کهن‌ترین سازهای موسیقی جهان از کجا آمده‌اند؟
مهم نیست اهل کجا هستید. به نظر می‌رسد همه می‌توانند آن حسی که از موسیقی می‌آید را احساس کند. از همین‌جاست که موسیقی را در بیشتر اوقات یک زبان جهان در نظر می‌گیرند. با اینکه ممکن است هیچ‌وقت از این مطمئن نشویم که اجدادمان برای اولین بار از چه زمانی موسیقی را ابداع کردند و توسعه دادند، اما این را می‌دانیم که اولین نمونه‌هایی از سازهای موسیقی کشف شده، قدمتش به بیش از ۴۰.۰۰۰ سال قبل برمی‌گردد.
این یافته‌ها نشان می‌دهد زمانی که اولین انسان‌های خردمند برای اولین بار در اروپا ساکن شدند، سنت‌های موسیقیایی خودشان را داشته بودند. این باور هم وجود دارد که آن‌ها به محض ساکن شدن در اروپا، کهن‌ترین سازهای جهان را ساختند. اجدادمان موسیقی را احتمالا از همان حدود ۵۰.۰۰۰ سال قبل در دوران «انفجار فرهنگی» و در زمانی توسعه دادند، انسان‌ها خلق هنر و جواهر و دفن تشریفاتی و آیینی مردگان‌شان را شروع کرده بودند.
۸- ترومپت‌های توت‌عنخ‌آمون (Tutankhamun’s Trumpets)
قدمت: حدود ۳.۳۴۰ سال
کشور مبدا: مصر
مواد(های) استفاده شده: یک ترامپت با استرلینگ نقره و یک ترامپت دیگر هم از برنز یا از مس
درباره هردوی ترومپت‌های مقبره فرعون توت‌عنخ‌آمون این باور وجود دارد، که از قدیمی‌ترین ترومپت‌های پخش‌شدنی جهان هستند. اصلا زمانی که مشخص شد قدمت این ترومپت‌ها به بیش از ۳.۰۰۰ سال قبل در مصر باستان برمی‌گردد، به کهن‌ترین سازهای موسیقی جهان تبدیل شدند. باستان‌شناسی به نام هاوارد کارتر در سال ۱۹۲۲ میلادی در حفاری مقبره توت‌عنخ‌آمون، این سازهای موسیقیایی را کشف کرده بود. تصاویری از خدای رع یا را-هوراختی (Ra-Horakhty)، پتاح (Ptah) و آمون (Amun) هم از حکاکی‌های زینتی روی این ترومپت‌ها بودند.
این ترومپت‌ها در سال ۱۹۳۹ میلادی و قبل از اجرای زنده، برای تماشاگران نواخته و به صورت بین‌المللی از رادیو بی‌بی‌سی منتشر شد. از زمانی که این ترومپت‌ها به عنوان کهن‌ترین سازهای موسیقی جهان کشف شده بودند، ادعاهایی به وجود آمد که این ابزارها، قدرت به پا کردن جنگ را دارند. از همین‌جاست که خیلی‌ها معتقدند چون ۵ ماه بعد از اینکه آوای موسیقیایی این ساز از رادیوی بی‌بی‌سی پخش شده بود، جنگ جهانی دوم در اروپا در گرفت و بریتانیایی‌ها را هم با آغاز آن مرتبط می‌دانند.
۷- فلوت‌های جیاهو (Jiahu Flutes)
قدمت: ۷.۰۰۰ – ۹.۰۰۰ سال
کشور مبدا: جیاهو، دره رودخانه زرد، چین
مواد(های) استفاده شده: استخوان‌های بال دُرنا کاکُل قرمز
این فلوت‌های استخوانی جیاهو به عنوان کهن‌ترین سازهای موسیقی شناخته‌شده جهان، در مکان باستان‌شناسی جیاهو چین کشف شده است. ۳۳ فلوت در ایالات‌های مختلف چین کشف شده بودند، که ۲۰ فلوت دست‌نخورده و مابقی هم شکسته و قطعه‌قطعه به جا مانده‌اند. ۶ فوت هم کاملا سالم هستند و آن را کهن‌ترین سازهای موسیقی پخش‌شدنی چند نُتی در نظر می‌گیرند، که تا به الان کشف شده‌اند. این فلوت‌ها در اندازه‌های متنوعی هستند و ۵، ۶، ۷ و ۸ سوراخ دارند.
محققان این فلوتی که به خوبی محافظت شده را نواختند و صوت ضبط‌شده آن را منتشر کردند، که نشانه‌های موسیقیایی از هزاران سال قبل را نشان می‌دهد. تجزیه‌وتحلیل‌های صوتی که روی فلوتی با ۷ سوراخ انجام شده، نشان می‌دهد که این ساز نُت‌هایی مشابه به مقیاس ۸ نُت غربی است و صداهایی تولید می‌کند، که با «do,re,mi» (دو، ری، می) شروع می‌شود.
۶- لیتوفون (lithophone)
قدمت: بین ۴.۰۰۰ و ۱۰.۰۰۰ سال
کشور مبدا: از بخش‌های مختلف جهان؛ کشف کهن‌ترین نمونه‌ها در هند و ویتنام
مواد(های) استفاده شده: سنگ‌های آوایی
«lithophone» (لیتوفون) برای ابزارهای موسیقی استفاده می‌شود که از سنگ‌هایی ساخته شدند و نُت‌های موسیقی را در هر ضرب تولید می‌کنند. این نوع از کهن‌ترین سازهای موسیقی جهان باستان از سراسر جهان، به همراه بعضی از قدیمی‌ترین نمونه‌های شناخته‌شده از ویتنام کشف شده‌اند. ساز لیتوفون که به «Dan Da» (دان دا) هم شناخته می‌شود، ۱۱ تکه سنگ بزرگ دارد که به صورت عمودی در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند.
محققان گفته‌اند این سنگ‌ها که با اسکنه تراشیده شدند، با هر ضربه موسیقی تولید می‌کنند. یکی از بهترین نمونه‌های شناخته‌شده از ساز لیتوفون هم سنگ‌های موسیقیایی اسکیداو است. حتی مجموعه‌ای از این ساز در بیش از دو قرن، در سراسر شهر کسویک شمال انگلستان ساخته می‌شدند.
۵- شیپور Bullroarer
قدمت: حدود ۲۰.۰۰۰ سال
کشور مبدا: از بخش‌های مختلف جهان؛ کشف کهن‌ترین نمونه‌ها از اوکراین و فرانسه
مواد(های) استفاده شده: ورق باریک از چوب و سیم
بسیاری از فرهنگ‌های باستانی و فعلی در سراسر جهان، از این شیپور به عنوان یک ساز موسیقیایی آیینی استفاده می‌کردند و می‌کنند. اما اگر از لحاظ تاریخی‌اش که بخواهیم بررسی کنیم، از آن برای برقراری ارتباط از فاصله‌های بسیاری طولانی استفاده می‌شد. قدیمی‌ترین این شیپور هم در اوکراین کشف شده که قدمتش به دوره پارینه‌سنگی (حدود ۱۸.۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح) برمی‌گردد. باستان‌شناسان به علاوه کشف شیپور Bullroarer در اوکراین به عنوان کهن‌ترین ساز موسیقی جهان، شیپورهای باستانی دیگری هم از بخش‌های اروپایی، آسیایی، آفریقایی، شبه قاره هند، استرالیا و آمریکا هم کشف کرده‌اند.
با اینکه فرهنگ‌های مختلفی از شیپور Bullroarer استفاده می‌کردند، اما این بومیان استرالیایی هستند که می‌توانند از این ابزار به بهترین شکل استفاده کنند. اصلا قبل از مراسمات و شروع آیین خاکسپاری مردگان، این بومی‌ها از این ساز برای دوری از اوراح خبیثه و فال‌های شوم استفاده می‌کردند.
۴- فلوت‌های ایستوریتز (Isturitz Flutes)
قدمت: ۲۰.۰۰۰ – ۳۵.۰۰۰ سال
کشور مبدا: غار ایستوریتز، فرانسه
مواد(های) استفاده شده: استخوان‌های بال کرکس
قدمت فلوت‌های ایستوریتز که از مکان باستان‌شناسی ایستوریتز در جنوب-غربی فرانسه کشف شده، حدود ۲۰.۰۰۰ تا ۳۵.۰۰۰ سال دارند. قطعه‌های بیشتری از ۲۰ فوت جداگانه هم در این مکان کشف شده بودند، به دست فرهنگ‌های مختلفی مانند اوریگناسین، گراوتی، مگدالن ساخته می‌شدند که ساکن این منطقه بودند.
با اینکه بیشتر این فوت‌ها به صورت قطعه‌ای هستند، دو فلوت کامل‌تر به دست فرهنگ گراوتی ساخته شده بودند، که قدمتی بین ۲۲.۰۰۰ تا ۲۸.۰۰۰ سال دارند. فلوت‌های ایستوریتز به عنوان کهن‌ترین سازهای موسیقی جهان، به خوبی ساخته شدند و در اطراف سوراخ‌هایش می‌شود نشانه‌های استفاده از آن را مشاهده کرد. چون زمانی که کاربر فلوت می‌نواخت، به نظر می‌رسد اطراف سوراخ‌های آن به مرور صیقلی شده است.
۳- فلوت هوله فلس (Hohle Fels Flute)
قدمت: ۳۵.۰۰۰ – ۴۰.۰۰۰ سال
کشور مبدا: غار هوله فلس، بادن-وورتمبرگ، آلمان
مواد(های) استفاده شده: استخوان کرکش گریفون
در پاییز سال ۲۰۰۸ میلادی بود، که فلوت‌هایی با قدمت بین ۳۵.۰۰۰ تا ۴۰.۰۰۰ ساله از غار هوله فلس کشف شده بودند. از فلوت‌های استخوانی باستانی که بعدها کشف شدند، فلوتی که از این غار پیدا شده نسبت به فلوت‌های امروزی کامل‌تر و شباهت نزدیکی دارد. این ساز حدود ۸.۵ اینچ طول دارد و بخشی که نوازنده از آن می‌دمید، هنوز دست‌نخورده است.
باستان‌شناسان می‌گویند که این فلوت و مابقی چیزهایی که در این منطقه کشف کشدند، «حضور سُنت موسیقی جاافتاده را نشان می‌دهد، که انسان خردمند اروپا را در آن زمان مستعمره کرده بودند.» ولف هاین به عنوان یک باستان‌شناس تجربی در همین چند سال اخیر، بَدَلی از این فلوت ساخت و با آن سرود ملی ایالات متحده آمریکا را نواخت.
۲- فلوت دیوجه بیب (Divje Babe Flute)
قدمت: ۴۳.۱۰۰ سال
کشور مبدا: سرکنو، اسلوونی
مواد(های) استفاده شده: استخوان ران (فمور) خرس غاری
قبل از کشف کهن‌ترین فلوت استخوانی، فلوت دیوجه بیب به عنوان کهن‌ترین ساز موسیقی جهان در نظر گرفته شد که تا به الان در دنیا کشف شده‌اند. نظریه‌های متفاوتی در طی سال‌ها بر سر سازنده این فلوت وجود داشته و این موضوع مطرح می‌شد که آیا این ساز واقعا ساخته دست بشر در اولین مکان است یا خیر. هرچند، برخی از محققان معتقدند که این فلوت به دست نئاندرتال‌ها و بعضی دیگر از محققان هم مطرح می‌کنند که به دست کرو-مانیون ساخته شده بود.
در مطالعه تازه‌ای که در سال ۲۰۱۵ منتشر شده بود، اعلام می‌کند که این فلوت در واقعا فقط یک استخوان است که به دست کفتارها جویده شده بود. این به این معناست که اگر یافته‌های این مطالعه حقیقت داشته باشد، شواهدی موجودی از نئاندرتال‌ها وجود ندارد که نشان دهد دانش ساخت سازهای موسیقی را داشته بودند. جدا از یافته‌های جدید، در حال حاضر این فلوت به عنوان فلوت نئاندرتال در موزه ملی اسلوونی در معرض نمایش قرار گرفته است.
۱-فلوت‌های گایزنکلوسترلی (Geisenklosterle Flutes)
قدمت: ۴۲.۰۰۰ – ۴۳.۰۰۰ سال
کشور مبدا: غار جیسنکلاوسترلی، بلوبرن، آلمان
مواد(های) استفاده شده: استخوان قوی گنگ و عاج ماموت
۳ فلوتی که در غار باستان‌شناسی گایزنکلوسترلی کشف شدند، از کهن‌ترین سازهای موسیقی جهان محسوب می‌شوند. ۲ فلوت از آن‌ها از استخوان‌های قوی گنگ و فلوت دیگری هم از عاج ماموت ساخته شده بودند. محققان هم با تاریخ‌گذاری کربن رادیویی که روی این سازها انجام دادند، قدمت تاریخی‌شان را بین ۴۲.۰۰۰ و ۴۳.۰۰۰ سال تخمین می‌زنند. اصلا از روی عمر و قدمت این فلوت‌ها می‌شود آن‌ها را به فرهنگ اوریگناسین مرتبط دید، که از اولین انسان‌های خردمند در اروپا بودند.
بعضی از محققان معتقدند که این فلوت‌ها و کهن‌ترین سازهای موسیقی جهان به گروه‌های بزرگی از انسان‌های اولیه کمک می‌کردند، تا گروه‌های قوی خودشان را توسعه دهند و حفظ کنند. آن‌ها باور دارند که این گروه‌ها به گونه‌های انسانی‌مان کمک می‌کردند، تا قلمروشان را نسبت به انسان‌های نئاندرتالِ محافظه‌کار بزرگ‌تر کنند که حدود ۳۰.۰۰۰ سال قبل در بسیاری از بخش‌های اروپایی منقرض شده بودند.
