«روزه» تضمینی برای رفع عطش رستاخیز/ روزه‌داری، شاه بیت غزل رمضان
سایت «تاریخ ما» – گروه استان‌ها: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ هُدی لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانِ» ماه رمضان فرا رسید؛ ماهی که قرآن به عنوان آخرین کتاب آسمانی به زمین نازل شد و پیامبری از جنس رحمت آن را به زمینیان ابلاغ کرد، ماهی که خداوند میزبان و بندگان میهمان سفره‌اش می‌شوند، سفره‌ای که به پهنای زمین گسترانیده شده، ماهی که پروردگار عالمیان به دور از توجه به رنگ و ملیت و نژاد بندگان به دور از توجه به لباس و مقام و جایگاه؛ آغوشش را باز کرده تا همه را در آغوش مهربانانه‌اش بگیرد، آغوشی گرم‌تر و مهربان‌تر از آغوش مادر؛ خالق یکتا می‌خواهد در این ماه بندگانش بندگی کنند و او خدایی را در حقشان تمام کند.
در راستای شناخت ارزش‌های این ماه پربرکت با دکتر سید محمد فقیه سبزواری دین پژوه و مدرس حدیث شناسی به گفت‌وگو پرداختیم.
معنای واژه «رمضان» چیست و این ماه نسبت به سایر ماه‌ها چه برتری دارد؟
رمضان در لغت، از ریشه «رمضاء» گرفته شده و رمضاء به معنی شدت حرارت است. شدت حرارتی که همه آلودگی‌ها را می‌سوزاند و جسم و روح انسان، راحت و سبک‌بال و سبک‌بار می‌شود. چون قرار بر این است که در طول سال، یک ماه، به عنوان فرصتی الهی و طلایی، جسم و روح، در معرض انواع آزمون‌ها قرار بگیرند و از عادت‌هایی دست بکشند و به برنامه‌های جدیدی خو بگیرند و در نتیجه، خداوند گناهان بندگان روزه دار را ببخشاید.
این فرصت را خداوند در ماه مبارک رمضان قرار داده و در همین ماه، بندگان با اخلاص، از آلودگی‌های گذشته پاک می‌شوند و گناهانشان می‌سوزد.
این اتفاق مبارک در ماه رمضان می‌افتد و به تعبیر دیگری، می‌توان گفت ماه مبارک رمضان، ایستگاهی است برای پاکسازی و شست وشوی جسم، روح و ذهن و پایگاهی برای سوخت‌گیری و توان افزایی معنوی و روحانی به شمار می‌رود.
همچنین می‌توان این ماه عزیز و مبارک را این‌گونه توصیف کرد که ماه مبارک رمضان، سکّو و نقطه بلندی است که بنده روزه دار از این پایگاه، نگاهی به پشت سر و گذشته و نگاه و توجهی به آینده و فرصت‌های پیش رو دارد.
بنده روزه دار، در همین ایستگاه و پایگاه و چشم انداز، راه درست و هموار رسیدن به مقصد و مقصود انسانیت خود را ترسیم می‌کند و با خطاهای گذشته خود در طول مسیری که طی کرده آشنا می‌شود و هم چنین خطاها و اشتباهات گذشته را حذف و اصلاح می‌کند. پیامبر اکرم(ص) هم در وصف ماه مبارک رمضان سخنی دارند و می‌فرمایند: «به این دلیل، این ماه و این فرصت، رمضان نامیده شده چون اعمال این ماه به ویژه روزه‌داری، خطاها و گناهان را می‌سوزاند».
چه تفاوت‌هایی میان این ماه و سایر ماه‌های سال وجود دارد؟
نهمین ماه از ماه‌های قمری، ماه رمضان است که به تعبیری می‌توان مدیرکل ماه‌های قمری را، ماه رمضان برشمرد و این تصمیمی است که خداوند متعال به دلیل ذات خاص و تفاوت‌ها و ارزش‌هایی که این ماه دارد، اتخاذ فرموده است.
حوادث، اتفاقات مهم و سرنوشت سازی در طول تاریخ گردش شب و روز، در این ماه به وقوع پیوسته که مشابه این حوادث، کمتر در ماه‌های دیگر اتفاق افتاده است گرچه، در هریک از ماه‌های قمری، وقایعی بوده و ثبت شده اما جنس و نوع وقایع ماه مبارک رمضان، به گونه‌ای دیگر و کاملاً متفاوت با سایر ماه‌های قمری است. به‌طور خلاصه و فهرست وار و فشرده باید بگوییم «ماه رمضان» تنها ماه قمری است که از آن در قرآن کریم نام برده شده و از یازده ماه دیگر، نامی در قران کریم برده نشده است.
چه شاخصه‌هایی در ماه مبارک رمضان وجود دارد که درک کردن آن فضیلتی خاص به شمار می‌رود؟
تمام کتاب‌های آسمانی یعنی قران کریم، انجیل، تورات، زبور و صحف، در ماه مبارک رمضان نازل شده‌اند. این ماه به دلیل برخورداری از ارزش‌های ذاتی که دارد، به عنوان متنی است که دارای دو مقدمه هست. ماه‌های رجب و شعبان دو مقدمه‌اش هستند. زنده یاد، شیخ حرّ عاملی در کتاب وسائل الشیعه، حدیثی را از پیامبر اکرم(ص) نقل می‌کند که مضمون و خلاصه‌اش این است که «ماه رجب؛ ماه خدا، ماه شعبان؛ ماه من و ماه رمضان؛ ماه امت من است». در ادامه این حدیث، پیامبر اکرم تأکید می‌کنند «هرکس همه این ماه را روزه بگیرد، بر خدا واجب است که همه گناهانش را ببخشد، بقیه عمرش را تضمین کند و او را از تشنگی و عطش دردناک روز رستاخیز امان دهد».
به دلیل ارزش‌های والایی که ماه رمضان دارد، بیشتر مسلمانان، از ماه رجب خود را برای ورود به ماه مبارک رمضان آماده می‌کنند و همین، یکی از دلایل عظمت ماه رمضان است.
رمضان، ماه ضیافت الهی است و خداوند در این ماه مهماندار بندگان با اخلاص خویش است و به اشکال مختلف، از آنان پذیرایی می‌کند. حضرت فاطمه زهرا(س)، هنگامی که از دلیل وجوب و فلسفه احکام الهی مانند نماز و حج و جهاد سخن می‌گویند، در رابطه با فلسفه روزه می‌فرمایند: «خداوند روزه را در ماه مبارک رمضان مقرر فرمود تا اخلاص بندگان خود را بیازماید و سره را از ناسره جدا کند» و به واقع، عمیق‌ترین و زیباترین آزمون برای اثبات ادعای بندگی خالص، همین روزه‌داری است چون با روگردانی از همه جنبه‌های مادی و خواهش‌های نفسانی از سویی و رویکرد به تحمل تشنگی و گرسنگی و شب زنده داری و راز و نیاز با خدا، از سوی دیگر و رعایت همه جوانب و مقررات مختلف و آداب روزه‌داری، خلوص بندگی روزه دار، ثابت می‌شود که البته شرط مهمترش، تداوم حفظ این ارزش‌ها در ماه‌های دیگر است.
روزه‌داری در ماه مبارک رمضان چه فوایدی برای انسان‌ها دارد و چه شگفتی‌ها و فضیلت‌هایی در این ماه نهفته است؟
شاه بیت غزل رمضان، روزه‌داری است و در روزه‌داری، فواید و خاصیت‌های روحی و جسمی و عاطفی و ذهنی بسیاری وجود دارد که حتی اشاره به آن‌ها، مثنوی هفتاد من کاغذ شود. از شگفتی‌های روزه این است که بر اساس روایات، خداوند عمل روزه را مستقیماً به خود نسبت می‌دهد و پاداش روزه دار را خود به عهده دارد. این خصوصیت در سایر عبادت‌ها و اعمال واجب نیست از فضیلت‌های دیگر ماه مبارک رمضان، وجود شب قدر در این ماه است که البته دقیقاً مشخص نشده چه شبی است تا بندگان خدا، قدر همه شب‌های رمضان را بدانند.
یکی از علمای بزرگ، تمام شب‌های سال را، زنده داری کرد تا به فیض شب قدر نائل شود چرا که شب قدر بین شب‌ها گم است اما بیشتر نظر بر وجود شب قدر در ماه مبارک رمضان؛ و در یکی از شب‌های نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم است و برخی، شب بیست و هفتم را شب قدر می‌دانند و برخی، شب نیمه شعبان را شب قدر می‌دانند.
از دیگر فضیلت‌های رمضان، معروف بودن این ماه به بهار قرآن است و ثواب قرائت قرآن در شب‌ها و روزهای این ماه، افزون‌تر بر مواقع دیگر است. بزرگداشت مناسبت‌هایی در این ماه، همچون ولادت حضرت امام حسن مجتبی(ع) و ضربت خوردن و شهادت حضرت امیر(ع)، مزید بر علت است.
ماه رمضان چه ویژگی و امتیازاتی را به دنبال دارد؟
از فضیلت‌ها و خاصیت‌های شاخص این ماه، تلنگرهایی است که به ثروتمندان ضمن تحمل گرسنگی و تشنگی زده می‌شود تا بفهمند مستمندان و فقرا چه می‌کشند و تا به کمک آن‌ها بشتابند. برجسته شدن فضیلت‌های اخلاقی نیز یکی دیگر از ویژگی‌ها و امتیازات ماه مبارک رمضان است و معمولاً، همیشه این‌گونه بوده که با شروع ماه مبارک رمضان، آمار جرم و جنایت کاهش چشمگیری دارد و این موضوع بسیار محسوس و ملموس بوده و از برکات این ماه پرارزش است.
همچنین به این نکته مهم، باید توجه داشت که قرائت قرآن، بدون توجه به عمق معانی و پیام‌های بلند آیه به آیه آن و عمل نکردن به اوامر؛ و بی‌توجهی به نواهی آن، هیچ اثر سازنده‌ای ندارد. نمازهای فاقد توجه و مهم‌تر در این ماه، روزه گرفتن به شکل نخوردن و نیاشامیدن اما نداشتن هیچ مهاری برای زبان و چشم نیز همین‌گونه است.
در روایتی آمده است، پیامبر اکرم(ص) به زنی روزه دار که کنیزش را به رگبار دشنام و ناسزا گویی بسته بود، فرمودند: تو روزه دار هستی و کنیزت را دشنام می‌دهی؟ روزه‌داری، فقط به نخوردن و نیاشامیدن نیست بلکه علاوه بر نخوردن و نیاشامیدن، خداوند روزه‌داری را مانعی برای انجام گناه و نارواها قرار داده است. کارها و سخنان زشت و ناروا، روزه را بی اثر می‌کنند و پیامبر(ص) اضافه کردند این عبارت را که «چه اندک و کمند روزه داران و چه بسیارند کسانی که فقط گرسنگی را تحمل می‌کنند».
تازه ترین اخبار میراث فرهنگی ایران و جهان را در تاریخ ما دنبال کنید.
برچیده از سایت مهر