رازهای سر به مهر «آتش»

فاطمه جهانپور در گفت‌وگو با خبرنگار «تاریخ‌ما»، در خصوص تقدس آتش نزد ایرانیان اظهار کرد: آتش برای ایرانیان تقدس بسیار زیادی داشت، حتی باورمندان دین زردشتی آن را پسر اورمزد می‌دانند و به طوری که اگر به آن بی حرمتی کنید در واقع گناه کار هستید.

وی ادامه داد: به طوری که در متن‌های مختلف آمده است: آتش ناراحت بود، زردشت گفت ناراحتی تو برای چیست؟ آتش گفت که گرشاسب به من بی‌حرمتی کرد و خداوند گرشاسب را با آن همه خدماتی که کرده بود، نمی‌گذاشت که داخل بهشت شود؛ گرشاسب گفت من خدمات زیادی انجام داده‌ام به طوری‌که اگر این فعالیت‌ها را انجام نمی‌دادم جهان تو نمی‌پایید و… درنهایت خداوند به او می‌گوید که تو به پسر من اورمزد بی‌حرمتی کرده‌ای…؛ اگر شما در فقه زردشتی گناهی انجام دهی شاید بخشیده شود ولی گناه کشتن آتش خیلی سخت جبران خواهد شد.

این استاد تاریخ در خصوص انواع آتش‌های مقدس تصریح کرد: انواع آتش‌ها وجود دارد که سه آتش از آن‌ها مقدس هستند، آتش«کاریان فارس» یا «آذرفرنبغ» که گفته می‌شود جمشید در شیراز آن‌ را ساخت، آتش«آذرگشنسب» که کیخسرو در تکاب امروزی آن‌ را ساخته است، آتشکده«آذربرزین‌مهر» که گشتاسب ساخت، این آتشکده‌ها از آن سه طبقه جامعه بود که کاریان فارس مختص روحانیون، آذرگشنسب برای نظامیان بود و آذربرزین مهر در خراسان از آن کشاورزان بود.

فاطمه جهانپور در این خصوص خاطرنشان کرد: آتش در خانه، آتشکده و… از جمله دیگر آتش‌های آنان بود؛ زمانی که زردشتیان می‌خواستند آتش بیافروزند، پروسه طولانی داشت که مدام با دعاها و نیایش‌های فراوانی همراه بود.

وی ادامه داد: در برهه‌ای از تاریخ به خصوص در دوره ساسانیان و چه بسا قبل ازآن، زمانی‌که پادشاهی برتخت می‌نشست هم زمان باید آتشی را هم بر تخت می‌نشاندند که برای مثال این آتش، آتش خسروپرویز، خسروانوشروان، قباد و… نام می‌گرفت، به همین خاطر شما در پشت سکه‌های ساسانی مشاهده می‌کنید که روی سکه تصویر پادشاه و در پشت آن تصویر آتش است. 

این استاد تاریخ در این خصوص ادامه داد: همان‎طور که پادشاه طی آئینی بسیار مفصل بر تخت می‌نشست و موبد تاج بر سر آن می‌گذاشت و…؛ چنین مراسمی را برای آتش نیز برگزار می‌کردند که به شکل بسیار مفصل آتش را بر تخت می‌نشاندند که این، آتش فلان پادشاه نام می‌گرفت که این آتش هرگز نباید خاموش می‌شد.

فاطمه جهانپور با اشاره به شش مرحله خلقت آفرینش مادیانه خداوند، عنوان کرد: بعد از خلقت مادیانه، اهریمن به آن حمله کرد و درنظر داشت تمام آن‌را آلوده کند به طوری که کیومرث (کیومرث[ک َ م َ] را نام نخستین پادشاه جهان دانسته است) اولین شهید است.

وی در این باره ابراز عقیده کرد: اهریمن به آتش نیز حمله کرد و آتش را که دود نداشت پر دود کرد به همین خاطر است که شما نباید هیزم و چوب‌تر روی آتش بگذاری، در حال حاضر نیز در مثل‌های امروزی«هیزم تر به کسی فروختن داریم» وقتی هیزم تر روی آتش قرار می‌دهی، آتش دود می‌کند، این مثل در زمان حال یعنی من چه بدی در حق تو کرده‌ام؟ و در اصل به معنی بدی کردن در حق آتش و آلوده کردن آن است.

این استاد تاریخ  اظهار کرد: برای مثال ارداویراف (اَردا ویراف نامه یا اَردا ویراز نامه نام یکی از کتاب‌های نوشته‌شده به زبان پارسی‌میانه است که از پیش از اسلام به جا مانده‌است. مضمون کتاب، اعتقادات عامه‌ی ایرانیان پیش از اسلام دربارهٔ آخرت است. ویراف یا ویراز نام یکی از موبدان عهد ساسانی است. وی نویسنده کتابی دربارهٔ سفرش به دنیای پس از مرگ است. این کتاب با نام ارداویراف نامه یا ارداویراف نامک به زبان پهلوی از وی به‌یادگار مانده‌است) در سفرش به دوزخ می‌بیند که عده‌ای فلان مجازات را می‌شوند و می‌پرسد که این جماعت چه گناهی کرده‌اند که مستحق این مجازات هستند؟ می‌گویند که اینان هیزم تر به آتش داده‌اند و آتش را آلوده کرده‌اند؛ برای همین است که مطلق نباید آتش را آلوده کنید.

فاطمه جهانپور خاطرنشان کرد: زمانی‌که به آتشکده می‌روید از در جنوبی که به سمت نیمروز است، وارد می‌شوید؛ زمانی‌که به آتشکده وارد می‌شوید، وسط  آن آتشدان بزرگ را مشاهده می‌کنید که گویی آن‌را بر تخت نشانده‌اند؛ آتشدان بر روی  طبقه‌ای قرار داه‌اند که بر روی آن آتش روشن است و دورتا دورش شیشه است که فقط موبد برای آن‌که پاکیزه است می‌تواند نزدیک آتش شود. 

وی در این باره متذکر شد: زمانی‌که وارد آتشکده می‌شوید؛ نباید سر لخت باشد، مردان کلاه می‌گذارند و زنان هم باید حجابی روی سر خود داشته باشند و معمولا نباید با کفش وارد بشوید درست مانند آداب حرم رفتن که امروزه ما آن را اجرایی می‌کنیم.

این استاد تاریخ خاطرنشان کرد: در آتشکده فقط موبد می‌تواند به سراغ آتش برود و این آیین‌ها را برگزارکند زمان قدیم در این آتشگاه‌ها بالای آتش تاجی می‌گذاشتند که بالا رو به سقف بود و در واقع این تاج متعلق به آتش است.

فاطمه جهانپور ادامه داد: هر کنده‌ای را روی آتش نمی‌گذاشتند، در ابتدا آن باید از درختی می‌بود که پاکیزه و کاملا خشک باشد و دعا خوانده باشد؛ آن‌ها سعی می‌کنند آتش در شب کمتر بسوزد ولی روزها به خصوص در ایامی که در آن مراسم قرار دارد، شعله آتش بیشتر است.

وی در این باره تصریح کرد: موبد در حضور آتش باید جلوی دهان خود را بگیرد که مبادا هوای دهانش آتش را آلوده کند، در واقع این‌ها همه آیین‌هایی است که منِ ایرانی برای عنصری که امروزه تا این میزان مهم است، احترام قائل بوده‌ام، در حالی‌که این حرمت را اگر برای آب نیز قائل بودیم در حال حاضر دیگر بحث جیره‌بندی آن در میان نبود و… واقعا اگر تمام بشر حرمت این عناصر طبیعت را تا این اندازه نگه می‌داشتند، در حال حاضر تا این حد مشکلات نداشتیم.

انتهای پیام