کاخ پودالا در کوه “حون ” در شهر لهاسای مرکز ناحیه خود مختار تبت چین قرار دارد تمامی معماریها در کوه ساخته شده و دامنه آن پر ابهت و مجلل و “مروارید بام جهان”نامیده می شود و نماینده بر جسته هنر معماری تبت و یکی از معروفترین معماریهای باستانی چین است.
این کاخ محل فعالیتهای سیاسی و مذهبی و مسکن لاماهای سلسله های تبت و بزرگترین معماری های بلند باستانی موجود در تبت است. بنابریادداشت های تاریخی ، این کاخ در قرن هفتم میلادی در دوران سلسله سون زان گان بو ساخته شده و در آن زمان کاخ حون شان نامیده گردیده که بسیار بزرگ بوده و در خارج آن سه دیوار در درون ان هزار قصر دیده شده و مرکز سیاسی سلسله توفن بوده است .قرن نهم میلادی سلسله توفن فروپاشید و تبت درگیرجنگ طولانی گردید و کاخ حون شان به تدریج منهدم شد .
سال۱۶۴۵ میلادی کاخ پودالا از سوی دالایی پنجم دو باره تعمیر و مرمت شد پروژهای عمده ظرف ۵۰ سال ادامه داشت. سپس ساخت ان تا بیش از ۳۰۰ سال ادامه یافت . بیرون این کاخ ۱۳ طبقه با بلندای ۱۱۰ متر ساخته شده است ساختار کاخ ترکیبات سنگی و چوبی است و دیوار کاخ با سنگ خارا ساخته شده است ضخیم ترین قسمت آن به پنج متر می رسد و پایه دیوار در میان سنگ قرار داده شده است و در بیرون دیوار ضایعات آهنی ریخته شده تا کلیت و توانایی ضد لرزه معماری حفظ شود . در ضمن تزیینات بام طلایی است و ساختمان ضد رعد و برق می باشد
.
سه بخش یعنی اساس برج ، وسط برج و بام برج دارد. جسد دالایی پنجم با ادویه و گل سرخ در وسط برج نگهداری می شود . برج با طلا روکش شده و ۳۷۲۴ کیلو طلا در آن به کار رفته است . ۱۵ هزار سنگ گرانبها از جمله الماس – یشم سرخ و سبز ،مرواریدخاتم کاری شده و بر روی پایه برج ،الات موسیقی که در مراسم مذهبی روحیانیان بودایی مورد استفاده قرار می گیرد و اسباب قربانی به ترتیب گذارده شده است. قصر غربی، قصر برج روحی دالایی پنجم است و بزرگترین قصر در کاخ سرخ است که با ۴۸ ستون چوبی به بلندای ۶ متر ساخته شده است.
در ساختار معماری از معماریهای ملیت خان استفاده شد و حکاکی از جمله تصاویر بودایی ،حیوانات و غیره بر آن دیده می شود. تعمیر و مرمت کاخ پس از قرن ۱۷ توسط معماران ناحیه تبت آغاز گردید و هزاران هزار نقاشی دیواری – دالان ها و راهروها به آن افزوده شده است. این موضوعات فراوان نمایانگر اشخاص تاریخی و داستانهای تاریخی و بودایی و معماریها و عادات و رسوم و ورزش و تفریح و زندگی است. این هنرها در کاخ پودالا بسیار پر ارزش و گرانمایه است. گذشته از این ، در این کاخ نقاشی های حکاکی های سنگی و چوبی ،مجسمه های گلی ، اشیای تاریخی ،فرش تبت ،سفالین و ظروف یشمی پس از قرن ۱۷ حفظ شده است.اینها نه تنها دارای ارزش هنری عالی بلکه نمایانگر رفت و آمد دوستانه و تاریخ دیرینه تبادلات فرهنگی ملیتهای تبت و “هان “ظرف یک هزار سال گذشته است. کاخ پودالا به عنوان”مروارید بام جهان” به لحاظ پروژه ساختمانی ،ذوب فلزات،نقاشی و حکاکی در جهان شهرت دارد. این اثر دست آورد بزرگ هنرهای معماری ملیتها ی هان ، مغول و مون است.سال ۱۹۹۴ کاخ پودالا رسما به عنوان اثر فرهنگی در “فهرست آثار جهانی ” توسط یونسکو به ثبت رسید .
سون زان گان بو ” قهرمان ملی تبت داستانی زبانزد خاص و عام در چین است . وی تبت را به وحدت رسانده و به توسعه سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی تبت مساعدت کرده و تبادلات ملیت تبت با ملیت خان را تقویت بخشیده است . در ان زمان یعنی در قرن ششم میلادی بتازگی جنگ خاتمه یافته و کشور امپراطوری تاسیس شده بود .
سون زان گان بو سفیر خود را به سلسله تانگ فرستاد تا از شاهدخت امپراطور خواستگاری کند امپراطور ” تای زون ” یکی از شاهدختهای خاندان امپراطوری بنام ” شاهدخت ون چن ” را برای پیوند زناشویی با سون زان گان بو به تبت فرستاد و شاهدخت ون چن به دون ترس از دوری راه و خطر برای مساعدت به تبادلات اقتصادی و فرهنگی سلسله تانگ و تبت و تقویت روابط دوستانه مردم دو ملیت خان و تبت خدمات تاریخی انجام داد .هنوز نیز تصاویر وی در معبد “دایو زایو ” و کاخ بودارا مورد عبادت قرار می گیرد.
سال ۶۴۱ میلادی ون چن در معیت فرستاده مخصوص تبت و پیشخدمتها وبا وظیفه وصلح و جهاز فراوان راه تبت را در پیش گرفت بی انکه از دوری راه و سردی هوا و مسایل دیگر ترسد. می گویند شاهدخت ون چن دختری بسیار باهوش و اهل فضل و دانش بود وقبل از ترک پایتخت ” اینه گرانبها ” را از امپراطور به دست اورد و به گفته اپراطور همراهی این اینه، به دون توجه به بعد مسافت هر موقعی اینه را در دست می گرفت زادگاه و قوم خویشان خود را در ان می دید و غم و اندوه از وی دور می شود.
اما در راه محافظ وی این اینه را عوض کرد زیرا می ترسید. شاهدخت با نگاه به زادگاه و قوم خویشان در اینه غم و اندوه بیشتری پیدا کند شاهدخت نیز اینه دیگر را به پای کوه انداخت و مصمم شد عازم تبت شود. به همین سبب مردم نام این کوه را ” ژی یوه” یعنی کوه روز و ماه نام گذاری کردند. داستان معبد دایو زایو روزی که شاهدخت ون چن وارد لهاسا شد ، اهالی همچون زمان برگزاری جشن های رقصکنان واوازخوانان به افتخار وی در دو طرف خیابان اجتماع کرده بودند .
می گویند کاخ بودالا را سون زان گان بو طبق شگل معماری سلسله تانگ برای اقامت و زندگی ون چن ساخته است. شاهدخت ون چن از خاندان خود برج بودایی و کتب بودایی و مجسمه ساکیامونی ۱۲ ساله را همراه خود اورد. به این منظور برای عبادت این مجسمه دین بودا مخصوصا معبد دایو زایو و سپس معبد سیایو زایو ساخته گردید. ون چن با استفاده از ” مکتب ” یین یانگ ” – مکتب نیروهای مثبت و منفی استنباط کرد که عوارض زمین تبت به صورت زنی اهریمن در حال درازکش است و تنها با ساخت این معبد می توان این اهریمن را از بین برد.
می گویند سال ۶۵۰ میلادی سون زان گان بو در گذشت و شاهدخت ون چن ۳۰ سال درتبت بسر برد و در تبت کشت ذرت وسیب زمینی و سبزیجات وغیره را به تبتیان اموخت . طی دهها سال فرهنگ وفنون سلسله تانگ در این منطقه رواج یافت و نسل اندر نسل مورد احترام تبتیان قرار گرفت.
