طبیعت گردی در گنجینه شمال شرق کشور/ خراسان شمالی عصاره ایرانگردی

سایت «تاریخ ما» – گروه استان‌ها: خراسان شمالی سرزمین چهار فصل شمال شرق کشور از تمامی پدیده‌های طبیعی و زمین شناختی برخوردار است از جنگل، رودخانه، آبشار و کوه گرفته تا کویر و همین تنوع اقلیمی زیبایی خیره کننده‌ای را پدید آورده است.

همچنین علاوه بر جاذبه‌های بکر طبیعی، روستاهای چشم‌نواز این استان به مقصد گردشگری تبدیل و مسافران بسیاری را به سوی خود جذب کرده است.

گردشگری در دل کویر میاندشت

کویر و سرزمین‌های بی آب و علف به عنوان یکی از ظرفیت‌های گردشگری مملو از دیدنی‌های خاص است که در طی سال گردشگران زیادی را به سمت خود آورده به طوری که هر فردی به کویر پا گذاشته برای دیدن ستارگان ماندگار شده است.

منطقه‌ای کویر میاندشت به عنوان یکی از ظرفیت عظیم گردشگری خراسان شمالی بشمار می‌رود و در واقع می‌توان گفت زیباترین تابلو طبیعت است.

کویر میاندشت جاجرم با وسعتی حدود ۸۴ هزار و ۴۳۵ هکتار، دارای بیش از ۱۱۰ گونه گیاهی شامل قیچ، درمنه، تاق، جامه در، بادامی و… است و جانوارانی همچون یوز پلنگ، آهو، قوچ و میش، کفتار انواع گربه وحشی و پرندگانی شامل هوبره، باقرقره، کبک، تیهو، بلدرچین، و انواع عقاب‌ها و خزندگان را در دل خود دارد.

وجود یوز پلنگ آسیایی در منطقه کویر میاندشت به عنوان پدیده کم نظیر سبب شهرت ملی و جهانی خراسان شمالی شده که در واقع وجود یوز در حصار به عنوان یک مقصد گردشگری برای علاقه مندان حیات وحش بسیار حائز اهمیت است، همچنین آثار باستانی و تاریخی این منطقه همچون قلاع تاریخی رباط قلی و نمکزار کالشور که دارای چند ضلعی‌های زیبای نمک است و مشاهده پرواز دسته جمعی پرندگان مهاجر و رصد ستارگان در شب‌های کویر یکی دیگر از مهمترین جاذبه‌های کویر میاندشت است.

پارک ملی سالوک

پارک ملی و منطقه حفاظت شده سالوک با وسعتی حدود ۱۷۰۰۰ هکتار در شمال غربی شهرستان اسفراین قرار گرفته و فاصله آن تا مرکز استان خراسان شمالی ۳۰ کیلومتر است. پارک ملی و منطقه حفاظت شده سالوک تنوع جانوری خوبی دارد و یکی از مهم‌ترین مناطق حفاظت شده ایران از نظر زندگی جانوری است.

شرایط توپوگرافی دشتی و کوهستانی منطقه سبب شده که این منطقه یکی از متنوع‌ترین زیستگاه‌های گونه‌های وحشی ایران به شمار آید. قسمت شمالی پارک سالوک کوهستانی و زیست بوم حیوانات گوناگون کوه زی و قسمت جنوبی آن نیز مناسب زیست حیوانات دشت زی است. همچنین در کف دره‌های این پارک گونه‌های درختی و درختچه‌ای همانند زرشک، بید، انجیر و گردو و در مناطق مرتفع گونه‌های ارس به صورت پراکنده و انبوه دیده می‌شود.

پارک ملی و منطقه حفاظت شده ساریگل

منطقه ساریگل با وسعتی معادل ۲۸۰۰۰ هکتار در شرق شهرستان اسفراین واقع شده است. این پارک در فاصلۀ ۸ کیلومتری اسفراین و ۹۰ کیلومتری بجنورد قرار گرفته است. پارک ملی و منطقه حفاظت شده ساریگل با توجه به ناهمواری و منابع آب نسبتاً فراوان، به ویژه در خانواده پرندگان، تنوع جانوری قابل توجهی دارد.

پستانداران این زیست بوم اگر چه جزو گونه‌های استثنایی محسوب نمی‌شوند، اما تنوع نسبتاً خوبی دارند. از جمله مهم‌ترین پستانداران و پرندگان ساریگل می‌توان به پلنگ، کفتار، گرگ، روباه، گربه وحشی، قوچ اوریال، بز، آهو و کبک اشاره کرد. همچنین این منطقه حفاظت شده با بیش از ۲۰۰ گونه گیاهی از تنوع خوبی برخوردار است که قسمت عمده گیاهان منطقه را گونه‌های گلدار تشکیل می‌دهد.

بش قارداش

بش قارداش در زبان ترکی به معنای پنج برادر یکی از جاذبه‌های تاریخی، طبیعی و گردشگری خراسان شمالی در چهار کیلومتری جنوب غربی بجنورد است.

در فضای فعلی پارک بش‌قارداش، فضای دل‌نشینی همراه باامکانات کامل رفاهی جهت خدمت رسانی به مسافران و گردشگرانی که به این استان سفر می‌کنند، ایجاد شده و در طول سال به ویژه در فصل بهار و تابستان، میزبان گردشگران و شهروندان است.

همچنین بش‌قارداش محلی برای برگزاری نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های مختلف در فصول سال است.

یادمان سردار مفخم حاکم بجنورد و استر آباد در اواخر دوره قاجار بنای آرامگاهی با شکوهی است که مشرف به چشمه معروف بش قارداش در این پارک زیبا که در اکثر مواقع و به ویژه روزهای پایانی هفته تفریح گاه و تفرجگاه اهلی شهر و میهمانان و گردشگران است.

چشمه این پارک از خواص درمانی خاصی برخوردار است که در آب شناسی پزشکی جهت درمان بیماری‌های تغذیه‌ای، اشکالات کبدی، صفرایی دارای اهمیت خاصی است.

پارک ملی بابا امان

تفرجگاه معروف بابا امان در ۱۰ کیلومتری شمال شرقی بجنورد و در حاشیه جاده اصلی بجنورد به مشهد واقع شده این گردشگاه با پارک جنگلی و استخرهای دیدنی‌اش همواره مسافران بسیاری را برای رفع خستگی به خود جذب کرده است. در بابا امان چشمه‌ای وجود دارد که از دل صخره می‌جوشد و آب آن به استخرهایی می‌ریزد که با اختلاف سطح ساخته شده تا آبشارهای مصنوعی تولید کند. هوای لطیف و شب‌های دل‌انگیز و زیبای بابا امان هر گردشگری را به سوی خود جذب می‌کند.

وجود مسافران بی شمار در پارک ملی باباامان در طی سال سبب شد امسال شهرداری بجنورد وسعت این پارک را دو برابر ظرفیت قبلی آن تحت عنوان پارک ایلخانی گسترش دهد.

آبشار حمید

روستای حمید در ۷ کیلومتری شرق بجنورد واقع شده است. در جنوب روستا، دره تنگ با صخره‌های عظیم قرار دارد و در انتهای دره به فاصله حدود ۲ کیلومتر از روستای حمید آبشاری به ارتفاع ۲۵ متر دیده می‌شود. آب آبشار از روستای آبچور سرچشمه می‌گیرد. روستا و آبشار حمید همواره به عنوان مکانی تفریحی مورد توجه ورزشکاران کوهنورد و خانواده‌ها بوده است.

دره چناران

دره چناران در ۱۲ کیلومتری شرق بجنورد قرار دارد و از محل روستای بابا امان شروع می‌شود. درون دره، باغ‌های میوه و تاکستان‌ها و کشتزارهای صیفی‌جات و درختان کهنسال گردو به فراوانی دیده می‌شود. وجود جاده آسفالته و رودخانه دائمی که در میان دره جاری است به زیبایی آن افزوده است.

دره مهنان

در کیلومتر ۱۸ مسیر جاده بجنورد به اسفراین و بعد از پارک طبیعی بش قارداش دره مهنان قرار دارد. این دره به دلیل سهولت دسترسی و بهره‌مندی از درختان انبوه، رودخانه و چشمه‌های آب قابل شرب همواره پذیرای مسافران و گردشگران بوده است. چشمه معروف مهنان که در قسمت انتهای دره داریان روستان مهنان قرار دارد یکی از پر آب ترین چشمه‌های منطقه است که وجود درختان کهنسال چنار و بقایای آسیاب آبی در اطراف آن برای گردشگران جالب توجه است.

دره بازخانه

یکی از آبادترین و زیباترین دره‌های اطراف بجنورد دره بازخانه است که از روستای در صوفیان واقع در جنوب شرقی بجنورد آغاز می‌شود. چشمه‌های متعدد آب و باغ‌های میوه و درختان گردو از مشخصات اصلی این مسیر است.

منطقه حفاظت شده و نمونه گردشگری گلیل

منطقه حفاظت شده گلیل و سرانی در فاصله ۸۵ کیلومتری شمال شرقی شهر شیروان در نوار مرزی ایران و ترکمنستان واقع شده و طبیعت بکر و دست‌نخورده دارد. کوهستان این منطقه پوشش گیاهی متنوع و جنگلی تنک و به ویژه ارس‌های کم نظیر دارد. انواع گونه‌های وحشی همچون قوچ، بزکوهی، غزال، پلنگ، گرگ و انواع پرندگان همچنین کبک، تیهو و غیره در آن زندگی می‌کنند.

این منطقه ییلاق عشایری کرمانج است و سیاه چادرهای زیبا و شیوه زندگی و آداب و رسوم و صنایع دستی آنها در کنار مناظر چشم‌نواز کوه‌های سرسبز و بلند، گلیل را به یک منطقه ویژه گردشگری بدل ساخت است. سد گلیل نیز در دل این منطقه بکر به این جاذبه‌ها افزوده و چه بسیار روزها و مناسبت‌ها و برنامه‌های فرهنگی طبیعت دوستان شیروانی و گردشگران که در مجاورت و مشرف به چشم انداز سد و طبیعت پیرامونش به خاطراتی ماندگار تبدیل شده و در آینده نیز خواهد شد. این طبیعت زیبا همچنین به عنوان منطقه نمونه گردشگری تعیین و تصویب شده است.

کوهستان بهار

کوهستان بهار که به دلیل سرسبزی به این نام شهرت یافته، یکی از زیباترین و با صفاترین ارتفاعات خراسان شمالی به شمار می‌رود. شهر سنخواست در فاصله ۲۵ کیلومتری کوه بهار قرار دارد و فاصله آن با بجنورد در زاویه جنوب غربی حدود ۹۵ کیلومتر است.

کوه بهار از ذخیره‌گاه‌های ارس در خراسان شمالی است و به دلیل کثرت نزولات آسمانی و بارش برف‌های سنگین در زمستان و باران‌های طولانی در فصول بهار و پاییز در تابستان دارای مراتع سرسبز فراوانی است و چشمه‌های زیادی دارند در دره‌ها، دامنه‌ها و پایه‌های آن جاری است.

روستاهای کرف و خراشا در شرق این کوه قرار دارند و روستای قزل حصار بالا و پایین، مشما، چارچوبه، کرکی، برزنه در شمال غربی و روستاهای عمارت، قرجه ربات و ناویا در شمال آن واقع شده‌اند.

یامان داغی و جنگل‌های هاور

منطقه نمونه یامان داغی در جنوب و جنوب غربی و جنوب شرق روستای هدف و منطقه نمونه درکش و روستای هاور در شرق واقع است. منطقه به لحاظ اقلیمی کوهستانی با آب و هوای معتدل در تابستان و سرد در زمستان‌ها بودهو فاقد جمعیت ساکن است.

بعضی از جاذبه‌های گردشگری منطقه عبارتند جنگل‌های هیرکانی که تنها بازمانده این گونه منحصر به فرد در شرق کشور است با پوشش غالب بلوط، مازو، بلند مازو، راش، کرو و غیره است.

کوهستان مرتفع با قلل متعدد و قله قوالی با ارتفاع ۲۹۰۰ متر، یامان داغی، و… چشمه سارها، دره‌ها و مناطق ییلاقی گولک، نرگزلی، کشگربه، ترناولی… دره‌های سرسبز و انبوه ناله خونی، خالدار، زو… و چشمه گولک، چشمه بید روزخانه کندرزو و… از جمله جاذبه‌ها و پتانسیل‌های گردشگری بالقوه منطقه است که در زمینه گردشگری کوهستان، صخره نوردی، گردشگری ورزشی و غیره قابلیت سرمایه‌گذاری و جذب گردشگران را دارد.

منطقه نمونه گردشگری قُرخود

منطقه نمونه بخشی از گسترده وسیع منطقه قُرخود است و مشتمل بر جنگل‌ها، ارتفاعات و پوشش گیاهی منتهی به پارک ملی گلستان است.

مساحت آن ۵۸۰۷/۱۴۲۹ هکتار است و از نظر دسترسی منطقه نمونه قُرخود، مسیر قاضی-زرد- کاستان به فاصله تقریبی ۴۱ کیلومتر تنها راه دسترسی ماشین رو است. روستای کاستان نیز تنها روستای منطقه نمونه است.

از مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعت منطقه می‌توان به قله قور با ارتفاع ۲۷۹۴ متر پوشش جنگلی متراکم و انبوه، دره زوی جنان، چشمه زوی جنان، آبشار کزوی جنان، غارهای طبیعی به نام دو دهنه و منطقه حفاظت شده قورخود اشاره کرد. این منطقه با تنوع وحوش، زیستگاه خرس قهوه‌ای کم نظیری است.

قومیت‌ها ظرفیتی برای جذب گردشگر

مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی در گفتگو با خبرنگار «تاریخ ما» درباره موقعیت گردشگری این استان می‌گوید: خراسان شمالی علاوه بر دارا بودن جاذبه‌های طبیعی و تاریخی به دلیل داشتن تنوع قومی و امکان اقامت و همزیستی در کنار قومیت‌ها ظرفیت خاصی را برای مسافران به وجود آورده است.

حبیب یزدان پناه اظهار می‌کند: سالیانه بیش از ۲۰ میلیون مسافر از خراسان شمالی عبور می‌کنند اما متأسفانه شمار زیادی از این مسافران رهگذر هستند و توقف کوتاه مدت در شهرهای استان دارند.

یزدان پناه می‌افزاید: امسال به منظور معرفی و شناساندن ظرفیت‌های گردشگری خراسان شمالی در مسیرهای ورودی استان راهنمایانی استقرار خواهند داشت و نسبت به معرفی جاذبه‌های گردشگری خراسان شمالی اقدام می‌کنند.

وی تصریح می‌کند: با توجه به کوتاه بودن مسیرهای گردشگری خراسان شمالی، مسافران با اقامت بین ۳ تا ۷ روز می‌توانند از طبیعت بکر و اقامتگاه‌های بوم گردی با کمترین هزینه و حتی به صورت رایگان بهره ببرند.

نماینده بجنورد، مانه و سملقان، راز و جرگلان، گرمه و جاجرم در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار «تاریخ ما» می‌گوید: خراسان شمالی مناطق نمونه گردشگری زیادی در چهار فصل سال دارد که معرفی آنها در سطح کشور و حتی جهانی ضروری است.

علی قربانی اظهار می‌کند: خراسان شمالی در امر گردشگری ظرفیت بالایی برای توسعه دارد اما معرفی آن بزرگ‌ترین نقص این حوزه است.

وی می‌افزاید: وجود زیرساخت‌های حوزه گردشگری در امر جذب گردشگر و توسعه آن حائز اهمیت است که در این رابطه خراسان شمالی با کمبودهایی روبرو است اما با این وجود می‌توان با امکانات موجود از جاذبه‌های طبیعی بهره برد.

رئیس مجمع نمایندگان خراسان شمالی تاکید می‌کند که جاذبه‌های گردشگری خراسان شمالی به اندازه‌ای معرفی شود که بتوانیم این استان را به عنوان استان مقصد تبدیل کنیم.

خراسان شمالی به عنوان استان مابین دو مقصد زیارتی و سیاحتی محسوب می‌شود که در سال میلیون‌ها مسافر از محورهای آن عبور می‌کنند اما باوجود داشتن ظرفیت‌های بیشمار گردشگری، تنها به گذرگاهی برای توقف کوتاه مدت مسافران تبدیل شده است.

با این وجود پیشنهاد می‌شود مسافران در گذر از این استان از جاذبه‌های طبیعی آن دیدن کنند و قطعاً شیفته آن خواهند شد.