انگاره‌های انتخاباتی دولت در سال ۹۹/ کتمان حقیقت برای رد منتقدین
رئیس‌جمهور و برخی از دولتی‌ها در سال ۹۹ سعی در آن داشتند که هر انتقادی نسبت به عملکرد خود و دولت را سیاسی عنوان کنند و آن را محصول رقابت‌های انتخاباتی بدانند.
، گروه سیاست – طیبه بیات؛ این روزها دامنه نارضایتی مردم از شرایط موجود کشور و وضعیت آشفته اقتصادی به طرق مختلف خود را به نمایش می‌گذارد. عده‌ای از سرد شدن فضای انتخاباتی و تمایل به عدم مشارکت در انتخابات سخن می‌گویند و عده‌ای هم که جان به لبشان آمده، زبان به انتقاد شدید از دولت باز می‌کنند و انگشت شماری از افراد هم دامنه اعتراضات خود را علی‌رغم تاکیدات به توهین به مقامات می‌کشانند.
این اقدامات از سوی هر مقامی با یک واکنش مواجه می‌شود و بدیهی است که هیچ فردی از ادبیات منتقدان استقبال نمی‌کند اما برداشتی که این سال‌ها از نحوه مدیریت دولتمردان در دولت یازدهم و دوازدهم می‌شود، این است که طرفداران نظریه تدبیر و امید در اوج ناامیدی، از اقدامات دولت و آنچه در این سال‌ها گذشت دلسرد شده‌اند.
سبد اصلاحاتی‌ها با آنچه که این سال‌ها در پرونده‌شان رقم خورده است، خالی‌تر از هر دوره دیگری به نظر می‌رسد و دولتمردان برای اینکه اقبال این گرایش سیاسی بیش از این رو به افول نرود، در هر بزنگاهی گریزی به مسائل انتخاباتی می‌زنند و از هر امکانی برای سخن گفتن از انتخابات پیش رو استفاده می‌کنند.
روش آنها در طرح مسائل انتخاباتی این است که توپ را در زمین منتقدان و مخالفان خود می‌اندازند و هر نقد یا هر موضعی که از ناحیه منتقدانشان مطرح می‌شود را به شیوه‌ای مرتبط با انتخابات جلوه می‌دهند و در قالب تذکر و نهی اقدامات انتخاباتی، سعی در فریب اذهان عمومی در تشخیص درست و غلط آنچه اتفاق می‌افتد دارند.
الف- حسن روحانی:
مگر مردم بیکار هستند که پای صندوق رأی بروند؟
دولتمردان، قریب به یک سال است که پروژه انتخاباتی خود را کلید زده‌اند. برای مثال آخرین واکنش انتخاباتی رئیس دولت هم به چند هفته پیش باز می‌گردد که زبان به گلایه از انتقادها گشود و گفت: «نباید قانون اساسی را به تعطیلی بکشانیم و بگذاریم تخریب شود اینکه به نام حسن روحانی اهانت می‌کنند مهم نیست اما عنوان ریاست‌جمهوری را کسی حق ندارد تخریب کند. می‌ترسم دست‌هایی پشت پرده باشد که بخواهد مردم را از انتخابات مأیوس کند و چنین القاء کند که مردم کارهای نیستند، لذا نباید بگذاریم چنین فکری توسعه پیدا کند و تمام کسانی که توسط مردم انتخاب یا طبق قانون انتصاب می‌شوند دارای احترام و جایگاه هستند.»
وی ادامه داد: «آیا مشارکت حداکثری برای انتخاب رئیس‌جمهور یعنی اینکه مردم فردی را انتخاب کنند که از فردای انتخابات، تابلو و سیبل فحاشی و تهمت بشود. برای چه مردم این کار را کنند مگر بیکار هستند پای صندوق‌های رای بروند؟»
تاریخ آغاز انتخابات مشخص است اما پایان آن نه!
مرور واکنش‌های انتخاباتی رئیس جمهور و برخی از اعضای دولت در طول یک سال اخیر برای اولین بار در اردیبهشت ماه ۹۹ بروز پیدا کرد. حجت‌الاسلام حسن روحانی ۳ اردیبهشت در جلسه هیئت دولت، گفت: «ما باید یادمان باشد که رقابت انتخاباتی سال ۹۶ سه سال است که تمام شده، ۹۶ رقابت انتخاباتی بود الان ۹۹ هستیم، سال بعد انتخابات است. مجلس هم که انتخابات آن تمام شد دیگر رقابت انتخاباتی نداریم، همه باید برای کشورمان و ملت‌مان کار کنیم، حالا انتخاباتی سال آینده هست باز سال آینده شروع کنیم. اشکالی ندارد؛ سال آینده که شروع شد باز هم هیچ وقت دعوا خوب نیست، هیچ وقت رقابت ناسالم خوب نیست، رقابت غیراخلاقی خوب نیست ولی اگر کسانی لازم می‌دانند، اینها را برای سال آینده بگذارند. امسال سال وحدت و اتحاد است، باید دست هم را بگیریم و در کنار هم باشیم.»
وی ۱۵ مرداد ماه ۹۹ نیز به بحث انتخابات پرداخت و عنوان کرد: «یک اشکال بزرگ تا امروز در جمهوری اسلامی ایران داریم و آن اینکه تاریخ انتخابات داریم یعنی وزیر کشور ما اعلام می‌کند که در روز فلان و تاریخ فلان مثلاً سال ۱۴۰۰ انتخابات است اما پایان آن را نمی‌تواند اعلام کند، این مشکل ماست. انتخابات را شروع می‌کنیم و روز آن را هم اعلام می‌کنیم اما انتخابات ما پایان ندارد و همینطور انتخابات و فضای انتخابات و دعوا و رقابت است.»
اشکال ما این است که اعلام نمی‌کنیم پایان انتخابات چه زمانی است
رئیس جمهور در ادامه این سخنان افزود: «انتخابات دوره دارد انتخابات این است از روزی که اعلام می‌شود، زمان استعفا، آنهایی که باید استعفا بدهند تا روز ثبت نام، تا روز انتخابات پای صندوق، تا روزی که تایید می‌شود، تا روزی که منتخب اعلام می‌شود، تمام. روزی که منتخب اعلام شد پایان انتخابات است دیگر رقابت و تبلیغات نداریم، دیگر علیه نیستیم، آن دوره انتخابات بود. در دوره انتخابات همه، همه حرف‌ها را می‌زنند این از آن انتقاد می‌کند و او از این انتقاد می‌کند و اینها در دوره انتخابات قابل قبول است و در دوره انتخابات یک چیزهایی قابل گذشت است. اما اشکال ما این است پایان انتخابات را اعلام نمی‌کنیم که چه زمانی است، انتخابات تمام شد بیایید با هم کار کنیم.»
در فضای انتخاباتی، انتظارات را بی‌جهت بالا نبریم
روحانی ۱۹ شهریور ۹۹ با انتقاد به بالا بردن انتظارات مردم در فضای انتخاباتی تصریح کرد: «خواهش می‌کنم از همه آنهایی که قلم، بیان و تریبون در اختیار دارند؛ سال سختی است، مواظب منافع ملی خود باشیم. من هم می‌دانم به انتخابات نزدیک می‌شویم، می‌دانم افرادی از حالا کمربند را برای انتخابات سفت می‌کنند. اشکالی ندارد انشاءالله یک انتخابات خوب خواهیم داشت، انتخابات با رقابت خواهیم داشت، اما در فضایی که بتدریج انتخاباتی خواهد شد، انتظارات را بی جهت بالا نبریم. در فضایی که بتدریج انتخاباتی خواهد شد حقایق را تحریف نکنیم. تحریف حقایق یک گناه بزرگ و نابخشودنی ملی و انقلابی است. سیاه‌نمایی را آغاز نکنیم.»
منافع ملی را فدای انتخابات نکنیم
وی همچنین ۲۱ آبان ماه هم در بخشی دیگر از صحبت‌های خود در هیئت دولت، خاطرنشان کرد: «من خواهش می‌کنم که موضوعات منافع ملی کشور را به انتخابات گره نزنیم همانطور که زندگی، تولید، فعالیت، رشد و اقتصادمان را نباید به تحولات دیگر کشورها گره بزنیم از این طرف هم نباید موضع‌گیری و حرکت‌هایمان را به انتخابات ۱۴۰۰ گره بزنیم. انتخابات جای خود انجام می‌گیرد هر کسی دلش می‌خواهد، می‌آید. هر کسی را مردم رای دادند انتخاب می‌شود. اشکال ندارد تبلیغ کنیم و برای انتخابات کار کنیم اما منافع ملی را فدای انتخابات نکنیم»
تسویه حساب سیاسی را بگذارید برای ۱۴۰۰
۲۸ آبان ۹۹ نیز رئیس‌جمهور صحبت‌های انتخاباتی خود را بار دیگر به صورت انتقاد طرح کرد و گفت: «من خواهش می‌کنم در این مقطع حساس کسی دنبال تسویه حساب سیاسی و جناحی نباشد، اینها را بگذارید سال ۱۴۰۰ که انشاءالله کمتر و فضا بهتر می‌شود، تسویه حساب سیاسی هم قاعدتاً خیلی‌ها در انتخابات انجام می‌دهند، الان موقع تسویه حساب سیاسی نیست، الان بنای ما به آرامش است برای اینکه کشور بتواند پیشرفت کند.»
نباید به خاطر رقابت‌های انتخاباتی اخلاق و حقایق را زیر پا بگذاریم
نکته قابل توجهی که دراکثریت صحبت‌های رئیس‌جمهور به چشم می‌خورد، این است که دولت‌های یازدهم و دوازدهم را بسیار موفق معرفی می‌کند و گاهی در میان تعریف‌هایی که از موفقیت‌های کسب شده ارائه داده می‌شود، اشاره‌ای هم به انتخابات پیش رو می‌زند.
او ۱۲ آذر ماه با تاکید بر اینکه نباید بخاطر رقابت‌های سیاسی و انتخاباتی، اخلاق و حقایق را زیر پا بگذاریم بلکه باید واقعیت‌ها را با آمار و ارقام به مردم بگوییم، گفت: «موفقیت های این دولت در شرایطی بدست آمده که در بهترین شرایط صادرات نفتی در سال ۹۶، درآمد این دولت به اندازه بدترین سال درآمد نفتی دولت قبل بوده است. نباید به خاطر رقابت‌های سیاسی یا رقابت‌های انتخاباتی، که به نظر من هنوز زود است که شروع شود برای انتخابات سال ۱۴۰۰، باعث شود که اخلاق را زیر پا بگذاریم یا حقایق را زیر پا بگذاریم. واقعیت‌ها را خیلی روشن و شفاف باید با آمار و ارقام به مردم بگوییم.»
نباید به خاطر انتخابات آینده، دولت را اذیت کنیم
رئیس جمهور ۱ بهمن ماه بار دیگر صحبت‌های انتخاباتی خود را ضمن بیان انتقاداتی، گفت: «توقع ما این بود که همه دوستان سیاسی ما حمایت حداکثری از دولت را انتخاب می‌کردند. بعضی‌ها این کار را کردند خدا خیرشان بدهد و بعضی‌ها هم نکردند و این در تاریخ زندگی آنها خواهد ماند که در روزهایی که در میدان جنگ بودیم و در برابر یک آدم کثیف و مستبد ایستادگی کردیم، تنها هم بودیم، به جای اینکه ما را یاری و کمک کنند زبان دیگری را انتخاب کردند که نمی‌خواهم راجع به آن زبان توضیح بدهم، زبان خوبی نبود. امروز یک هدف داریم، یک کشور داریم، یک قانون داریم، یک رهبر داریم، یک منافع ملی و مصالح ملی داریم، حال انتخابات ۱۴۰۰ هم جزو انتخابات است و یک انتخاباتی است که انجام می‌گیرد. این همه نباید به خاطر انتخابات آینده دولت را اذیت کنیم.»
روحانی ۱۲ بهمن ماه در مراسم بهره برداری از ۱۳ طرح ملی و مهم صنعت آب و برق در دو استان کشور، بخشی از صحبت‌های خود پای انتخابات را به میان آورد و عنوان کرد: «نباید انتخابات سال ۱۴۰۰ که در خرداد سال آینده پیش‌رو داریم باعث شود امروز اخلاق و معنویت را زیر پا بگذاریم، همه باید برادرانه در کنار هم باشیم. در انتخابات هم آنچه برای ما مهم است، حضور اکثریت قاطع مردم در انتخابات است»
ب- علی ربیعی:
طیفی از مخالفان دولت می‌خواهند مردم را از صندوق انتخابات پشیمان کنند
در طول یک سال گذشته، در کنار رئیس جمهور علی ربیعی در سمت سخنگویی دولت نیز بارها نکاتی را در رابطه با انتخابات مطرح کرد. برای مثال او در تاریخ ۲۹ خبرگزاری تاریخ ما ماه و در واکنش به سخنان پر حاشیه رئیس جمهور در خصوص صلح امام حسن (ع) از سوی مورد سوال قرار گرفت و در پاسخ به این سوال که آیا دولت بر همان موضع قبلی خود مبنی بر اینکه «مذاکره همزمان با تحریم معنا ندارد» استوار است؟ آیا دولت بدون بازگشت آمریکا به تعهدات برجامی و جبران خسارات نقض برجام حاضر به نشستن پای میز مذاکره است؟ بیان کرد: دو گروه عامدانه به سو برداشت‌ها دامن می‌زنند. یک گروه اتاق فکرهای تحریم و جنگ افروزان کنار کاخ سفید هستند، گروه دوم طیفی از مخالفان و معارضان دولت هستند که گویی در یک جنگ خصمانه علیه دولت قرار گرفته‌اند واز هر سخن و نظر رئیس‌جمهور برای تخریب غیراخلاقی و غیراسلامی و حمله به دولت و ایشان به منظور اهداف کوتاه مدت سیاسی و کسب قدرت و پشیمان کردن مردم از صندوق انتخابات، سوءاستفاده می‌کنند.»
او در ادامه گفت: «آیا هدف پشیمان کردن مردم از صندوق انتخابات است؟ اگر اکثریت مردم پای صندوق آرا آمدند، پیروز هستیم، اگر اکثریت پای صندوق نیامدند ما شکست خوردیم. هر کسی می‌خواهد در آن انتخابات رای آورده باشد. همه تلاش کنیم. دولت همه توان خود را می‌گذارد و وزارت کشور همه توان خود را می‌گذارد. این سال با انتخابات ۱۴۰۰ گره خورده و رقابت‌های زود هنگام با تخریب دولت گره خورده است. ما باید حرف ایجابی بزنیم.»
ربیعی ۵ آبان ماه نیز در یادداشتی گلایه آمیز نوشت: «بی‌اخلاقی و پرخاشگری و توهین در درازمدت آثار سیاسی بر جای می‌گذارد و در مواقعی مانند انتخابات به بروز کینه‌های عمیق در جامعه می‌انجامد و وحدت نظری در کنش‌های بزرگ بین‌المللی را با چالش روبه‌رو می‌کند و در نقطه‌ای به احساس بی‌دولتی هم منجر می‌شود. به نظر من جامعه‌ای که کنشگران آن پرخاشگراند، امنیت داخلی بسیار ضعیفی خواهد داشت.»
در آستانه انتخابات اظهارنظرهای سیاست زده مدام تکرار می‌شود
یا در یادداشت دیگری با عنوان «تحریم، (اف‌ای‌تی‌اف) و این روزهای حیاتی» که ۹ اسفند ماه از سوی سخنگوی دولت منتشر شد، آمده بود: «این روزها طرح مجدد لوایح مرتبط با «اف‌ای‌تی‌اف» در دستور کار مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار گرفته است. متأسفانه این روزها فضای کشور به حد افراطی دچار نوعی سیاست‌زدگی شده است. بخصوص این روزها که در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ به سر می‌بریم این بیماری نگرشی بیشتر خود را نشان می‌دهد. نگاه کنید به اظهارنظرهای سیاست‌زده نابجایی که در همین مدت مدام تکرار شد. یک روز گفتند خودشان قیمت ارز را بالا نگه داشتند تا با پیروزی بایدن آن را کاهش دهند، اجناس را در گمرک نگه داشتند تا با انتخابات آمریکا وارد کشور کنند تا ارزانی ایجاد شود یا برای فروپاشی نظام بودجه نوشتند…»
ج- واعظی:
سخنان منتقدان دولت جنبه تبلیغاتی و انتخاباتی دارد
اظهار نظر دولتی‌ها به رئیس جمهور و سخنگویش محدود نشده است و محمود واعظی رئیس دفتر رئیس جمهور نیز به انحای مختلف چه در قالب پاسخ به سوال و یا در واکنش به اظهارات و اتفاقات مختلف از انتخابات سخن گفته است. برای نمونه ۴ شهریور ماه گفت: «منتقدان می‌گویند دولت به توان داخلی کشور توجه ندارد یا اینکه دولتمردان را لیبرال می‌خوانند و می‌گویند نگاه آنان فقط به غرب است. این حرف‌ها جنبه تبلیغاتی دارد و مردم ما بخوبی از اوضاع و شرایط کشور مطلع هستند و واقعیت‌ها را می‌دانند. همین منتقدان در اسفند گذشته به دولت تهمت می‌زدند و فشار می‌آوردند که در مسأله بد عمل کرده، باید کشور را قرنطینه می‌کرد و همه شهرها را می‌بست. امروز هم بر این باورم که بسیاری از این مسائل شعار انتخاباتی است. سخن همه حرف کسانی که شکست خوردند این است که اگر ما بودیم، بهتر عمل می‌کردیم. در صورتی که آنان قبلاً در مصدر امور بودند، ممکن است این اسم خاص در رأس نبوده باشد، اما این فکر و این رسم که بوده است.»
عده‌ای بخاطر انتخابات ۱۴۰۰ همه چیز را فدا می‌کنند
واعظی ۹ خبرگزاری تاریخ ما بعد از سخنان رئیس جمهور مبنی بر اینکه اگر نفرینی هست کاخ سفید را نفرین کنید و انتقادات و اظهاراتی که پیرامون آن شکل گرفت، عنوان کرد: «نمی‌دانم چرا برخی در داخل کشور اینقدر ناراحت شدند که آقای رییس‌جمهور گفته مردم نفرین کنند به کسی که با تحریم این وضع را به وجود آورده است. اینکه برخی دم از انقلابی بودن می‌زنند اما دنبال تطهیر آمریکا هستند و می‌گویند به آمریکا نفرین نکنید و جای دیگر را لعنت کنید را من نمی‌فهمم. اینها چه جور آدم‌هایی هستند که حاضرند به خاطر نگاه جناحی و سیاسی و نگاهی که به انتخابات ۱۴۰۰ دارند همه چیز را فدا کنند، حتی چیزهایی که خودشان به آن اعتقاد داشتند.»
وی ادامه داد: «مگر همین‌ها طرفدار دولتی نبودند که ده سال پیش نفت بالای ۱۰۰ دلار می‌فروخت و بیش از یک میلیون بشکه نفت هم اجازه داده بودند بفروشد و هر مشکلی بود می‌گفتند تحریم و اینها هم دهانشان را بسته بودند. اما حالا وضع با آن زمان فرق می‌کند و حالا یک جنگ اقتصادی تمام عیار است که نمی‌خواهند بپذیرند. به هر حال مسأله انتخابات ۱۴۰۰ سر جای خودش اما ما نباید آنقدر آدرس غلط به خارج بدهیم و تفرقه ایجاد کنیم و برعکس مردم را در این شرایط بسیار سخت ناامید کنیم.»
عده‌ای به اسم رسیدگی به مشکلات مردم، حرفهای تبلیغاتی می‌زنند
رئیس دفتر رئیس جمهور در صحبت‌های دیگری در تاریخ ۱۶ خبرگزاری تاریخ ما ماه در رابطه با انتقادات تند برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به رئیس جمهور و عملکرد دولت، بیان کرد: «اتفاقات عجیبی در حال رخ دادن است. در مجالس قبلی دو یا سه نفر بودند که از الفاظ نامناسب استفاده کرده و تند بودند، ولی در مجلس [یازدهم] تعداد آنها بیشتر شده است و این نوع ادبیات موجب تفرقه می‌شود. تا زمان انتخابات خیلی مانده اما برخی به اسم رسیدگی به مشکلات مردم سفر کرده و حرفهای تبلیغاتی می‌زنند و انتظارات مردم را بالا می‌برند. در حالی که برای حل مشکلات مردم نباید شعار و تبلیغات انجام شود.»
یا اینکه واعظی در ۲۸ آبان ماه در بخشی از صحبت‌های خود تصریح کرد: «ما رفتار برخی که مرتب مردم را به دلیل مسائل انتخاباتی در ۱۴۰۰ مایوس می‌کنند، درست نمی‌دانیم. امروز آدرس غلط از کشور خارج می‌شود. علاوه بر اینکه در داخل کشور مردم را مایوس می‌کند به خارج از کشور آدرس غلط می‌دهد. اجازه بدهند که مسیر درست این روند طی شود. دولت هیچگاه از سال ۹۲ خودسرانه تصمیم نگرفته و تمام تصمیماتی که گرفته با مراجع ذیربط هماهنگ شده است و بر اساس نظری که در آن مراجع بوده، عمل کرده است.»
اینکه برای انتخابات آینده به دولت حمله کنیم، کار درستی نیست
۱۰ دی ماه نیز واعظی درخصوص اظهارات قالیباف مبنی بر اینکه ما کمبود بودجه نداریم بلکه مشکل مدیریت داریم، تصریح کرد: «من فکر می‌کنم این کار درستی نیست که از هر فرصتی علیه یکدیگر استفاده کنیم، مخصوصاً کسانی که قبلاً خودشان مدیر بودند و ما عملکردشان را هم می‌دانیم. مگر وقتی آقای قالیباف از شهرداری تهران رفتند کم بدهکار بود؟ مردم که این موارد را فراموش نکرده‌اند. اینکه ما بخواهیم برای انتخابات آینده صحبت کنیم و به دولت حمله کنیم، کار درستی نیست. اینکه ما بگوئیم الان تحریم و نیست و فقط ضعف مدیریت است، کم لطفی نسبت به دولت است.»
نباید بودجه را سیاسی و آن را بهانه‌ای برای انتخابات ۱۴۰۰ کنیم
وی ۲۴ دی ماه در واکنش به ایراداتی که اقتصاددانان دولت به مصوبات کمیسیون تلفیق گرفتند، گفت: «اینکه گفته می‌شود لایحه بودجه، کشور را به سمت فروپاشی می‌برد حرف دقیقی نیست. ما نباید بودجه را سیاسی و آن را بهانه‌ای برای انتخابات ۱۴۰۰ کنیم. نباید به بودجه به صورت تبلیغاتی پرداخته شود. امروز انواع و اقسام افراد در مجلس، درباره بودجه صحبت می‌کنند. اینکه الان هر فردی در همه سخنرانی‌ها و تریبون‌های مجلس به موضوعات مختلف می‌پردازد، عاملی برای تبلیغات شده است. این مساله باید اصلاح شود.»
بودجه تبدیل به ابزاری برای تبلیغات انتخابات ۱۴۰۰ شده است
واعظی در انتقاد به ایرادات مجلس شورای اسلامی به بودجه ۱۴۰۰ آن را ابزاری انتخاباتی برشمرد و گفت: «متاسفانه امسال شاهد آن هستیم که به جای نگاه حرفهای به بودجه، این لایحه بیشتر تبدیل به تبلیغات و ابزاری برای حمله و زدن دولت شده است. برخی از اینها بودجه را به ابزاری برای تبلیغات انتخابات ۱۴۰۰ تبدیل کردند. اینکه می‌بینیم بودجه ابزار سیاسی و تبلیغاتی و بخشی از کارهای انتخاباتی ۱۴۰۰ شده است، به صلاح مجلس و دولت و مردم نیست.»
همانطور که اشاره شد، رئیس‌جمهور و برخی از دولتی‌ها با به کار گرفتن سیاست مشابهی سعی در آن داشتند که هر انتقادی نسبت به عملکرد خود و دولت را سیاسی عنوان کنند و آن را محصول رقابت‌های انتخاباتی بدانند. به نظر می‌رسد آنها با این روش سعی در تدلیس حقیقت دارند تا هر گونه نقد منصفانه و غیر منصافانه را به تشخیص خود، انتخاباتی جلوه دهند و با سیاست مظلوم نمایی سوء مدیریت‌های صورت گرفته که حجم وسیعی از نارضایتی اجتماعی را به همراه داشته است، پنهان کنند.