پرانی متوجه اشتباهش شد که مجموعه دست خط عبری کتابخانه‌اش به‌روزرسانی شده بود.

۸- کدکس لنینگراد

سال نوشتار: ۱۰۰۹ بعد از میلاد مسیح

مکان: نوشته شده در قاهره، مصر، در حال حاضر در کتابخانه ملی روسیه، سنت پترزبورگ، روسیه قرار دارد

محتوا: کتاب مقدس کامل عبری

از آنجایی که کدکس حلب قدیمی‌تر محسوب می‌شود و به خاطر اینکه بخش‌هایی کدکس حلب امروزه مفقود شده است، از آن برای اصلاحات کدکس لنینگراد می‌کنند. لنینگراد کدکس به طور رسمی قدیمی‌ترین کتاب مقدس کامل عبری موجود در دنیا محسوب می‌شود و تمام کتاب‌های مقدس عبری از جمله تورات را شامل می‌شود. کتاب مقدس عبری در سال ۱۰۰۹ بعد از میلاد مسیح نوشته شده که تاریخش را از روی نوشته دست خطی روی آن تشخیص دادند.

کدکس لنینگراد در قاهره، مصر نوشته شده بود، منتها بالای ۱۳۰ سال می‌شود که در کتابخانه ملی روسیه در سنت پترزبورگ قرار گرفته است. به خاطر نسخه قدیمی و کاملی از کتاب مقدس عبری، کدکس لنینگراد به عنوان مدلی برای کتاب‌های یهودی امروزی استفاده می‌شود.

۷- کتاب‌های پنجگانه دمشق

سال نوشتار: حدود ۱۰۰۰ سال بعد از میلاد مسیح

مکان: کتابخانه ملی و کتابخانه دانشگاه یهود در رژیم صهیونیستی (اسرائیل)

محتوا: تقریبا تمام تورات (پنچگانه) با بخش‌های مفقود شده از سفر پیدایش و خروج ۲۳-۱۸:۱

کتاب های پنجگانه دمشق قدیمی‌ترین و تقریبا کامل‌ترین دست‌نوشته کتاب مقدس است که تنها شامل تورات کتاب مقدس عبری‌ها می‌شود. از آنجایی که این دست‌نوشته بخش‌های زیادی از تورات را شامل می‌شود، منتها بخش‌های مفقوده سفر پیدایش گم شده است و از سفر پیدایش ۹:۲۶ شروع می‌شود. ناگفته نماند که کتاب خروج ۲۳-۱۸:۱ هم در این کتاب مقدس مفقود مانده است. کتاب‌های پنجگانه دمشق در حدود ۱۰۰۰ سال بعد از میلاد مسیح نوشته شده و شامل الفاظ صوتی، تاکید و تفسیرهای درستی مازورتی می‌شود.

این دست‌نوشته نامش را از جامعه یهودی دمشق گرفته که تا سال ۱۹۱۵ صاحب کتاب‌های پنچگانه بودند تا اینکه مجموعه‌داری به نام دی.اس. ساسون آن را به اختیار خودش در آورد. کتاب‌های پنچگانه دمشق از سال ۱۹۷۵ هم در کتابخانه ملی و دانشگاه یهودی در رژیم صهیونیستی (اسرائیل) قرار گرفت.

۶- کدکس حلب

سال نوشتار: حدود ۹۳۰ بعد از میلاد مسیح

مکان: طبریه که امروز در شمال رژیم صهیونیستی (اسرائیل) قرار گرفته و در حال حاضر هم در بیت‌المقدس (اورشلیم) قرار دارد

محتوا: تا قبل از سال ۱۹۴۷ کامل‌ترین کتاب مقدس عبری بود تا اینکه صدها صفحه‌اش امروزه مفقود شده است و در حال حاضر تقریبا تورات کامل (پنجگانه) محسوب می‌شود

کدکس حلب از جهتی قدیمی‌ترین و صحیح‌ترین نسخه از کتاب مقدس کامل عبری محسوب می‌شود که جامعه یهود در غرب آسیا برای بیش از هزاران سال از آن محافظت کرده بودند. قبل از اینکه شورشی‌ها سوریه را در سال ۱۹۴۷ به مرز نابودی بکشانند، این کتاب برای صدها سال در حلب، سوریه بود و در حال حاضر در رژیم صهیونیستی (اسرائیل) قرار گرفته است.

همه در ابتدا تصور می‌کنند که کدکس حلب کاملا نابود شده است، منتها بخش‌هایی از آن به طور سری نجات داده شده بود. بقایای کدکس حلب در سال ۱۹۵۸ از سوریه قاچاق و برای محافظت از آن به بیت‌المقدس (اورشلیم) فرستاده شد. امروزه تنها حدود ۲۹۵ صفحه از کدکس حلب سالم مانده که شامل تقریبا تمام تورات می‌شود. در سال‌های بعد مشخص شد که صفحاتی از این کتاب گم شده‌اند و تلاش‌های زیادی هم برای یافتن مابقی کدکس حلب شد.

۵- نسخه خطی لندن و نسخه خطی عبری آشکار-گیلسون شماره ۲

سال نوشتار: قرن هفتم یا هشتم بعد از میلاد مسیح

مکان: در بیروت، لبنان کشف شد و شاید در اصل از قاهره گنیزا، مصر آمده باشد

محتوا: بخش از کتاب خروج

تا قبل از سال ۲۰۰۷ میلادی هیچ‌کس نمی‌دانست که بخش‌هایی از دو تورات به عنوان نسخه خطی عبری آشکار-گیلسون و نسخه خطی لندن واقعا بخشی از یک طومار هستند. دکتر موردشی میشور، عضو آکادمی زبان عبری به این خاطر شناخته می‌شود که برای اولین بار شباهت‌های بین نسخه خطی آشکار-گیلسون و نسخه خطی لندن را متوجه شد. دکتر میشور با دکتر ادنا انگل از پروژه دیرینه‌نگاری عبری در آکادمی علوم و علوم انسانی در رژیم صهیونیستی (اسرائیل) که مشخص کرد این دو قطعه در واقع تطابق کاملی دارند، تماس گرفت.

بعد از اینکه نسخه خطی آشکار-گیلسون در سال ۱۹۷۲ برای اولین بار کشف شده بود، به دانشگاه دوک اهدا شد. این دانشگاه هم رونوشتی از این نسخه خطی را به انگل و میشور داد و از آن‌ها خواست تا یافته‌هایشان را منتشر کنند. صاحب نسخه خطی لندن، خاندان لئونتیل نیویورک همچنین با انگل و میشور برای برگرداندن این دو بخش از کتاب مقدس با هم همکاری کردند. طومار کامل‌شده شامل بخشی از کتاب سفر مهاجرت و «آواز دریا» می‌شود.

۴- طومار عن-گدی

سال نوشتار: حدود قرن سوم یا چهارم بعد از میلاد مسیح

مکان: عین گدی، رژیم صهیونیستی (اسرائیل)

محتوا: بخش لاویان ۱:۳

طومار عن-گدی (یا ان-گدی) در سال ۱۹۷۰ کشف شده بود، منتها به خاطر آسیب‌هایی که دیده بود و به نظر می‌رسد به یک تکه ذغال چوب شده است و نمی‌شد محتوایش را یک کتاب مقدس تعریف کرد. محققان برای تقریبا ۵۰ سال به دنبال این بودند که ببینند در طومار ان-گدی چه چیزهایی نوشته شده که در نهایت در سال ۲۰۱۶ میلادی جواب‌شان را گرفتند. تیمی از دانشمندان علوم کامپیوتر از دانشگاه کنتاشی از تصویربرداری مخصوص ایکس-ری برای ظاهر کردن نوشته‌های داخل طومار بدون باز کردنش استفاده کردند.

این‌جاست که به لطف این دانشمندان می‌توانیم ببینیم محتوای طومار عن-گدی شامل بخش لاویان ۱:۳ می‌شود. تاریخ‌گذاری کربنی تومار ان-گدی به قرن سوم یا چهارم بعد از میلاد مسیح و گاهی هم بعد از طومارهای دریای مرده تخمین زده می‌شود. به گفته تیم تحقیقاتی، طومار عن-گدی قدیمی‌ترین طومار عهد عتیق است که تا به الان در صندوقچه مقدس یک کنیسه کشف شده است.

۳- پاپیروس ناش

سال نوشتار: حدود قرن دوم قبل از میلاد مسیح

مکان: نامشخص – به گفته بعضی‌ها از فیوم، مصر

محتوا: احکام دهگانه حضرت موسی (ده فرمان) و بخشی از شمع (دعایی از تورات)

پاپیروس ناش قبل از کشف طومارهای دریای مرده، قدیمی‌ترین نسخه خطی از کتاب مقدس عبری شناخته می‌شد. تاریخ بخش ناش پاپیروس به حدود قرن دوم قبل از میلاد مسیح تخیمن زده می‌شود که شامل احکام دهگانه حضرت موسی (ده فرمان) و ابتدای دعای شمع (دعایی در تورات) است. محققان معتقدند که ناش پایروس احتمالا بخشی از تفیلین (جعبه‌های کوچک حاوی طومارهایی با آیاتی از تورات) بوده است که برای عبادات روزانه استفاده شده بود.

از زادگاه پاپیروس ناش چیزی در دسترس نیست، اما به گفته عده‌ای از فیوم (یا فایوم) مصر آمده است. دکتر والتر لیولین ناش (که نامش روی پاپیروس ناش گذاشته شده) در سال ۱۹۰۲ این طومار را از یک دلال عتیقه‌های مصری خرید. ناش هم این طومار را برای تحقیقات بیشتر در سال ۱۹۰۳ به کتابخانه دانشگاه کامبریج اهدا کرد.

۲- طومارهای دریای مرده

سال نوشتار: بین قرن دوم قبل از میلاد مسیح – قرن دوم بعد از میلاد مسیح

مکان: غارهای قمران در کرانه باختری نزدیکی دریای مرده

محتوا: تمام پنج کتاب تورات و تمام بخش‌های کتاب مقدس به جز کتاب استر

طومارهای دریای مرده از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین مصنوعات کتاب مقدس محسوب می‌شوند که تا به الان کشف شده‌اند. بیشتر طومارهای دریای مرده در بین قرن دوم قبل از میلاد – قرن دوم بعد از میلاد نوشته شده است که بقایایش را قبل از اینکه بدوین شپارد در سال ۱۹۴۷ کشف کند، برای هزاران سال در صحرای یهود دفن شده بود. کشف اول شپارد هفت طومار دریای مرده بود که برای طوماری بیشتر در نزدیکی غارها، تحقیقات گسترده‌ای انجام داد. در نهایت، هزاران بخش طومار (بیش از ۹۰۰ نسخه خطی) در مکان‌های بی‌شماری از سراسر صحرای یهود کشف شده بودند که به عنوان طومارهای دریای مرده شناخته می‌شوند.

طومارهای دریای مرده به دو دسته‌بندی اصلی تقسیم شدند؛ «کتاب مقدس» و «غیر کتاب مقدس». محتوای کتاب مقدس از طومارهای دریای مرده تمام کتاب‌های تورات و تمام کتاب‌های مقدس عبری به جز کتاب استر را شامل می‌شود.

۱-طلسم طومار نقره‌ای کتف هینوم

سال نوشتار: حدود اواخر قرن هفتم یا اوایل قرن ششم قبل از میلاد مسیح

مکان: مکان باستان‌شناسی کتف هینوم در نزدیکی شهر قدیمی بیت‌المقدس (اورشلیم)

محتوا: احتمالا از نسخه اولیه کتاب اعداد

دو طلسم طومار نقره‌ای از مکان باستان‌شناسی کتف هینوم، قدیمی‌ترین تکه‌هایی از تورات در جهان هستند که تا به الان کشف شدند. این طومارها در سال ۱۹۷۹ کشف شده بودند و قدمتشان به اوخر قرن هفتم یا اوایل قرن ششم قبل از میلاد مسیح تخمین زده می‌شود. دو نوار نقره‌ای کوچک شامل چیزی می‌شوند که امروز به دعای کشیش از کتاب اعداد (چهارمین کتاب تورات) شناخته می‌شود و آن را قدیمی‌ترین کتاب مقدس در مصنوعات باستانی تبدیل می‌کند.

شک و تردیدهایی روی محتوا و قدمت این طومارها برای سال‌های زیادی وجود داشت. بیشتر این طومارهای نقره‌ای پوسیده شده و به سختی خوانا بودند. هرچند محققان دانشگاه کالیفرنیای جنوبی در سال ۲۰۰۴ میلادی با استفاده از تکنیک‌های تصویربرداری کامپیوتری و فتوگرافیکی جدید یک بار دیگر روی این طومارها آزمایش‌هایی انجام دادند. در آزمایش آن‌ها توانستند سراسر متن این طومار را بخوانند و مشخص شد که طومارهای نقره‌ای از دوره زمانی قبل از ویرانی بیت‌المقدس (اورشلیم) در ۵۸۶ قبل از میلاد مسیح می‌آیند.