رونق تئاتر در کلاس های درس/ آموزش و پرورش بازوی حمایتی تئاتر شد

سایت «تاریخ ما»– گروه جامعه- آزاده سهرابی: تئاتر داستان زندگی است؛ شاید برای همین است که جاذبه این هنر، کوچک و بزرگ نمی شناسد. انسان از بدو کودکی با ‏شاخه ای از تئاتر و در معنای کلانش نمایش، بازسازی زندگی را آغاز می کند. کودک با عروسک هایش جهانی خیالی را می سازد ‏و به آنها دلبسته می شود؛ جای آنها حرف می زند، گریه می کند و حتی سخنان خود را از زبان آنها بیان می کند. طبق ‏نظریه های رشد، شروع تصویرسازی درونی مادر توسط کودک که باعث می شود او از مادر مستقل شود با همین ‏وانمودسازی ها رخ می دهد. تئاتر نوعی وانمودسازی است و فراتر از آن. آن گاه که کودکی به تماشای یک تئاتر عروسکی می‌نشیند می‌توان ‏متوجه عمق تاثیرگذاری چنین رویداد ساده ای در زندگی پر ابهام کودک شد. تقلید، ادا، نقاب، وقتی بر صحنه زندگی ‏نباشد، نام نمایش می گیرد، وقتی بر سکوی سر صف باشد، تئاتر مدرسه.‏

در تمام دنیا سرمایه گذاری در تئاتر مدرسه از جهات بسیاری حائز اهمیت است. نخست آنکه روی صحنه تئاتر کودک و نوجوان می تواند زندگی را با تمام فراز و نشیب هایش بازسازی کند و ناامیدی ها را به امید و ناکامی ها را به کامیابی تبدیل کند و یا می تواند به برون ریزی حس ها و شناخت از پیرامون بپردازد. از سوی دیگر انس با تئاتر می تواند در طول زندگی کودک ادامه پیدا کند چون مهمترین عادت ها از دوران کودکی شکل می گیرد.

متاسفانه در کشور ما طی سالیان سال در حق تئاتر مدرسه جفا شده است و این امر به مسابقات تئاتر منطقه ای و استانی و کشوری تبدیل شده که معمولا کمتر دانش آموزی می تواند سهمی به عنوان تماشاگر در این مسابقات داشته باشد و جمع محدودی مشارکت کننده دارد. مربیان مدرسه با آموزش تئاتر خلاق کمتر آشنایی دارند و حتی این روزها که برخی صحنه های تئاتر حرفه ای تبدیل به استندآپ کمدی شده است و تصویر رسانه ملی از نمایش به همین موضوع محدود شده است، این امر به تئاتر مدارس نیز سرایت کرده است.

از سوی دیگر ارتباط معناداری میان تئاتر دانش آموزی، تئاتر دانشجویی و بدنه تئاتر حرفه ای دیده نمی شود به طوریکه در طول سی و شش دوره جشنواره تئاتر فجر تنها در دوره بیست و ششم بود که تئاتر دانش آموزی به عنوان یکی از بخش های این جشنواره که شعار «تئاتر برای همه» را یدک می کشد، مطرح شد که ارزیابی کیفیت این بخش بماند برای مجالی دیگر. اما در همان دوره مجید سرسنگی دبیر جشنواره در باره تئاتر دانش آموزی گفت: متأسفانه بخش مهمی به نام تئاتر دانش‌آموزی به دلیل عدم استقبال مسئولان و متولیان آموزش و پرورش کشور با شکست روبرو شده و در نطفه خفه شد.

تئاتر و سرود دانش آموزی در کشور مدرسه ای می شود

حال قرار است با نگاهی دیگر تئاتر دانش آموزی در تمام مدارس کشور رونق پیدا کند. علی رمضانی مدیرکل فرهنگی هنری، اردوها و فضاهای آموزشی وزارت آموزش و پرورش در گفتگو با خبرنگار «تاریخ ما» درباره اجرای موفق طرح «تئاتر مدرسه» که اردیبهشت امسال به صورت پایلوت در استان فارس اجرا شد، گفت: از سال تحصیلی آینده این طرح به صورت سراسری در تمام استان های کشور اجرا می شود. یکی از دغدغه های ما این است که فراتر از مسابقات تئاتر که فقط نیازهای افراد ویژه ای را برطرف می کند حرکت کنیم. همچنین ما نیازمندیم در حوزه تامین مخاطب تئاتر کار کنیم.

ز سال تحصیلی آینده این طرح به صورت سراسری در تمام استان های کشور اجرا می شود. یکی از دغدغه های ما این است که فراتر از مسابقات تئاتر که فقط نیازهای افراد ویژه ای را برطرف می کند حرکت کنیم. همچنین ما نیازمندیم در حوزه تامین مخاطب تئاتر کار کنیم

وی در توضیح بیشتر بیان کرد: در طرح تئاتر مدرسه ای برنامه ریزی اینگونه است که دانش آموزان کلاس های درس یک مدرسه با هم رقابت کنند و کلاس به کلاس گروه تئاتری داشته باشیم که اجرایشان را در مدرسه و برای هم کلاسی هایشان داشته باشند. چون در مسابقات معمولا دانش آموزان در شیفت عصر تمرین می کنند و بعد در منطقه اجرا می کنند. از سوی دیگر یکی از مشکلات ما در خارج از پایتخت این است که تئاترها مخاطب ندارد. دلیلش این است که ما در حوزه مدارس این مخاطبان را پرورش نداده ایم.

به گفته وی یکی دیگر از اهداف این طرح کمک به آموزش مطالب درسی و مهارت های زندگی در قالب آثار نمایشی است.

رمضانی اظهار کرد: ما از سال بعد تصمیم داریم سرود را نیز مدرسه ای کنیم. هر مدرسه می تواند بیش از یک گروه سرود داشته باشد.

وی ادامه داد: از طرف دیگر در سرود و تئاتر مدرسه به دنبال احیا فرهنگ و زبان های مختلف در کشور هستیم. چون در مسابقات سرود و تئاتر کشوری نمی توانند از زبان محلی استفاده کنند اما در تئاتر مدرسه می توانند از زبان محلی، لباس محلی و فرهنگ محلی سود ببرند.

مدیرکل فرهنگی هنری، اردوها و فضاهای آموزشی وزارت آموزش و پرورش در پاسخ به این پرسش که دانش آموزان چه آموزش هایی و توسط چه کسانی در زمینه تئاتر آموزش می بینند، بیان کرد: ما با گروه داوود کیانیان که در حوزه کودک و نوجوان بسیار با تجربه هستند هماهنگ کرده ایم که در این زمینه کمک ما باشند. همچنین با کسانی چون منصور خلج، مهرداد اکبرلو و…  کتابچه هایی نیز آماده کرده ایم که حدود ۲۱ عدد می شود و تولید محتوا در این زمینه است. همین جا هم اعلام می کنیم از هر کس که آمادگی دارد در حوزه تئاتر کودک و نوجوان کار کند و تولید محتوایی دارد حمایت می کنیم تا در اختیار مدارس قرار بگیرد.

تئاتر می تواند کارکرد تربیتی برای دانش آموزان داشته باشد

محمد حسین ناصر بخت پژوهشگر، نمایشنامه نویس و استاد دانشگاه درباره اهمیت تئاتر مدرسه به خبرنگار «تاریخ ما» گفت: وقتی شهروندان ایرانی از کودکی تئاتر جزو سرگرمی هایشان بشود و با تئاتر آشنایی پیدا کنند در بزرگسالی به عنوان یک پدیده غریبه به آن نگاه نمی کنند. وقتی از کودکی با پدیده ای آشنا می شویم منجر به این می شود که خاطراتی در فرد ایجاد شود که آن را از یاد نمی برد و چون تئاتر کار گروهی است شیرینی این تجربه بیشتر می شود؛ ضمن اینکه در این کار گروهی کودک و نوجوان تعاملات اجتماعی و کار گروهی را نیز یاد می گیرند.

وی ادامه داد: وقتی کودک به دیدن تئاتر حرفه ای می رود تجربه اش قوی می شود و با زیبایی شناسی تئاتر آشنا می شود و وقتی خودش تئاتر کار کند علاوه بر آن بعد کار گروهی از نظر شخصیتی نیز می تواند اثرات تربیتی داشته باشد. حتی کمک می کند فرد برخی از مشکلاتش را از یاد ببرد یا حل کند. آنها را تخلیه روانی می کند. هنر ترکیبی است و در آن هنرهای دیگر از جمله هنرهای تجسمی را نیز می توان مشاهده کرد. در کنار همه این تاثیرات، تئاتر، هنری حرکتی است و می توانیم از نظر بدنی و هماهنگی رفتاری روی دانش آموزان تاثیرگذار باشیم. آنها را از طریق تئاتر با فیزیک و بدنشان و استفاده از بدن برای تعاملات اجتماعی آشنا کنیم و آن فقر حرکتی را نیز جبران کنیم. از همه اینها گذشته تخیل کودکانمان را نیز رشد می دهیم.

تئاتر، هنری حرکتی است و می توانیم از نظر بدنی و هماهنگی رفتاری روی دانش آموزان تاثیرگذار باشیم. آنها را از طریق تئاتر با فیزیک و بدنشان و استفاده از بدن برای تعاملات اجتماعی آشنا کنیم و آن فقر حرکتی را نیز جبران کنیم. از همه اینها گذشته تخیل کودکانمان را نیز رشد می دهیم

اما این پژوهشگر بر مساله ای مهم در این حوزه تاکید کرد و آن را به مسئولان آموزش و پرورش و دست اندرکاران این طرح یادآوری کرد.

وی گفت: تئاتر باید توسط مربیان آموزش دیده به دانش آموزان آموزش داده شود. کسانی که تئاتر کاربردی با کاربرد خلاقه را آموزش دیده اند. اتفاقا جهاد دانشگاهی دانشگاه هنر، یک وظیفه ای که به عهده اش گذاشته شده این است که مرکز تئاتر کاربردی باشد و دارد روی همین موضوع کار می کند که کسانی را پرورش دهد که بروند در مدارس یا بیمارستان ها و… با توجه به موقعیت افراد آن مکان تئاتر اجرا کنند یا آموزش بدهند.

وی همچنین تصریح کرد: باید با آموزش عالی صحبت شود تا واحدی در رشته های تئاتر گنجانده شود به اسم تئاتر کاربردی و فارغ التحصیلان تئاتر بتوانند در این زمینه کار کنند که یکی از این مکان ها مدارس است. هم ایجاد اشتغال می کند و هم دیگر بحث آموزش تئاتر را به شانس اینکه یک مربی با مسائل تئاتر خلاقه آشنایی دارد واگذار نمی کنیم.

ناصربخت به اهمیت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در این بحث اشاره کرد و اظهار کرد: یک زمانی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان دانشجویان تئاتر را جذب می کرد و برایشان یک دوره در همین زمینه می گذاشت. می تواند باز هم این کار را بکند. به هر حال هر کسی نمی تواند با کودک و نوجوان کار خلاقه اینچنینی بکند و باید روحیه حساس این قشر را بشناسد.

وی تاکید کرد: اگر آموزش و پرورش تصمیم بگیرد تا از تئاتر حمایت کند قطعا تاثیرات آن را در درازمدت خواهیم دید. حتی می تواند منجر به گسترش فعالیت هنرمندان عرصه تئاتر کودک و نوجوان شود چون متقاضی رشد پیدا می کند.

تئاتر خلاق نیازمند حمایت است

اینکه یک طرح مانند تئاتر مدرسه ای در آموزش و پرورش قرار است پیگیری شود و آموزش و پرورش به اهمیت این هنر در پرورش دانش آموزان و همچنین تاثیرش بر تئاتر حرفه ای پی برده است جای تقدیر دارد اما به نظر می رسد ابعاد اجرایی شدن این طرح نیاز به بررسی بیشتری دارد. به نظر نمی رسد هنوز حرفه ای بودن آموزش تئاتر خلاق جدی گرفته شده باشد و با وجود این میزان فارغ التحصیل تئاتر که بیکار هستند، مشخص نیست آموزش و پرورش ظرفیت مالی به کارگیری آنها را داشته باشد. اما یک حرکت ارزشمند زمانی نتیجه بخش خواهد بود که به کمال اجرا شود وگرنه تئاترهای مدرسه ای به استندآپ کمدی های متنوع محدود می شود.