شهر یری اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره نخست قبل از میلاد از آبادی های مهم منطقه بوده است. این محوطه باستانی در حال حاضر با سنگ چینی های معروف به «مکتب اوشاقلاری» (بچه های مکتب) در جهت شمالی – جنوبی امتداد یافته و در کناره قره سو جلوه نمایی می کند. لازم به ذکر است قبل از هزاره اول، در دوران نوسنگی این محل، مسکونی بوده و بخشی از تمدن درخشان منطقه در این نقطه متمرکز بوده است.
این محوطه مشتمل است بر قلعه ای وسیع با دیوار دفاعی سنگین از نوع خشکه چین، محلی در ارتباط با برگزاری آئین های مذهبی به نام «مکتب اوشاقلاری»، که این قسمت دارای فضاهای معماری با دیوارهای سنگی از نوع استیل های منقوش است.
گورهای باستانی متعددی از نوع کلان سنگی و گورکان که حدود ۴۵۰ گور در این محل شناسایی شده است و یک غار باستانی و تپه ای متعلق به دوران اسلامی.
محوطه شهر یری پیش از این در سال ۱۹۷۸ میلادی به وسیله هیأت چارلز برنی شناسایی و بررسی شده است. وی معتقد است برخی آثار آن تا هزاره سوم قبل از میلاد و برخی دیگر تا اواخر هزاره نخست قبل از میلاد، عصر آهن و سفال خاکستری قرار می گیرد. چارلز برنی تاریخ بیشتر گورهای این محل را هزاره دوم و اوایل هزاره نخست قبل از میلاد می داند.
توضیح در خصوص معرفی مکان
منطقه اردبیل دست کم از هزاره ششم قبل از میلاد مسکون بوده است. براساس پژوهش های مقدماتی باستان شناسی، سراسر منطقه از تپه های باستانی یا به عبارت دیگر مناطق استقراری که روزگاری دژ یا شهرک یا روستا بوده اند، پوشیده شده است. کاوش های مقدماتی در برخی از نواحی اردبیل به ویژه در قسمت های شمالی و شرقی آن نشان می دهد که اردبیل و بطورکلی شرق آذربایجان از کانونهای مهم فرهنگ مگالی تیک یا سنگ افراشتی بوده است. مردم مگالی تیک شرق آذربایجان که ماهیت قومی آنها ترکان عهد قدیم را شامل می شود، دهها اثر مگالی تیک پرارزش از خود به یادگار گذاشته اند. کشفیات اخیر در محوطه باستانی ” شهر یئری” مشکین شهر، پرتو تازه ای به تمدن و فرهنگ هشت هزارساله اقوام ساکن در اردبیل و اطراف آن افکنده است و انتشار نتیجه کشفیات می تواند ارتباط تمدن و فرهنگ مگالی تیک اردبیل را با دیگر مناطق ایران و آذربایجان تاریخی و قفقاز و شرق آسیای صغیر مشخص کند. عجالتا می توانیم بگوییم که تصاویر هیکل های سنگی “شهر یئری” با تصاویر هیکل ها و سرهای آدمیانی که برروی اجاق های نعل اسبی ایغدیر( ایغدیر درشمال شرقی ترکیه در نزدیکی مرز ایران وجمهوری آذربایجان) نقش بسته، شباهت تام دارد.
روستای «برازمان» در دهستان نقدی – بخش مشکین شرقی واقع شده است. در شمال این روستا به فاصله حدود یک کیلومتر در کنار قره‌سو تپه بزرگی به سمت شمال به وسعت چندین هکتار قراردارد که به شهر «شهریئری» مرسوم است. این مکان در هزاره‌های اول قبل از میلاد یکی از آبادیهای مهم منطقه بوده و در حال حاضر نیز سنگ چینی‌های محوطه آن به صورت شمال – جنوب در امتداد قره‌سو دیده می‌شود. لازم به ذکر است اقوام مختلف در ازمنه متفاوت در بعضی از مراکز اجتماعات انسانی به مراحلی از تمدن رسیده‌اند که در نقاط دیگر مدتها طول کشیده تا همنوعان آن بتوانند به آن مراحل برسند. در این منطقه نیز در دوره نئولیتیک « نوسنگی» در فاصله هزاره دهم تا هزاره ششم قبل از میلاد یک نوع بناهای سنگی بدست بشر بوجود آمده که مشهور به سنگ افراشتها یا سنگ درازها است که این سنگها به طورعمودی دردل خاک نشانده شده است. به نحوی که قسمت اعظم آنها بیرون از زمین است ( سنگ افراشتهای مکتب اوشاقلاری از این نوع هستند). در محوطه «شهریئری» شش عدد سنگ افراشت به فاصله دوری جدا از تجمع سنگ افراشتها قرار دارد که این سنگ افراشتها به منزله خوشه پروین است. سنگ افراشت بزرگ دیگری نیز در شمال محوطه مذکور به مانند ستاره قطب شمال است که محوطه مذکور را زیر نظر دارد.
